Wybory parlamentarne na Nauru w 2010 roku (kwiecień)

Wybory parlamentarne na Nauru odbyły się 24 kwietnia 2010. Rozpisane o rok wcześniej w stosunku do terminu konstytucyjnego, zakończyły się reelekcją wszystkich dotychczasowych deputowanych.

Równy podział mandatów między dwa przeciwstawne bloki doprowadził do kilkutygodniowego kryzysu politycznego, w czasie którego powołany parlament nie był w stanie dokonać elekcji nowego szefa państwa. Z tego powodu Marcus Stephen 11 czerwca 2010 rozwiązał parlament i zarządził powtórne wybory parlamentarne na 19 czerwca 2010.

Organizacja wyborów

Parlament Nauru składa się z 18 deputowanych wybieranych na 3-letnią kadencję. Po każdych wyborach parlament dokonuje wyboru nowego szefa państwa. Poprzednie wybory parlamentarne odbyły się w kwietniu 2008. W ich wyniku z izbie zasiadło 18 bezpartyjnych deputowanych, jako że na wyspie nie istnieją formalne partie polityczne, a polityka opiera się na doraźnych sojuszach i nieformalnych koalicjach. Parlament wybrał na szefa państwa urzędującego prezydenta Marcusa Stephena.

16 marca 2010 prezydent Stephen rozwiązał parlament, co oznaczało konieczność przeprowadzenia wcześniejszych wyborów. 22 marca przewodniczący parlamentu zarządził ich organizację na dzień 24 kwietnia 2010. Powodem decyzji prezydenta był istniejący konflikt polityczny i rozkład głosów w parlamencie utrudniający rządzenie krajem. W skład izby wchodziło 9 zwolenników administracji prezydenta i 9 jej przeciwników. Parlament kilkakrotnie wysuwał wotum nieufności wobec rządu Stephena. Ostatnie z nich zostało odrzucone przez izbę w marcu 2010^[1][2][3].

O 18 mandatów rywalizowało 86 kandydatów, w tym 8 kobiet^[4].

System głosowania

W czasie wyborów stosowany był system głosowania preferencyjnego, w którym elektorat głosuje na kandydatów w ich okręgach wyborczych w kolejności preferencji. Pierwszy głos w tym systemie liczy się jako jeden cały (1), drugi jako pół (0,50) głosu trzeci jako jedna trzecia (0,33) itd. Podane tu liczby są sumą wartości uzyskanych przez każdego kandydata. Całkowita wartość głosów oddanych w każdym okręgu wyborczym stanowi zatem liczbę całych głosów, połówek, trzecich części, ćwiartek itd. – odpowiednio do liczby kandydatów w danym okręgu. Specyfiką metody Bordy (rodzaj ordynacji preferencyjnej), którą zastosowano na Nauru, jest to, że wyborca musi wypełnić wszystkie pola – inaczej głos jest nieważny^[5][6]. Obywatele głosowali w siedmiu dwumandatowych okręgach wyborczych oraz jednym okręgu czteromandatowym^[5].

Wyniki i sytuacja po wyborach

Wybory z kwietnia 2010 nie zmieniły sytuacji na scenie politycznej, gdyż w ich wyniku mandat uzyskali wszyscy deputowani zasiadający wcześniej w parlamencie. Parlament na pierwszym posiedzeniu 27 kwietnia 2010 nie zdołał wybrać swojego przewodniczącego^[7]. Również 29 kwietnia nie zdołano dokonać wyboru, co uniemożliwiło w dalszej kolejności wybór nowego szefa państwa^[3].

Wyniki wyborów i równy podział mandatów doprowadziły do trwającego kilka tygodni kryzysu politycznego. Dopiero na szóstym posiedzeniu 13 maja 2010 parlament wybrał Godfreya Thomę na stanowisko przewodniczącego izby^[8]. Thoma zaproponował wówczas rozwiązanie parlamentu, a gdy jego wniosek został odrzucony przez rząd, 18 maja 2010 zrezygnował ze stanowiska^[9]. 1 czerwca 2010 nowym przewodniczącym parlamentu został wybrany Dominic Tabuna^[10]. Mimo to parlament dalej nie był w stanie dokonać elekcji nowego szefa państwa. Po dwóch nieudanych próbach Tabuna zrezygnował ze stanowiska 4 czerwca 2010^[11].

W sumie w ciągu 7 tygodni parlament zbierał się 14 razy. W sytuacji przeciągającego się kryzysu 11 czerwca 2010 Marcus Stephen, wykonujący obowiązki prezydenta do czasu wyboru nowej głowy państwa, po raz kolejny rozwiązał parlament i zarządził nowe wybory parlamentarne na 19 czerwca 2010. Decyzję uzasadniał potrzebą wyboru władz posiadających pełny mandat wyborczy oraz niekorzystnymi następstwami przeciągającego się kryzysu dla gospodarki, stabilności społecznej i międzynarodowego wizerunku wyspy^[12].

