Wojskowe Więzienie Śledcze Nr 7

Wojskowe Więzienie Śledcze Nr 7

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1939
Dowódcy
Pierwszy	u. wojsk. Opat
Organizacja
Dyslokacja	Poznań
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	służba sprawiedliwości
Podległość	Okręg Korpusu Nr VII

Wojskowe Więzienie Śledcze Nr 7 (W.W.Śl. Nr VII^[1], Wojsk. Więź. Śl. Nr 7^[2]) – jednostka organizacyjna służby sprawiedliwości Wojska Polskiego II RP łącząca w sobie funkcje aresztu śledczego i zakładu karnego.

Historia więzienia

Jednostka zorganizowana została w garnizonie Poznań, w byłym pruskim więzieniu wojskowym przy ulicy Wały Jagiellończyka 7^[3] naprzeciwko Reduty Przemysława^[4], w której mieścił się Wojskowy Sąd Okręgowy Nr VII i Prokuratura przy Wojskowym Sądzie Okręgowym Nr VII.

Więzienie przeznaczone dla 600 więźniów służyło do przetrzymywania zatrzymanych lub aresztowanych, na czas trwania dochodzeń lub śledztw oraz do odbywania orzeczonych przez Wojskowy Sąd Okręgowy Nr VII kar aresztu i kar więzienia do 3 miesięcy. Komendant więzienia podlegał dowódcy Okręgu Korpusu Nr VII, a w sprawach nadzoru penitencjarnego podlegał wojskowemu Prokuratorowi przy WSO VII.

Personel więzienia śledczego oraz więźniowie podlegali komendantowi więzienia. W stosunku do personelu, posiadał on prawa dowódcy batalionu. Uprawnienia komendanta więzienia wobec więźniów normował regulamin więzienny.

Na terenie więzienia funkcjonowały warsztaty więzienne, w których więźniowie wykonywali prace koszykarskie, krawieckie, introligatorskie, szewskie i stolarskie. 1 lipca 1924 roku w warsztatach zatrudnionych było 26 aresztantów i 72 więźniów. Każdy z nich otrzymywał wynagrodzenie za wykonaną pracę (40% zysku z prac wykonanych na rzecz administracji wojskowej lub 50% zysku z prac na rzecz osób cywilnych). Robocizna w warsztatach więziennych była niższa o 30% od cen rynkowych. W czerwcu 1924 roku warsztaty przyniosły dochód w wysokości 663,62 zł. Organizatorem pracy więźniów był kierowników warsztatów więziennych. Kalkulacją kosztów i obliczanem premii dla więźniów zajmowała się Komisja Gospodarcza Więzienna.

Więzienie posiadało własną świetlicę z biblioteką i sceną teatralną oraz kaplicą. Ołtarz wykonany został przez więźniów z drzewa dębowego. Uroczystego poświęcenia ołtarza dokonał 3 czerwca 1924 roku proboszcz garnizonu Poznań, ks. Szczepan Janasik. Mszę odprawił dziekan OK VII, ks. Julian Wilkans. Po uroczystości dowódca OK VII, gen. dyw. Kazimierz Raszewski dokonał inspekcji więzienia. Animatorem kultury wśród osadzonych był oficer oświatowy.

W więzieniu funkcjonowała izba chorych. Lekarz był dochodzący. W celi każdy więzień posiadał łóżko, siennik, poduszkę, dwa prześcieradła i koce oraz stolik, taboret, miskę, łyżkę i kubek. Wymianę bielizny przeprowadzano jeden raz w tygodniu. Kąpiele raz na dwa tygodnie w miesiące ziomowe a latem zimne natryski co drugi dzień. Więźniowie zobowiązani byli do udziału w codziennych ćwiczeniach gimnastycznych i spacerach.

Jesienią 1922 roku w więzieniu przeprowadzony został kurs dla kluczników ze wszystkich wojskowych więzień w Polsce. W kursie uczestniczyło 57 frekwentantów, jak ówcześnie nazywano słuchaczy.

Do 15 marca 1924 roku na terenie Okręgu Korpusu Nr VII oprócz Wojskowego Więzienia Śledczego Nr VII funkcjonowały jeszcze trzy areszty rejonowe w Poznaniu, Kaliszu i Gnieźnie.

Zgodnie z planem mobilizacyjnym "W" więzienie, w okresie mobilizacji, pozostawało na etacie pokojowym. Personel więzienia pod względem ewidencyjnym i uzupenień przynależał do Ośrodka Zapasowego 14 Dywizji Piechoty. Więzienie jako jednostka podległa dowódcy OK VII miało być zaopatrywane przez dowódcę Armii "Poznań".

Stany osadzony w Wojskowym Więzieniu Śledczym Nr VII:

• 1 stycznia 1919 roku - 238,
• 1 stycznia 1921 roku - 259,
• 1 stycznia 1922 roku - 423,
• 1 stycznia 1923 roku - 407,
• 1 lipca 1924 roku - 237, w 108 aresztantów i 129 skazanych.

Największą liczbę więźniów - 526 adnotowano w dniu 3 września 1922 roku.

Spośród 237 osadzonych, według stanu na dzień 1 lipca 1924, roku było podejrzanych i skazanych za:

• dezercję za granicę - 9,
• dezercję - 66,
• kradzież - 42,
• sprzeniewierzenie - 20,
• paserstwo - 6,
• nieposłuszeństwo - 8,
• napady - 2,
• gwałt - 6,
• nadużycia w służbie - 4,
• rabunek - 2,
• opór władzy - 3,
• inne przestępstwa - 65.

27 żołnierzy było recydywistami.

