Thangtong Gjalpo

Thangtong Gjalpo

Thangtong Gjalpo

tyb. ཐང་སྟོང་རྒྱལ་པོ་, wylie: thang stong rgyal po

Czagzampa lub Drubthob

Miejsce urodzenia	Lhazê
Zawód, zajęcie	jogin, bodhisattwa, mahasiddha, terton, egzorcysta, filozof, wynalazca, inżynier, konstruktor, architekt, urbanista, malarz, rzeźbiarz, poeta, kompozytor, dramaturg, metalurg, kowal, ludwisarz, hutnik, lekarz, geolog i polityk.
Narodowość	tybetańska

Thangtong Gjalpo zwany Czagzampa lub Drubthob (tyb. ཐང་སྟོང་རྒྱལ་པོ་, wylie: thang stong rgyal po; 1361–1485^[1], 1385–1464^[2], 1375–1464^[3], 1385–1465^[4], 1385–1510, 1385–1509^[5] lub 1361–1483) – tybetański jogin, bodhisattwa, mahasiddha, terton^[6], egzorcysta, filozof, wynalazca, inżynier, konstruktor, architekt, urbanista, malarz, rzeźbiarz, poeta, kompozytor, dramaturg, metalurg, kowal, ludwisarz, hutnik, lekarz, geolog i polityk.

Urodził się w Lhazê (Lha rtse) w prowincji Tsang^[7]. Ze względu na różnorodność zainteresowań porównywany do Leonarda da Vinci^[8]. Szczególnie znany jako budowniczy kilkudziesięciu (lub ponad 100) drewnianych i żelaznych mostów na terenie Tybetu i Bhutanu^[9]. Rozwiązania techniczne zastosowane przy ich konstruowaniu były, jak wykazały przeprowadzone w Szwajcarii badania, najlepsze z możliwych^[10]. Niektóre ze stworzonych przez niego i wciąż istniejących mostów to most w Phuncoling na Cangpo, most w Cung Ribocze w Tybecie Zachodnim oraz obecnie zniszczony most w Lhundrup^[11].

Wzniósł również 111 czortenów^[12] (między innymi Gjang Rumocze nieopodal Lhazê)^[13], liczne świątynie i klasztory, między innymi Lhundup Teng, ważny ośrodek linii Sakja w regionie Kham we wschodnim Tybecie.

Zajmował się odlewaniem z brązu i żelaza różnych przedmiotów rytualnych, np. dordże^[14].

Odkrył również wiele term ziemi^[15][16].

Budował różnego rodzaju łodzie i statki^[17]. Jako jeden z pierwszych w Tybecie konstruował promy^[18] (zbudował ich 118).

Wsławił się także jako lekarz. Przypisuje mu się opracowanie „czerwonej pigułki” oraz „białej pigułki”, leków stosowanych odpowiednio w przypadku chorób związanych ze znacznie podwyższoną temperaturą i dolegliwościami żołądkowymi. Oba te specyfiki są w dalszym ciągu powszechnie stosowane w medycynie tybetańskiej. Miał opanować wiele epidemii, w tym epidemie cholery^[19] w Lhasie w XV wieku. Stworzył też medytację długiego życia.

Był autorem pieśni ludowych i wierszy popularnych w Tybecie i Bhutanie.

Stworzył misterium Acze Lhamo będące połączeniem dramatu i opery, opierające się na tradycyjnych motywach buddyjskich^[20]. Założył pierwszą trupę odtwarzającą ten rodzaj sztuki scenicznej. Podróżował z nią po Tybecie, zbierając w ten sposób pieniądze na swoją działalność budowlaną^[21]. Pozostawił również wiele dramatów obrzędowych (czham)^[22].

Na temat życia i dokonań Thangtonga Gjalpo powstało wiele opracowań, w tym dwa na terenie samego Tybetu. Autorem pierwszego z nich był bratanek mahasiddhy^[23].