Afera Getax

Wydobycie fosforytów na Nauru

W październiku 2010, za sprawą publikacji w australijskiej gazecie The Australian, do opinii publicznej dotarły informacje na temat tzw. afery Getax. Australijska firma Getax, zdaniem prezydenta Marcusa Stephena i innych jego współpracowników, miała poprzez swoją działalność i korupcję ingerować w sprawy polityczne Nauru, w tym przyczynić się do rozpisania wcześniejszych wyborów parlamentarnych w kwietniu 2010. Według prezydenta, firma, która była jednym z głównych nabywców nauruańskich fosforytów złożyła jego administracji ofertę pożyczki w wysokości 25 mln dolarów australijskich z oprocentowaniem wynoszącym 15%. Rząd miał odrzucić ofertę, obawiając się, że w przypadku niesprostania spłacie zobowiązań, Getax mógłby przejąć kontrolę nad krajowymi złożami fosforanów^[13][14].

W styczniu 2010, już po odrzuceniu propozycji pożyczki przez nauruański rząd, firma opłaciła dwutygodniową podróż do Singapuru jedenastu członkom parlamentu Nauru, wśród których znajdowali się deputowani opozycyjni, jak również ci popierający rząd Stephena. Według relacji gazety, w czasie podróży parlamentarzyści zamieszkali w ekskluzywnym hotelu, korzystając z wielu usług i dokonując kosztownych zakupów. Po powrocie, trzech deputowanych popierających dotychczas rząd przeszło do szeregów opozycji, co doprowadziło do chwiejnej równowagi w parlamencie, w którym zarówno opozycja, jak i rządzący mieli po 9 zwolenników. Sytuacja taka i próby obalenia gabinetu stały się ostatecznie powodem rozpisania przez prezydenta wcześniejszych wyborów^[13][14].

Zdaniem administracji Stephena, Getax skorumpował członków parlamentu i dążył do obalenia dotychczasowego, nieprzychylnego mu rządu. Poza opłaconą wycieczką zagranicę firma miała przekazywać deputowanym znaczne sumy pieniędzy. Prezydent i dziennikarze dotarli do dokumentów potwierdzających kosztowne zakupy dokonywane przez nich, znacznie przekraczające ich wpływy finansowe z oficjalnych źródeł dochodu oraz dokumentów świadczących o kupowaniu głosów wyborców w czasie kampanii poprzez przekazywanie im bezpośrednio gotówki bądź dóbr materialnych, o czym miały też świadczyć relacje mieszkańców. Zarówno Getax, jak i parlamentarzyści zaprzeczyli wysuwanym oskarżeniom^[13][14].

Prezydent zwrócił się do australijskich władz z wnioskiem o rozpoczęcie dochodzenia w sprawie^[13][14], w rezultacie czego australijska policja federalna (Australian Federal Police) przeprowadziła trwające kilkanaście miesięcy śledztwo. Nie doprowadziło ono jednak do postawienia jakichkolwiek zarzutów czy zatrzymań i zostało zamknięte we wrześniu 2011^[15].

Szczegółowe wyniki wyborów

Aiwo

Budynek Parlamentu Nauru

O miejsca w parlamencie ubiegało się 5 kandydatów. Zwyciężył Godfrey Thoma przed Dantesem Tsitsi. Oddano 580 głosów, z których 572 były ważne, 8 było nieważnych^[16].

Miejsce	Kandydat	Wartość głosów	Źródło
1	Godfrey Awaire Thoma	284,433	[16]
2	Dantes Ingin Tsitsi	282,983
3	Milton Ross Dube	256,583
4	Aaron Stein Cook	255,783
5	Preston Jovani Thoma	226,283

Anabar

O miejsca w parlamencie ubiegało się 11 kandydatów. Zwyciężył Ludwig Scotty przed Riddellem Akuą. Oddano 541 głosów, z których 525 były ważne, natomiast 16 było nieważnych^[17].

Miejsce	Kandydat	Wartość głosów	Źródło
1	Ludwig Derangadage Scotty	268,525	[17]
2	Michael Riddell Akua	216,436
3	Tyrone Deiye	191,210
4	Jeb Nobob Bop	119,785
5	Johnny Panser Olsson	119,561
6	Melissa Neirina Ika	119,275
7	Nicholas Yanaw Duburiya	114,627
8	David Peter Gadaroa	111,126
9	David Aingimea	102,582
10	Espen Jubal Fritz	97,003
11	Vincent Scotty	92,352

Anetan

O miejsca w parlamencie ubiegało się 6 kandydatów. Zwyciężył Marcus Stephen przed Landonem Deirerageą. Oddano 543 głosy, z których 531 było ważnych, natomiast 12 było nieważnych^[18].

