Torkwes (łac.torquēs, gr. στρεπτός) – w kulturach starożytnych kolisty, sztywny (nieelastyczny), otwarty naszyjnik bądź obręcz na szyję o pogrubionych zdobnych zakończeniach.
Najczęściej skręcany (tordowany) z metalowej wstęgi lub drutu (czasem odlewany), przeważnie wykonywany z brązu lub złota, rzadziej ze srebra, niekiedy żelazny[1]. W epoce żelaza (1000 p.n.e.–300 n.e.) torkwesy nosili m.in. europejscy Celtowie, azjatyccy Scytowie i Persowie[2].
U Celtów naszyjniki te weszły w użycie od połowy V wieku p.n.e. jako zapożyczone ze Wschodu (prawdopodobnie z Persji) w wyniku zwiększonych kontaktów na gruncie wojskowym (wyprawy łupieżcze) i handlowym. Wykonywano je z zakrzywionego metalowego pręta bądź rurki (rzadziej ze skręcanego drutu), a najwspanialsze egzemplarze ze złota pochodzą z wczesnego okresu lateńskiego (poł. V–kon. IV wieku p.n.e.), znajdowane wyłącznie w grobach kobiecych i w bogatych pochówkach wojowników[3].
Inny typ torkwesu (VI-IV w. p.n.e.)
W cywilizacji celtyckiej torkwes odgrywał szczególną rolę. Był atrybutem bóstw, władców, bohaterów i wojowników. Przypuszczalnie należał do niezbędnego wyposażenia arystokracji wojskowej (wojownicy stawali do walki nago, lecz w naszyjniku), co wcześnie zwróciło uwagę starożytnych Rzymian. U Celtów (Galów) początkowo był oznaką dostojeństwa i ozdobą kobiet, później (od ok. III wieku p.n.e.) stał się typowym elementem stroju męskiego symbolizującym zapewne siłę i męstwo. W okresie galorzymskim (I-V wiek n.e.) zdobiono nim niemal wszystkie wyobrażenia bogów[4].
Rzymianie przejęli go jako odznakę męstwa w boju przyznawaną prostym żołnierzom, zaliczaną do pomniejszych nagród wojskowych (dona militaria minora)[5]. Precedens w IV w. p.n.e. stworzył być może konsul Tytus Manliusz, który wyzwał Celta na pojedynek, a po zwycięstwie zabrał jego naszyjnik, który odtąd nosił stale, co zyskało mu przydomek Torquatus – zamieniony później w dziedziczne miano Torkwatusów, gałęzi rodu gens Manlia[6].