Przypisy

1. Hudba, film, divadlo. Tibinfo.cz. [dostęp 2010-03-08]. (cz.).
2. The encyclopedia of Tibetan symbols and motifs. Books.google.pl. [dostęp 2010-03-08]. (ang.).
3. Tibet: lamaistische Klosterkultur, nomadische Lebensformen und bäuerlicher .... Books.google.pl. [dostęp 2010-03-25]. (niem.).
4. Chakzampa Thangtong Gyalpo. Architect, Philosopher and Iron Chain Bridge Builder. Bhutanstudies.org.bt. s. 132. [dostęp 2010-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-25)]. (ang.).
5. Arya Avalokitesvara and the Six Syllable Mantra. Dharma.pl. [dostęp 2010-03-08]. (ang.).
6. Thangtong Gyelpo. Answers.com. s. 272. [dostęp 2010-03-25]. (ang.).
7. Thangtong Gyalpo page. Karmathinleyrinpoche.com. [dostęp 2010-03-24]. (ang.).
8. Marek Kalmus: Tybet. Legenda i rzeczywistość. Kraków: Bezdroża, 2008, s. 289. ISBN 978-83-7560-090-2.
9. Chakzampa Thangtong Gyalpo. Architect, Philosopher and Iron Chain Bridge Builder. Bhutanstudies.org.bt. [dostęp 2010-03-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-25)]. (ang.).
10. Marek Kalmus: Tybet. Legenda i rzeczywistość. Kraków: Bezdroża, 2008, s. 291. ISBN 978-83-7560-090-2.
11. Marek Kalmus: Tybet. Legenda i rzeczywistość. Kraków: Bezdroża, 2008, s. 290. ISBN 978-83-7560-090-2.
12. KING OF THE EMPTY PLAIN: The Tibetan Iron Bridge Builder Tangtong Gyalpo. Snowlionpub.com. [dostęp 2010-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 lipca 2009)]. (ang.).
13. Marek Kalmus: Tybet. Legenda i rzeczywistość. Kraków: Bezdroża, 2008, s. 295. ISBN 978-83-7560-090-2.
14. Chakzampa Thangtong Gyalpo. Architect, Philosopher and Iron Chain Bridge Builder. Bhutanstudies.org.bt. s. 15. [dostęp 2010-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-25)]. (ang.).
15. The Lawudo Lama: stories of reincarnation from the Mount Everest region. Books.google.pl. [dostęp 2010-06-03]. (ang.).
16. Ukryte Nauki Tybetu. Wyjaśnienia dotyczące tradycji term buddyjskiej szkoły Ningma. Warszawa: Wydawnictwo Mandala, 1998, s. 181. ISBN 83-906355-2-6.Sprawdź autora:1.
17. Chakzampa Thangtong Gyalpo. Architect, Philosopher and Iron Chain Bridge Builder. Bhutanstudies.org.bt. s. 76. [dostęp 2010-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-25)]. (ang.).
18. Brief Introduction to Great Bodhisattva H.E. Tangtong Gyalpo Bodhisattva. Zhaxizhuoma.net. [dostęp 2010-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (21 listopada 2009)]. (ang.).
19. Jeden z największych geniuszy w dziejach Świata – Thangtong Gjalpo. Misieniek.ovh.org. [dostęp 2010-03-08]. (pol.).
20. Rough guide to India. Books.google.pl. [dostęp 2010-06-03]. (ang.).
21. 22. Thangtong Gyalpo. Asianart.com. [dostęp 2010-03-24]. (ang.).
22. Chakzampa Thangtong Gyalpo. Architect, Philosopher and Iron Chain Bridge Builder. Bhutanstudies.org.bt. s. 8. [dostęp 2010-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-25)]. (ang.).
23. Chakzampa Thangtong Gyalpo. Architect, Philosopher and Iron Chain Bridge Builder. Bhutanstudies.org.bt. s. 11. [dostęp 2010-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-25)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Modlitwa o pokój autorstwa Thangtonga Gjapo. fpmt.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-23)].
• Kolejna modlitwa autorstwa Thangtonga Gjapo

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000057180904
• VIAF: 70302970, 79479149
• LCCN: n83066992
• GND: 123299373
• BnF: 11926309n
• SUDOC: 027158691

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: biography/Thang-stong-rgyal-po