Miejsce	Kandydat	Wartość głosów	Źródło
1	Marcus Ajemada Stephen	355,436	[18]
2	Landon Deireragea	277,474
3	Cyril Buramen	255,640
4	Remy Gerard Namaduk	199,674
5	Cheyenne Timothy Ika	193,581
6	Creiden Fritz	176,407

Boe

Marcus Stephen, parlamentarzysta z okręgu Anetan oraz ówczesny prezydent

O miejsca w parlamencie ubiegało się 9 kandydatów. Zwyciężył Baron Waqa przed Mathew Batsiuą. Oddano 541 głosów, z których 533 były ważne, natomiast 8 było nieważnych^[19].

Miejsce	Kandydat	Wartość głosów	Źródło
1	Baron Divavesi Waqa	245,466	[19]
2	Mathew Jansen Batsiua	244,570
3	Vollmer Mercury Appi	183,651
4	Abraham Aremwa	173,416
5	Joy Edith Heine	149,674
6	Kinza Godrey Clodumar[20]	146,555
7	Bryan Tetanko Star	146,083
8	Dale Richard Cecil	110,142
9	Morgan El–Grico Solomon	108,311

Buada

O miejsca w parlamencie ubiegało się 8 kandydatów. Zwyciężył Roland Kun przed Shadlogiem Bernicke. Oddano 506 głosów, z których 500 były ważnych, natomiast 6 było nieważnych^[21].

Miejsce	Kandydat	Wartość głosów	Źródło
1	Roland Tulen Kun	255,531	[21]
2	Shadlog Armait Bernicke	238,610
3	Vinson Franco Detenamo	174,631
4	Alexander Stephen	154,076
5	Arrow Juliante Depaun	144,806
6	Lyn Terangi Adam	142,565
7	Sean Halstead	129,568
8	Elchen Anabella Solomon	119,136

Meneng

O miejsca w parlamencie ubiegało się 15 kandydatów. Zwyciężył Rykers Solomon przed Sprentem Dabwido. Oddano 856 głosów, z których 808 było ważnych, natomiast 48 było nieważnych^[22].

Miejsce	Kandydat	Wartość głosów	Źródło
1	Rykers "Ryke" Solomon	312,714	[22]
2	Sprent Jared Dabwido	283,346
3	Tawaki Lyn–Wannan Kam	221,761
4	Doneke Jim Benedict Kepae	211,810
5	Elvin Squire Brechtefeld	207,078
6	David Russell Daoe	168,234
7	Alvin Harris	166,914
8	James Degangan Bop	155,870
9	Rick Daoe	147,344
10	Davey Roxen Debagabene Agadio	144,354
11	Darlyne Faith Harris	143,638
12	Simpson Arthur Simon	134,687
13	Linko Jereco Jeremiah	131,396
14	Dogabe Abner Jeremiah	130,296
15	Jesiel De Gauli Jeremiah	121,688

Ubenide

O miejsca w parlamencie ubiegało się 22 kandydatów. Największą wartość głosów osiągnął David Adeang. Kolejnymi kandydatami, którzy zachowali mandat byli: Frederick Pitcher, Valdon Dowiyogo i Aloysius Amwano. Oddano 1126 głosów, z których 1047 było ważnych, natomiast 79 było nieważnych^[23].

Miejsce	Kandydat	Wartość głosów	Źródło
1	David Waiau Adeang	355,162	[23]
2	Frederick William Pitcher	313,199
3	Valdon Stanley Kape Dowiyogo	304,881
4	Aloysius "Ali" Iyomogo Amwano	257,967
5	Julian Itsimaera	212,316
6	Ranin Akua	196,876
7	Maria Gaiyabu	189,385
8	Greta Diva Harris	189,069
9	George Giovanni Gioura	177,318
10	Vyko Pentax Adeang	171,666
11	Fabian Dominic Ribauw	165,503
12	Chet Hardy Tatum	157,865
13	Bernadette Eimiriken Aliklik	143,988
14	Renos Renige Agege	132,126
15	Anthony Roteb Garabwan	129,091
16	Joseph Laben Hiram	118,893
17	Ransom Fidelis Olsson	117,408
18	Skipper Diovanni Hiram	113,075
19	Knox Tulensru Tulenoa	111,805
20	Cameron Valentino Tatum	103,441
21	Walton Deigirimout Doguape	102,311
22	Darnard Dongobir	100,935

Yaren

O miejsca w parlamencie ubiegało się 9 kandydatów. Zwyciężył Dominic Tabuna przed Kierenem Keke. Oddano 409 głosów, z których 401 było ważnych, natomiast 8 było nieważnych^[24].

