Urodził się jako syn Tomasza, farmaceuty i Julianny z Guzowskich. Maturę zdał w 1906 w Warszawie w gimnazjum Chrzanowskiego. W latach 1906–1910 studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1913, na podstawie pracy Pierwszy okres wojny polsko-rosyjskiej 1831, jej charakter i znaczenie w dziejach powstania listopadowego uzyskał tytuł doktora[1].
Od 1915 pracował jako nauczyciel historii w gimnazjach warszawskich. W 1917 został referentem w Departamencie Spraw Politycznych Tymczasowej Rady Stanu[1], a od kwietnia do sierpnia tego roku był sekretarzem Komisji Archiwalnej Tymczasowej Rady Stanu[2]. Od 1 kwietnia 1918 pracował w Wydziale Archiwów PaństwowychMinisterstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego jako archiwista objazdowy[3]. Pod koniec października 1918 r. wraz ze Stefanem Ehrenkreutzem miał czuwać w Lublinie nad zakończeniem kwestii rewindykacji archiwów, będących w gestii austro-węgierskiej, lecz upadek podczas tych negocjacji władz okupacyjnych spowodował bezproblemowe przejęcie tych akt[4]. Następnie kierował referatem archiwów prowincjonalnych. Zajmował się organizowaniem sieci archiwalnej oraz wizytował archiwa już istniejące. Był także sekretarzem Rady Archiwalnej w latach 1918–1922[5].
Uważany za eksperta od budownictwa archiwalnego nadzorował prace związane z projektem (niezrealizowanym) budowy gmachu centralnego archiwum w Warszawie, podczas wyjazdów studyjnych do krajów europejskich badał też urządzenia techniczne tamtejszych archiwów[6].
W 1926 został dyrektorem Archiwum Oświecenia Publicznego w Warszawie, które pod jego energicznym kierownictwem przekształciło się ważną placówkę archiwalno-naukową[7].
Wincenty Łopaciński uczestniczył w kilku akcjach rewindykacyjnych, głównie z ZSRR[7]. Razem z Adamem Moraczewskim porządkował Archiwum Potockich w Jabłonnie[7].
Położył duże zasługi jako sekretarz redakcji Archeionu, sam redagował dział „Kronika”, potem „Sprawozdania archiwów”, publikował też materiały do dziejów archiwów oraz sprawozdania z wyjazdów zagranicznych. Wykładał też na kursach archiwalnych[8]. Działał w towarzystwach naukowych.
Był żonaty z Heleną Gadomską (od 1921), nie miał dzieci[9].
Zmarł 22 kwietnia 1939 w Warszawie[10] w tragicznych okolicznościach. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim[11] (kwatera 194-1-2,3)[12].
↑A. Rybarski, Centralny zarząd archiwalny w odrodzonej Rzeczypospolitej polskiej, „Archeion”, T. I (1927), s. 4.
↑A. Rybarski, Centralny zarząd archiwalny w odrodzonej Rzeczypospolitej polskiej, „Archeion”, T. I (1927), s. 6; A. Tomczak, Łopaciński Wincenty Franciszek, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. I 1918–1984, Warszawa–Łódź 1988, s. 128.
↑A. Rybarski, Centralny zarząd archiwalny w odrodzonej Rzeczypospolitej polskiej, „Archeion”, T. I (1927), s. 9, 10.
↑M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 345 „za zasługi położone przy organizowaniu życia naukowo-historycznego w Warszawie oraz przy organizowaniu archiwów i ratowaniu zabytków archiwalnych”.
Bibliografia
Rybarski A., Centralny zarząd archiwalny w odrodzonej Rzeczypospolitej polskiej, „Archeion”, T. I (1927), s. 1-14.
Tomczak A., Łopaciński Wincenty Franciszek, [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. I 1918–1984, Warszawa–Łódź 1988, s. 128-130.