Długoletni prezes Oddziału Związku Literatów Polskich w Katowicach. Autor ok. 500 publikacji – wierszy, opowiadań, powieści, esejów, reportaży. Znawca problemów polsko-niemieckich, autor licznych przekładów z literatury niemieckiej.
Życiorys
Wilhelm Szewczyk urodził się w Czuchowie w kamienicy czynszowej przy ul. Młyńskiej jako syn Hieronima i Anny. Następnie jego rodzina przeprowadziła się do Czerwionki, gdzie mieszkała w familoku przy ul. Kościuszki. Uczęszczał do Państwowego Gimnazjum i Liceum w Rybniku, jednak nie zdał egzaminu maturalnego z matematyki[2].
Po ukończeniu liceum przeniósł się do Katowic, gdzie w 1935 w czasopiśmie „Kuźnica” opublikował swoje pierwsze poezje[3]. Działał w Obozie Narodowo-Radykalnym. Postulował wyeliminowanie Żydów z życia kulturalnego i gospodarczego. Literaturę i prasę żydowską uznawał za jedną z najgroźniejszych broni „żydowskiego państwa eksterytorialnego”[4]. Sprzeciwiał się jednak paleniu literatury żydowskiej[5]. W 1938 ukazał się jego poemat Hanys, przedstawiający dramatyczne losy Ślązaka – górnika oraz splot narastających na Górnym Śląsku konfliktów społecznych i narodowych. Do 1939 pracował w redakcji literackiej katowickiej rozgłośni Polskiego Radia.
Po wojnie wrócił do Katowic. Podjął pracę w Wydziale Informacji i Propagandy Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. Następnie został zatrudniony w Rozgłośni Śląskiej Polskiego Radia. Wstąpił do Stronnictwa Demokratycznego, z rekomendacji którego został członkiem Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach jako reprezentant Związku Zawodowego Literatów Polskich[7]. W 1947 wystąpił z SD. W latach 1947–1948 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej, a następnie, od 1948 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[8]. Redagował materiały propagandowe dla tutejszego Komitetu Wojewódzkiego PZPR. W 1949 został wykluczony z partii[9]. W 1953 był wśród grona 53 członków krakowskiego Związku Literatów Polskich, którzy poparli komunistyczne represje wobec duchowieństwa katolickiego w Polsce. Wspierał działania propagandy komunistycznej w trakcie głośnego procesu księży kurii krakowskiej[10].
W 1960 powrócił do PZPR[11]. Jednym z przykładów jego propagandowego zaangażowania jest wydana w latach 60. książka Z teczki wspomnień PPR. Propagował w niej marksizm i leninizm oraz zmiany ustrojowe Polski. Żołnierzy Armii Krajowej nazwał wrogiem w cywilu, który popełnił najohydniejsze zbrodnie na działaczach komunistycznych. Polska, według tej publikacji, kierowana była nieomylną busolą mądrości doświadczonej – nauki marksizmu-leninizmu[12]. „(...) szybko stał się liderem środowiska katowickich literatów. Umiejętnie poruszał się po przedpokojach władzy, bywał częstym gościem wojewody Jerzego Ziętka, ale też zręcznie lawirował po wojewódzkim aparacie partyjnym.”[13]. Od 1971 był członkiem KW PZPR w Katowicach, w latach 1980–1981 zasiadał w jego egzekutywie[11].
W latach 1945–1950 był redaktorem naczelnym tygodnika „Odra”, oraz w latach 1947–1951 kierownikiem literackim Teatru Śląskiego im. Stanisława Wyspiańskiego. Od 1951 pełnił funkcję redaktora „Życia Literackiego” wydawanego w Krakowie. W latach 1952–1956 był dyrektorem Studium Teatralnego w Katowicach, zaś później w okresie 1956–1957 redaktorem naczelnym czasopisma „Przemiany”. W latach 1962–1983 pełnił funkcję redaktora naczelnego dwutygodnika „Poglądy”, wokół którego koncentrowali się w tym czasie prawie wszyscy „koncesjonowani” literaci Górnego Śląska[13]. Wychodzący we Wrocławiu miesięcznik „Odra” przyznał mu w 1966 nagrodę za całokształt twórczości literackiej i publicystycznej.
Wilhelm Szewczyk był także wielokrotnym posłem na Sejm PRL – pełnił tę funkcję przez sześć kadencji (II, III, V, VI, VII i VIII kadencja), zasiadał w Sejmie od 1957 z przerwą w latach 1965–1969 aż do 1985.
Będąc posłem na Sejm PRL, był osobą równie barwną, jak w okresie wcześniejszym. W Sejmie III kadencji zasiadało oprócz niego jeszcze dwóch pisarzy: Bohdan Czeszko i Władysław Machejek. Przynosili oni do Sejmu wódkę w butelkach po wodzie sodowej i pod koniec sesji nie potrafili już siedzieć w ławach poselskich. Oburzeni posłowie z Katowic na czele z Wilhelmem Szewczykiem złożyli wówczas interpelację do laski marszałkowskiej, że skandalem jest sprzedawanie towarzyszom pisarzom wódki w bufecie, a im nie. Po interpelacji przepisy podobno złagodniały[14].
