PROFILBARU.COM

Wiskitno
	gmina wiejska
	1867–1954
Państwo	Polska
Województwo	1919–39: łódzkie (II RP); 1945–54: łódzkie
Powiat	łódzki
Siedziba	Stefanów
Populacja (1924); • liczba ludności	; 4868
Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad	12
Liczba miejscowości	29
brak współrzędnych

Wiskitno – dawna gmina wiejska istniejąca do 1954 roku w woj. łódzkim. Nazwa gminy pochodzi od wsi Wiskitno (obecnie osiedle Łodzi), lecz siedzibą władz gminy był Stefanów^[2].

Za Królestwa Polskiego gmina należała do powiatu łodzińskiego (łódzkiego) w guberni piotrkowskiej^[3].

W okresie międzywojennym gmina Wiskitno należała do powiatu łódzkiego w woj. łódzkim. Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną. 1 września 1933 gminę Radogoszcz podzielono na 14 gromad (sołectw)^[4].

Bronisin – wieś Bronisin;
Bronisin folwark-drobni właściciele (później Bronisin Dworski) – folwark-drobni właściciele Bronisin; kolonia Część Folwarku Wisitno A;
Feliksin – wieś i folwark Bolesławów, wieś Bolesławów A;
Giemzów – wieś i folwark Giemzów;
Giemzówek A folwark-drobni właściciele (później Giemzówek A) – folwark-drobni właściciele Giemzówek A, Giemzów Towarzystwo, wieś Przypusta;
Grodzisko – wieś Grodzisko, folwark Ganaszew, wieś Konstantyna;
Huta Szklana – wieś i folwark Huta Szklana;
Huta Wiskicka – wieś i folwark Huta Wiskicka, wieś Tadzin;
Jędrzejów – wieś i parcela Jędrzejów, wieś Jędrzejów Młynek;
Kalino – wieś i osada pokarczemna Kalino;
Olechów – wieś Olechów i wieś Ustronie;
Stefanów – wieś Stefanów, wieś Posada, wieś Budy Wandalińskie, wieś Wandalin;
Wiskitno – wieś, folwark i osada młynarska Wiskitno, wieś Wiskitno Nr 2, wieś Wiskitno Nr 5, Miasto Ogród Wiskitno;
Wiskitno A. Las – wieś i folwark Wiskitno A. Las;

Po wybuchu II wojny światowej, gminę włączono do III Rzeszy. Po wojnie gmina powróciła do powiatu łódzkiego woj. łódzkim. 13 lutego 1946 roku część obszaru gminy Wiskitno przyłączono do Łodzi:

gromadę Jędrzejów w całości (wsie Jędrzejów, Jędrzejów-Młynek, Jędrzejów-Parcele);
pół gromady Olechów (wieś Olechów); Ustronie włączono do gromady Wiskitno A-Las;
część gromady Wiskitno (wsie Wiskitno II i Wiskitno-Miasto Ogród)^[b]^[6]. Ponadto gromadę Giemzówek A przekształcono w gromadę Przypusta.

Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 12 gromad: Bronisin Dworski, Bronisin Wieś, Feliksin, Giemzów, Grodzisko, Huta Szklana, Huta Wiskicka, Kalino, Przypusta, Stefanów, Wiskitno i Wiskitno A-Las^[7].

Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[8]. Obszar gminy Wiskitno rozdzielone między następującegromady^[9]

gromada Andrzejów – dotychczasowa gromada Feliksin oraz tereny PKP (z Ustroniem) z dotychczasowej gromady Wiskitno A;
gromada Rzgów – – dotychczasowa gromad Grodzisko;
gromada Wiskitno – dotychczasowe gromady Bronisin Dworski, Bronisin Wieś, Giemzów, Grodzisko, Huta Szklana, Huta Wiskicka, Kalino, Przypusta, Stefanów, Wiskitno i Wiskitno A-Las (bez terenów włączonych do nowej gromady Andrzejów).

Po reaktywowaniu gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku gminy Wiskitno nie przywrócono^[10], a jej dawny obszar wszedł w skład^[11]:

gminy Andrespol – Feliksin i Huta Szklana;
gminy Brójce – Giemzów, Przypusta, Stefanów, Wiskitno i Wiskitno A-Las;
gminy Rzgów – Bronisin, Bronisin Dworski, Grodzisko, Huta Wiskicka i Kalino.

1 stycznia 1988 sołectwa Bronisin (300,19 ha), Feliksin (596,89 ha), Huta Szklana (263,84 ha), Wiskitno (568,55 ha) i Wiskitno A-Las (208,81 ha) wyłączono z powyższych gmin, włączając je do Łodzi^[12]

Uwagi

↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. łódzkiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
↑ Faktycznie obszar części gminy Wiskitno został już włączony w granice administracyjne Łodzi wcześniej – 9 listopada 1945 roku^[5].

Przypisy

↑ Skorowidzu miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej
↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933.
↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
↑ Łódzki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 18, poz. 229.
↑ Czesław Gumkowski. Wielka Łódź. „Dziennik Zarządu Miejskiego w Łodzi”. Nr 6, s. 5 (PDF – 3), grudzień 1945. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2017-04-13]. Cytat: [...] W dniu 9 listopada 1945 roku [...] dokonany został akt przyłączenia do granic administracyjnych Łodzi części Gminy Wiskitno [...].
↑ Dz.U. z 1946 r. nr 4, poz. 35, s. 66 (PDF – 2), kol. 1.
↑ Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa 1952, s. 96 (wersja cyfrowa – 178), kol. 2–3.
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
↑ Uchwała Nr 34/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu łódzkiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39)
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
↑ Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185)
↑ M.P. z 1987 r. nr 25, poz. 205