Wilhelm Światołdycz-Kisiel

Wilhelm Światołdycz-Kisiel

Wilhelm Światołdycz-Kisiel (przed 1934)
major kawalerii
Data i miejsce urodzenia	11 sierpnia 1885 majątek Poleś
Data i miejsce śmierci	wiosna 1940 Katyń
Przebieg służby
Lata służby	do 1931 i 1939–1940
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie
Jednostki	Jazda Tatarska 16 Pułk Ułanów 10 Pułk Ułanów 5 Pułk Strzelców Konnych
Stanowiska	dowódca jazdy tatarskiej zastępca dowódcy pułku kwatermistrz
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Wilhelm Julian Światołdycz-Kisiel (ur. 11 sierpnia 1885 w majątku Poleś, zm. wiosną 1940 w Katyniu) – major kawalerii Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Urodził się 11 sierpnia 1885 w majątku Poleś k. Łyntup na Wileńszczyźnie, w rodzinie Ludwika i Marii z Chaleckich. Jego dziadek Wilhelm Chalecki był powstańcem 1831 roku. Absolwent Gimnazjum św. Anny w Petersburgu^[1] w 1906^[2]. Ukończył Jelizawietgradzką Szkołę Kawalerii. Od 1907 do 1917 r. w armii carskiej – początkowo w 32 pułku dragonów^[2], w 3 Dywizji Kawalerii^[1], następnie w stopniu porucznika w 3 pułku huzarów Elizawietskich. Dowodził oddziałem karabinów maszynowych. Walczył w Prusach Wschodnich i na Litwie. 24 maja 1915 w czasie walk o folwark Cytowiany został ranny, i odesłany na leczenie do 34 rezerwowego szpitala polowego. 15 lipca 1915 powrócił do pułku, który w tym czasie walczył na Wołyniu, w okolicach Włodzimierza. Za odwagę wykazaną w walkach o wieś Kogilno Kisiel został odznaczony orderem św. Anny. 28 lutego 1916 awansował do stopnia sztabsrotmistrza. Pod koniec lipca 1916 pułk Kisiela został przerzucony do Besarbii. Dowodził szwadronem ckm, w czasie I wojny światowej dwukrotnie ranny^[1]. Był organizatorem Wojska Polskiego na Wschodzie^[3]. W lecie 1917 został wybrany delegatem komitetu żołnierzy Polaków 3 Dywizji Kawalerii na zjazd delegatów 6 Armii i na I Ogólny Zjazd Wojskowych Polaków w Piotrogrodzie. W październiku 1916 wstąpił do tworzonego I Korpusu Polskiego w Rosji. Otrzymał przydział do 2 pułku ułanów, którego formowanie miało się dopiero rozpocząć. Jednak 17 października 1916 Kisiel otrzymał uprawnienia od Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego (Naczpol) na wydzielenie żołnierzy-Polaków z 3 Dywizji Kawalerii. 15 listopada 1917 rozkazem dowództwa 3 Dywizji Kawalerii został oddany do dyspozycji Naczpola, z przydziałem do 3 Dywizji dla wydzielenia żołnierzy-Polaków i sformowania polskiego szwadronu przy 3 pułku huzarów. Po utworzeniu szwadronu Kisiel wraz z oddziałem zgodnie z rozkazami miał dołączyć do 3 pułku ułanów I Korpusu Polskiego. Jednak w wyniku działań na nowo utworzonym froncie ukraińskim i przeniesieniu 3 Dywizji z frontu rumuńskiego do Donbasu, jak również nieporozumień pomiędzy gen. Dowbor-Muśnickim a gen. de Henning-Michaelisem rozkazu nie mógł wykonać. Pozostał wraz ze szwadronem (który został rozwiązany 15 lutego 1918) w Donbasie.

