Wołkusz

Wołkusz

wieś
Rzeka Wołkuszanka przepływająca przez miejscowość
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	augustowski
Gmina	Lipsk
Liczba ludności (2011)	90[2][3]
Strefa numeracyjna	87
Kod pocztowy	16-315[4]
Tablice rejestracyjne	BAU
SIMC	0761970[5]
Położenie na mapie gminy Lipsk Wołkusz
Położenie na mapie Polski Wołkusz
Położenie na mapie województwa podlaskiego Wołkusz
Położenie na mapie powiatu augustowskiego Wołkusz
53°48′29″N 23°31′09″E[1]

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Wołkusz

Wołkusz (biał. Волкуш, lit. Volkušas) – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie augustowskim, w gminie Lipsk, tuż przy granicy z Białorusią^[5][6].

Integralne części wsi Wołkusz^[5]^[6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0761986	Sołojewszczyzna	przysiółek

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Historia

Jej powstanie datuje się na lata 1562-1569, w których to wzniesiono dwór Wołkusz (jako siedzibę leśniczego perstuńskiego) do obsługi okolicznych wsi osoczników - strażników królewskiej puszczy (Leśne Bohatery, Starożyńce, Kurianka oraz chłopską wieś Skieblewo). Przed 1560 rokiem powstał tu młyn na ważnym wówczas szlaku biegnącym z Grodna do Prus. Młyn ten obsługiwał wyżej wymienione wsie osockie.

W roku 1667 dwór w Wołkuszu oraz całą Puszczę Perstuńską i Przełomską król Jan Kazimierz nadał we władanie kamedułom z Wigier, którzy zaczęli tutaj prowadzić intensywną eksploatację lasów oraz pobierać wysokie opłaty za prawo wjazdu do puszczy i korzystanie z łąk; w Wołkuszu uruchomili też karczmę. W roku 1700 zakwestionowano prawa kamedułów do lasów puszczańskich. Komisarze królewscy i im. króla Augusta II odebrali kamedułom znaczną część ziem, m.in. folwark i dwór w Wołkuszu, we władaniu opactwa pozostał natomiast młyn nad rzeką Wołkuszanką.

Niewielka osada skupiona wokół młyna, folwarku i karczmy rozrosła się w dość dużą wieś dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku, czego przyczyny dopatruje się w migracji gospodarzy z pobliskiej wsi osockiej - Bohater Leśnych, którą w owym okresie zniszczył pożar. Dziś jest to bardzo malownicza wieś leżąca pośród łąk i lasów- pamiątki potęgi lasów puszczańskich.

Atrakcją jest pomnik znajdujący się w lesie, nieopodal Wołkusza - tuż przy granicy z Białorusią. Jest to symboliczny grób sztabskapitana Wieczysława Aleksandrowicza, oficera 29 brygady artylerii z guberni smoleńskiej. Zginął on w lutym 1915 roku w walce z Niemcami, prawdopodobnie tuż przy moście na Wołkuszance (stoi tam pamiątkowa kapliczka) a jego ciało zostało przeniesione i pochowane w miejscu, gdzie stoi pomnik. Ojciec, również oficer carski, po wojnie zabrał ciało syna by je pochować w rodzinnych stronach, a w miejscu mogiły postawił pomnik którego inskrypcja uwieńczona jest potężnym krzyżem.

Zobacz też

• Wołkusze

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 150684
2. Wieś Wołkusz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-11-25] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1482 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
5. GUS. Wyszukiwarka TERYT
6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

Bibliografia

• Grzegorz Rąkowski: Polska Egzotyczna. Część I. Przewodnik. Pruszków: Oficyna wydawnicza "Rewasz", 2005, s. 150-151. ISBN 83-89188-37-6.

Linki zewnętrzne

• Wołkusz 1(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 880 .