Uszyce

Uszyce

wieś
Kościół Wniebowzięcia NMP w Uszycach
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	oleski
Gmina	Gorzów Śląski
Liczba ludności (2011)	860
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	46-310[2]
Tablice rejestracyjne	OOL
SIMC	0132090
Położenie na mapie gminy Gorzów Śląski Uszyce
Położenie na mapie Polski Uszyce
Położenie na mapie województwa opolskiego Uszyce
Położenie na mapie powiatu oleskiego Uszyce
51°06′38″N 18°20′44″E[1]
Strona internetowa

Uszyce (niem. Uschütz^[3], w latach 1936-1946 Wittenau^[4][5]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie oleskim, w gminie Gorzów Śląski.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa częstochowskiego.

Uszyce są największą miejscowością w gminie^[6]. Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 487 relacji Byczyna – Olesno.

Nazwa

Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości wywodzi się od polskiej nazwy części ciała – „ucha”^[7]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najwcześniejszą nazwę wymienia ją w obecnej polskiej formie – „Uszyce” podając jej znaczenie „Ohrdorf” czyli po polsku „Wieś ucha”^[7]. Niemcy fonetycznie zgermanizowali nazwę na Uschütz w wyniku czego utraciła ona swoje pierwotne znaczenie.

Ze względu na polskie pochodzenie nazwy 29 lipca 1936 r. w miejsce zgermanizowanej nazwy Uschütz nazistowska administracja III Rzeszy wprowadziła nową, całkowicie niemiecką nazwę Wittenau^[4]. 12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Uszyce^[5].

Historia

W 1910 roku 1008 mieszkańców mówiło w języku polskim, 24 w językach polskim i niemieckim, natomiast 369 osób posługiwało się jedynie językiem niemieckim. W wyborach komunalnych w listopadzie 1919 roku nie wystawiono tu listy polskiej. Podczas plebiscytu w 1921 roku we wsi uprawnionych do głosowania było 1080 mieszkańców (w tym 498 emigrantów). Za Polską głosowały 93 osoby, natomiast za Niemcami 968 mieszkańców. Podczas III powstania śląskiego miejscowość 4 maja została zajęta przez miejscowych powstańców. Między 9 a 13 maja Niemcy przeprowadzali w tym rejonie regularne kontrataki, jednak nie przyniosły im one powodzenia^[8].

Zabytki

Dawny dwór w Uszycach

Wnętrze starego młyna w Uszycach

Wnętrze kościoła w Uszycach

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[9]:

• kościół par. pw. Wniebowzięcia NMP, drewniany, z XVII w.
• zespół dworski, z XVIII-XIX w.:
  • dwór
  • park
  • mauzoleum (nie istnieje)

Inne zabytki:

• stary młyn, położony przy głównej drodze.

Osoby związane z miejscowością

• Emanuel Kania – polski kompozytor i pianista, urodził się w Uszycach, 27 marca 1827 r.
• Gertrude Guillaume-Schack – niemiecka działaczka socjalistyczna i feministyczna, córka właściciela uszyckiego majątku hrabiego Schack von Wittenau, urodzona w Uszycach w 1845 r.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 143330
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1327 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
3. Rospond S. 1964, Patronimiczne nazwy miejscowe na Śląsku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 161.
4. Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Oberschlesien, Kreis Rosenberg. 2006. [dostęp 2012-04-29]. (niem.).
5. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
6. Oficjalna strona Ziemi Uszyckiej. [dostęp 2012-06-15].
7. HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 75, OCLC 456751858  (niem.).
8. Encyklopedia powstań śląskich, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982 . Brak numerów stron w książce
9. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 84 .

Linki zewnętrzne

• Uszyce, [w:] Archiwum wycinków prasowych, Instytut Śląski [dostęp 2021-02-15] .
• Uszyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 862 .