Personel

Komendanci

• urzędnik wojskowy XI rangi Opat (od 2 XI 1919)
• mjr Zygmunt Modelski (od III 1920)
• kpt. więz.^[5] Andrzej Junczys (od VIII 1920)
• mjr więz. Marian Chuchla (1928)
• por. kanc. / int. Józef Wojciech Podoba (p.o. 1932^[6], był w 1934^[2])

Obsada personalna więzienia w dniu 1 czerwca 1924

• komendant - kpt. więz. Andrzej Junczys^[a]
• zastępca komendanta - wakat
• oficer oświatowy - por. Alojzy Dobrowolski
• kierownik kancelarii - por. Edward Kiedrowski
• oficer kasowy - por. Władysław Ciężki
• p.o. oficera administracyjnego i kierownik warsztatów więziennych - chor. Antoni Żurawiński
• referent depozytów - chor. Henryk Wirth
• oficer prowiantowy - chor. Władysław Doda
• nadzorca więźniów - chor. Stanisław Koziela

Zobacz też

• Więziennictwo
• Areszty śledcze w Polsce
• Zakłady karne w Polsce

Uwagi

1. Rotmistrz Andrzej Junczys – ur. 18 lipca 1889 r. w Warszawie jako syn Andrzeja (inżyniera geodety, generała armii carskiej) i Marii Kurzyjamskiej. Uczeń Korpusu Kadetów w Połocku, w którym to mieście zdał maturę. Zmobilizowany do petersburskiej Oficerskiej Szkoły Kawalerii, po ukończeniu której skierowano go na front w Finlandii. Od sierpnia 1918 r. pełnił służbę w więzieniu w Łomży, którego to więzienia został wkrótce naczelnikiem. Podczas wojny polsko-bolszewickiej zmobilizowany na stanowisku komendanta Wojskowego Więzienia Śledczego nr 7 w Poznaniu. Na dzień 1 czerwca 1921 r. w randze porucznika przynależał etatowo do 26 pułku ułanów i nadal pełnił służbę (na odkomenderowaniu) w poznańskim wojskowym więzieniu śledczym. Dekretem Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego z dnia 3 maja 1922 r. został zweryfikowany w stopniu kapitana z dniem 1 czerwca 1919 r. i 9. lokatą w korpusie oficerów administracji (w dziale więziennictwa). Jego oddziałem macierzystym pozostawał wówczas Departament IX Sprawiedliwości Ministerstwa Spraw Wojskowych. W kolejnych latach zajmował, jako kapitan więziennictwa, stanowisko komendanta Wojskowego Więzienia Śledczego Nr VII. W roku 1928, w randze rotmistrza, pełnił służbę w 8 pułku strzelców konnych z Chełmna (dowodził szwadronem zapasowym pułku stacjonującym we Włocławku). Zajmował w tym czasie 81. lokatę wśród rotmistrzów kawalerii (w starszeństwie z dnia 1 czerwca 1919 r.). W marcu 1929 r. zwolniono go z zajmowanego stanowiska i oddano do dyspozycji Dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII, z równoczesnym przeniesieniem macierzyście do kadry oficerów kawalerii. W stan spoczynku przeszedł z dniem 30 września 1929 roku, w wyniku zatwierdzenia przez Ministra Spraw Wojskowych (rozkaz z 5 sierpnia 1929 r.) orzeczenia komisji wojskowo-lekarskiej Okręgu Korpusu Nr VII z dnia 18 czerwca 1929 r., stwierdzającego zupełną i trwałą niezdolność rtm. Junczysa do służby wojskowej zawodowej (kategoria zdrowia "E"). Od października 1929 r. naczelnik więzienia w Rawiczu. W roku 1934 przynależał do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr VII i znajdował się, jako rotmistrz kawalerii w stanie spoczynku, na ewidencji PKU Jarocin (przewidziany był do użycia w czasie wojny). W czasie okupacji powołany na stanowisko naczelnika więzienia Pawiak, po czym przeniesiony na stanowisko naczelnika Centralnego Aresztu przy ul. Daniłowiczowskiej. Po upadku powstania warszawskiego wywieziony do pracy w okolicach Hanoweru. W sierpniu 1947 r. powrócił do Polski i zamieszkał we Wrocławiu. W lipcu 1948 r. aresztowany i osadzony w więzieniu na Mokotowie. W styczniu 1951 roku skazany na 15 lat więzienia, karę odbywał w Sztumie i Wronkach (w maju 1956 r. udzielono mu rocznej przerwy w odbywaniu kary). W wyniku rewizji wyroku uznano, że jego skazanie było niesłuszne. Zmarł we Włocławku dnia 3 września 1959 roku i spoczął na tamtejszym cmentarzu komunalnym. Żonaty z Henryką z Lassotów (1894-1944), jego drugą żoną była Janina Szpakowska. Z pierwszego małżeństwa miał trzech synów: Andrzeja (1917-1944), Stefana (1920-1988) i Mariana Wiesława (1924-1944). Andrzej Junczys odznaczony był Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921 i Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości.

Przypisy

1. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. X, 357.
2. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 12 marca 1934, s. 90.
3. Do 15 listopada 1919 roku - Wały Grolmana (niem. Grolmannwall) od nazwiska pruskiego generała piechoty Karla von Grolmana.
4. Wcześniej Fort Grolmana, a od 16 marca 1931 roku - Fort Generała Kazimierza Grudzielskiego.
5. Kapitan więziennictwa - oficer starszy korpusu oficerów administracji - działu więziennictwa.
6. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 357, 889.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Wojskowe Więzienie Śledcze O.K. VII w Poznaniu, "Żołnierz Wielkopolski" Nr 24-25 z 1 września 1924 r., ss. 7-12
• Almanach oficerski na rok 1923/1924, zeszyt 2, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1923