Grób Wilhelma Szewczyka na cmentarzu ewangelickim przy ul. Francuskiej w Katowicach
Osoba Wilhelma Szewczyka wzbudza duże kontrowersje wśród badaczy. 20 kwietnia 2009 w Chorzowskim Centrum Kultury odbył się wykład otwarty Sebastiana Rosenbauma, pracownika naukowego Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN w Katowicach pt. „Wilhelm Szewczyk – intelektualista zaangażowany”, wygłoszony został w ramach cyklu wykładów „PRL – takie były czasy”[16].
Dorobek literacki
Jest autorem wielu powieści, nowel oraz szkiców na tematy śląskie. Do jego dorobku literackiego należą m.in.:
Posągi – zbiór wierszy (1945)
Portret Łużyczanki Mina Witkojc (1948)
Powieści:
Wyprzedaż samotności (1959)
Od wiosny do jesieni (1965)
Skarb Donnersmarcków (1956)
Kleszcze
Czarne słońce
Klara Krause – zbiór opowiadań
Ptaki ptakom
Marnotrawstwo serca czyli Lou Andreas Salomé (1980)
Szkice i eseje:
13 Portretów Śląskich – szkice portretowe Ślązaków. Wydawnictwo Literackie Kraków (1953)
Z kraju Lompy (1957)
Literatura niemiecka w XX wieku (1962, wyd. 2 uzupełnione 1964)
Co robią Niemcy – Wydawnictwo Literackie Kraków (1969)
Rokrocznie pod patronatem miasta Czerwionka-Leszczyny odbywa się międzynarodowy konkurs literacki „O złote cygaro Wilhelma”. W czerwcu 2001 nazwano jego imieniem Zespół Szkół w Czerwionce-Leszczynach, jest on także patronem ulicy w Czuchowie. Od 1995 jest patronem placu przed dworcem kolejowym w Katowicach. W 2017 wojewoda śląski wydał zarządzenie o zmianie nazwy placu[7], jednak Rada Miasta Katowice podjęła uchwałę o wniesieniu skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach na zarządzenie wojewody[23]. 17 maja 2018 sąd unieważnił zarządzenie wojewody, przywracając pierwotną nazwę placu. Wojewoda śląski złożył w związku z tym skargę kasacyjną od wyroku WSA do Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA uchylił zeszłoroczny wyrok niższej instancji i podtrzymał zarządzenie wojewody zmieniające nazwę pl. Wilhelma Szewczyka na pl. Marii i Lecha Kaczyńskich[24].
W 2000 Wilhelm Szewczyk zajął 18. miejsce w plebiscycie ogłoszonym przez „Gazetę Wyborczą” na „Najwybitniejszego Ślązaka XX wieku”.
↑W. Szewczyk, Ghetto w literaturze, „Kuźnica” 1937, nr 15.
↑W. Mich, Obcy w polskim domu. Nacjonalistyczne koncepcje rozwiązania problemu mniejszości narodowych 1918–1939, Lublin 1994.
↑G. Bębnik, S. Rosenbaum, B. Warzecha, „Nie ma dla mnie, jako Polaka, miejsca na Niemieckiej Liście Narodowościowej”. Przyczynek do wojennej biografii Wilhelma Szewczyka, „Czasypismo” 2015, nr 1 (7), s. 98–103.
↑M.P. z 1946 r. nr 30, poz. 58 („w uznaniu zasług dla pożytku Rzeczypospolitej Polskiej w dziele pracy organizacyjnej przy utworzeniu administracji państwowej i samorządu, uruchomieniu uczelni i odbudowie demokratycznej państwowości polskiej na ziemiach Województwa Śląsko-Dąbrowskiego”).
Wilhelm Szewczyk – w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin, piątego stycznia tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątego pierwszego roku. Związek Literatów Polskich. Oddział w Katowicach. Katowice 1991.
Wilhelm Szewczyk – wspomnienia. Wszechnica Górnośląskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk im. Walentego Roździeńskiego. Katowice 1991.
Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice – Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 70. ISBN 83-85831-35-5.
Wilhelm Szewczyk. Pisarz, publicysta, niemcoznawca. Red. J. Śliwiok. Katowice 2002. (materiały posesyjne)
Bogdan Snoch: Górnośląski Leksykon Biograficzny. Suplement do wydania drugiego. Katowice: Muzeum Śląskie, 2006, s. 110, 111. ISBN 83-60353-11-5.
Maciej Fic: Wilhelm Szewczyk (1916–1991). Śląski polityk i działacz społeczny, Katowice 2007.