Po klęsce wojsk rosyjskich w walkach z bolszewikami w Donbasie, Kisiel ukrywał się pod przybranym nazwiskiem w niemieckich koloniach w Guberni Charkowskiej. 28 czerwca wstąpił do służby w Ukraińskiej Armii hetmana Skoropadskiego i otrzymał przydział w stopniu rotmistrza do Sztabu Głównego^[4]. Brał udział w walkach przeciwko bolszewikom, wojskom Petlury. Za udział w walkach przeciwko wojskom Petlury został zaocznie skazany na śmierć. W wyniku zaistniałej sytuacji 14 grudnia 1918 zgłosił się do Polskiej Misji Wojskowej w Kijowie i został zarejestrowany jako oficer Wojska Polskiego (certyfikat 2304). Wyjechał do Warszawy.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego dekretem z 30 stycznia 1919 w stopniu majora, starszeństwo miało być określone w późniejszym terminie. Został przydzielony do I Departamentu Organizacyjno-Mobilizacyjnego Ministerstwa Spraw Wojskowych. Został wysłany do Poznania, następnie do Łodzi w celu zorganizowania systemu mobilizacyjnego^[4]. Po licznych pisemnych prośbach Kisiela został przeniesiony do służby w linii. Walczył na wojnie z bolszewikami. Początkowo w 10 pułku ułanów litewskich jako 1 zastępca dowódcy pułku (walczył na froncie białoruskim w okolicach Lidy i Baranowicz) a następnie w kwietniu 1919 roku objął dowództwo Jazdy Tatarskiej i sprawował je do 8 maja tego roku^[5]. Dowództwo nad Tatarami zdał Eugeniuszowi Ślaskiemu, a sam objął dowództwo szwadronu zapasowego 4 pułku ułanów. Od 3 marca do 24 kwietnia 1920 roku, w stopniu majora, pełnił obowiązki dowódcy 16 pułku ułanów wielkopolskich^[6]. W czasie wojny 1920 wsławił się w bitwie pod Koziatyniem i Białą Cerkwią^[4]. Został przedstawiony do odznaczenia krzyżem Virtuti Militari. 15 lipca 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu majora, w kawalerii, w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej. Był wówczas oficerem nadetatowym 16 pułku Ułanów Wielkopolskich, oddanym do dyspozycji Oddziału V Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych^[7]. W sierpniu 1920 został oficerem łącznikowym Brygady Dońskich Kozaków. Ukończył kurs dla wyższych oficerów kawalerii. 27 lutego 1921 otrzymał przeniesienie z byłej Brygady Dońskich Kozaków, w której był oficerem łącznikowym, do 215 pułku ułanów na stanowisko zastępcy dowódcy pułku^[8]. Sprzeczne rozkazy opóźniły objęcie stanowiska zastępcy dowódcy pułku (pułk przebywał na froncie), i przyczyniły się do negatywnych opinii o Kisielu przełożonych, co zaważyło na dalszej karierze wojskowej majora.

Po wojnie został zweryfikowany do stopnia majora rezerwy kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[9][10]. W 1921 ukończył kurs w Saumur we Francji^[1]. 9 kwietnia 1921 został zwolniony z czynnej służby z zaliczeniem do rezerwy armii i jednocześnie jako oficer zatrzymany w służbie czynnej służył w 26 pułku ułanów^[11]. W 1923 był oficerem rezerwowym 10 pułku ułanów w Białymstoku^[12]. W sierpniu 1924 został przeniesiony 2 pułku strzelców konnych do 5 pułku strzelców konnych^[13], gdzie pełnił funkcję kwatermistrza^[14]. 30 listopada 1926 został zwolniony z czynnej służby rozkazem 4148/1916^[15]. 15 maja 1930 roku został przemianowany na oficera zawodowego w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 roku i 69. lokatą w korpusie oficerów kawalerii^[16]. Z dniem 20 lipca 1930 roku został przeniesiony z 16 pułku ułanów wielkopolskich na stanowisko rejonowego inspektora koni w Sieradzu^[17]. Z dniem 31 grudnia 1931 roku został przeniesiony w stan spoczynku^[18].

W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”^[19].

W sierpniu 1939 zmobilizowany do Ośrodka Zapasowego Pomorskiej Brygady Kawalerii^[20]. W trakcie kampanii wrześniowej objął dowództwo oddziału kawalerii i przebijał się w kierunku Litwy. Zagarnięty przez wojska sowieckie został przewieziony do obozu w Kozielsku^[1]. Według stanu na 23 grudnia 1939 był jeńcem obozu w Kozielsku^[21]. Między 7 a 9 kwietnia 1940 przekazany do dyspozycji naczelnika smoleńskiego obwodu NKWD^[21] – lista wywózkowa 015/2, poz. 64, nr akt 1636 z 05.04.1940^[22]. Między 9 a 11 kwietnia 1940 wywieziony w transporcie do Katynia i rozstrzelany^[21] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Zidentyfikowany podczas ekshumacji prowadzonej przez Niemców w 1943, zapis w dzienniku ekshumacji pod datą 28.05.1943. Przy szczątkach znaleziono dwie karty pocztowe^[23], nadawca: E. Kisiel^[24]. Figuruje na liście AM-256-3456 (nazwisko napisane jako Kiziel) i liście Komisji Technicznej PCK pod numerem: GARF-126-03456 (Kisiel Wilhelm). Nazwisko Kisiela znajduje się na liście ofiar (pod nr 03456) opublikowanej w Gońcu Krakowskim nr 176 i w Nowym Kurierze Warszawskim nr 169 z 1943. W Archiwum Robla (pakiet 01453-08) znajduje się dziennik znaleziony przy szczątkach Włodzimierza Wojdy w którym pod datą 24.12.1939 wymieniony jest major Kisiel (bez podania imienia).