Miejsce	Kandydat	Wartość głosów	Źródło
1	Dominic Joselito Tabuna	208,267	[24]
2	Kieren Aedogan Keke	203,009
3	Charmaine Eraidinomo Scotty	185,754
4	Pres-Nimes Ekwona	110,948
5	Andrew James Kaierua	96,532
6	Brian Amwano	85,693
7	John Daigon Panen Julius	84,542
8	Morde Moses Alexius Neneiya	82,236
9	Johnny Taumea Agadio	77,618

Przypisy

1. Nauru set for early poll as President orders dissolution of parliament. Radio New Zealand International, 16 marca 2010. [dostęp 2010-05-02]. (ang.).
2. Early Nauru election called for April 24th. Radio New Zealand International, 22 marca 2010. [dostęp 2010-05-02]. (ang.).
3. Nauru caretaker President disappointed to be back in stalemate. Radio New Zealand International, 30 kwietnia 2010. [dostęp 2010-05-02]. (ang.).
4. Nauru heads to the ballot box. Radio New Zealand International, 22 kwietnia 2010. [dostęp 2010-05-02]. (ang.).
5. IFES Election Guide - Country profile:Nauru. electionguide.org. [dostęp 2012-08-26]. (ang.).
6. REPUBLIC OF NAURU LEGISLATIVE ELECTION OF 24 APRIL 2010. psephos.adam-carr.net. [dostęp 2012-08-26]. (ang.).
7. Re-elected Nauru parliament fails to elect Speaker. Radio New Zealand International, 27 kwietnia 2010. [dostęp 2010-05-02]. (ang.).
8. Nauru parliament elects speaker in sixth attempt. Radio New Zeland International, 13 maja 2010. [dostęp 2010-06-11]. (ang.).
9. Nauru MPs consider a coalition government as stalemate drags on. Radio New Zeland International, 18 maja 2010. [dostęp 2010-06-11]. (ang.).
10. Nauru’s newly elected Speaker delays vote for President until Thursday. Radio New Zeland International, 1 czerwca 2010. [dostęp 2010-06-11]. (ang.).
11. Nauru Parliament entering a seventh week in deadlock. Radio New Zeland International, 4 czerwca 2010. [dostęp 2010-06-11]. (ang.).
12. Nauru to go back to the polls after seven weeks of stalemate. Radio New Zealand International, 11 czerwca 2010. [dostęp 2010-05-02]. (ang.).
13. Nauru instability 'Aussie phosphate plot'. theaustralian.com.au, 25 października 2010. [dostęp 2012-09-03]. (ang.).
14. Mutiny on the phosphate bounty. theaustralian.com.au, 26 października 2010. [dostęp 2012-09-03]. (ang.).
15. The changing faces of Nauru's leadership crisis. smh.com.au, 19 listopada 2011. [dostęp 2012-09-03]. (ang.).
16. REPUBLIC OF NAURU GOVERNMENT GAZETTE PUBLISHED BY AUTHORITY EXTRAORDINARY. naurugov.nr. s. 1. [dostęp 2012-08-22]. (ang.).
17. REPUBLIC OF NAURU GOVERNMENT GAZETTE PUBLISHED BY AUTHORITY EXTRAORDINARY. naurugov.nr. s. 6. [dostęp 2012-08-22]. (ang.).
18. REPUBLIC OF NAURU GOVERNMENT GAZETTE PUBLISHED BY AUTHORITY EXTRAORDINARY. naurugov.nr. s. 2. [dostęp 2012-08-22]. (ang.).
19. REPUBLIC OF NAURU GOVERNMENT GAZETTE PUBLISHED BY AUTHORITY EXTRAORDINARY. naurugov.nr. s. 5. [dostęp 2012-08-22]. (ang.).
20. Index Ci–Cl. rulers.org. [dostęp 2012-08-22]. (ang.).
21. REPUBLIC OF NAURU GOVERNMENT GAZETTE PUBLISHED BY AUTHORITY EXTRAORDINARY. naurugov.nr. s. 3. [dostęp 2012-08-22]. (ang.).
22. REPUBLIC OF NAURU GOVERNMENT GAZETTE PUBLISHED BY AUTHORITY EXTRAORDINARY. naurugov.nr. s. 8. [dostęp 2012-08-22]. (ang.).
23. REPUBLIC OF NAURU GOVERNMENT GAZETTE PUBLISHED BY AUTHORITY EXTRAORDINARY. naurugov.nr. s. 7. [dostęp 2012-08-22]. (ang.).
24. REPUBLIC OF NAURU GOVERNMENT GAZETTE PUBLISHED BY AUTHORITY EXTRAORDINARY. naurugov.nr. s. 4. [dostęp 2012-08-22]. (ang.).