Toksyczność – cecha substancji chemicznych polegająca na powodowaniu zaburzeń funkcji lub śmierci komórek żywych, narządów lub całych organizmów po dostaniu się w ich pobliże. Substancje te mogą wywierać działanie trujące po wchłonięciu ich m.in. drogą doustną, oddechową lub w wyniku absorpcji przez skórę.
Aby ilościowo oceniać i porównywać toksyczne działanie substancji, stworzono parametr dawki śmiertelnej LD (z ang.lethal dose – „dawka śmiertelna”). Najczęściej używa się wartości LD50, czyli takiej dawki ksenobiotyku, która wywołuje śmierć połowy populacji zwierząt doświadczalnych, którym podano daną substancję. Innym parametrem, stosowanym dla substancji gazowych, jest stężenie śmiertelne we wdychanym powietrzu, oznaczane skrótem LC (z ang. lethal concentration – „stężenie śmiertelne”).
Na podstawie badań toksyczności ostrej na zwierzętach, Hodge i Sterner sklasyfikowali substancje toksyczne, dzieląc je na 6 grup, w zależności od LD50:
Stopień toksyczności
Nazwa
Doustne LD50 (g/kg masy ciała); szczury
Skórne LD50 (g/kg masy ciała); króliki
Inhalacyjne LD50 (ppm – części na milion); szczury
Prawdopodobna dawka
śmiertelna dla dorosłego
człowieka w gramach
1
Nadzwyczaj toksyczna
≤0,001
≤0,005
≤10
≈0,065
2
Bardzo toksyczna
0,05
0,043
100
4
3
Średnio toksyczna
0,5
0,34
1000
30
4
Słabo toksyczna
5,0
2,81
10 000
250
5
Praktycznie nietoksyczna
15,0
22,6
100 000
1000
6
Stosunkowo nieszkodliwa
>15,0
>22,6
>100 000
>1000
Klasyfikacja działania toksycznego substancji chemicznej po podaniu dożołądkowym stosowana w krajach wspólnoty europejskiej. Metoda klasyczna.
Zakres LD50 (mg/kg masy ciała)
Klasa toksyczności
LD50 < 25
Bardzo toksyczna
25 < LD50 < 200
Toksyczna
200 < LD50 < 2000
Szkodliwa
2000 < LD50
Nieklasyfikowana
Do najbardziej znanych trucizn należą: arszenik (ma LD50 = 20 mg/kg), cyjanowodór (ma LD50 = 1,5 mg/kg). Dla porównania LD50chlorku sodu wynosi 3000 mg/kg[1], a dla THC LD50 = 1259 mg/kg[2].
Toksykologia. Podręcznik dla studentów, lekarzy i farmaceutów, WitoldW.Seńczuk (red.), wyd. 4, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2002, ISBN 83-200-2648-2. Brak numerów stron w książce