28 lipca 2000 został pochowany na terenie późniejszego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu.

5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie do stopnia podpułkownika^[25]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Życie prywatne

Mieszkał w Wilnie. Rodziny nie założył. Miał braci: Edwarda, Józefa, Kazimierza i siostrę - Helenę (p.m. Klott von Heidenfeld)

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Walecznych – czterokrotnie (po raz pierwszy rozkazem L. 2028)^[26]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Odznaka Pamiątkowa „Za Wołyń”
• Odznaka Pamiątkowa Dywizji Litewsko-Białoruskiej
• Medal Międzysojuszniczy „Médaille Interalliée”
• Order Świętej Anny IV klasy (Imperium Rosyjskie) z "dopiskiem za odwagę" rozkaz 3 Armii Rosyjskiej z 4 lutego 1916 nr 812
• Order św. Stanisława kl. 2 z mieczami rozkaz 3 Armii Rosyjskiej z 23 lutego 1916 nr 851
• Order św. Stanisława kl. 3 nr 4281

Zobacz też

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu
• kampania wrześniowa

Przypisy

1. Podbrodzie i okolice - Wirtualna Wileńszczyzna [online], www.podbrodzie.info.pl [dostęp 2018-01-21]  (pol.).
2. MichałM. Chapała MichałM., Хороший строевой офицер..., „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne” (1/2017), 2017, s. 53 .
3. Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 264.
4. МихаилМ. Чапала МихаилМ., Хороший строевой офицер…Хорошо знает пулемётное дело – Майор Вильгельм Свентолдыч-Кисель, „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne” (t. 18 (2017), z. 1), 2017, s. 95 .
5. Jedigar 1933 ↓, s. 10.
6. XV-lecie 16/2 Pułku Ułanów Wielkopolskich 1919–1934. Bydgoszcz: 1934, s. 21.
7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 28 lipca 1920 roku, s. 645.
8. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 12 marca 1921 roku, s. 409 tu jako mjr Wilhelm Switołdycz-Kisiel.
9. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 695.
10. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 618.
11. „Dziennik Personalny” (R. 2, Nr 27), 1921, s. 1138 .
12. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 620.
13. „Dziennik Personalny” (R. 5, Nr 89), Warszawa: MSWojsk., 31 sierpnia 1924, s. 502 .
14. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 590.
15. „Dziennik Personalny” (R. 7, Nr 50), Warszawa: MSWojsk., 24 listopada 1926, s. 416 .
16. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 196.
17. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 209.
18. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 17 z 19 grudnia 1930 roku, s. 364.
19. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 337, 846.
20. JędrzejJ. Tucholski JędrzejJ., Mord w Katyniu, Warszawa 1991, s. 134 .
21. УБИТЫ В КАТЫНИ, Moskwa 2015, s. 668 .
22. JędrzejJ. Tucholski JędrzejJ., Mord w Katyniu, Warszawa 1991, s. 625 .
23. Auswaertiges Amt - Amtliches Material Zum Massenmord Von Katyn, Berlin 1943, s. 256 .
24. Listy katyńskie w zasobie Archiwum Państwowego w Lublinie – Archiwum Państwowe w Lublinie [online], lublin.ap.gov.pl [dostęp 2018-01-22] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-07]  (pol.).
25. Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 roku w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
26. „Dziennik Personalny” (R.2, Nr 40), 1921, s. 1546 .

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1934. [dostęp 2016-06-11].
• Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
• Veli Jedigar: Zarys historii wojennej Tatarskiego Pułku Ułanów imienia pułkownika Mustafy Achmatowicza. Warszawa: Główna Drukarnia Wojskowa, 1933, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918-1920.
• Wilhelm Światołdycz-Kisiel. sejm-wielki.pl. [dostęp 2016-07-24].
• Михаил Чапала, Хороший строевой офицер…Хорошо знает пулемётное дело – Майор Вильгельм Свентолдыч-Кисель, Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, t. 18 (2017), z. 1
• Auswaertiges Amt - Amtliches Material Zum Massenmord Von Katyn, Berlin 1943.
• УБИТЫ В КАТЫНИ, Москва Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья» 2015, ISBN 978-5-78700-123-5.
• Jędrzej Tucholski: Mord w Katyniu. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1991. ISBN 83-211-1408-3.