Strofa saficka (łac. stropha Sapphica) - typ strofy składającej się z trzech wersów jedenastozgłoskowych i czwartego pięciozgłoskowego. Ten układ strofy wiersza charakterystyczny był dla greckiej poetki Safony, w której wierszach po raz pierwszy pojawił się ten rodzaj strofy. Najstarszym świadectwem użycia tej formy jest Hymn do Afrodyty.
W antyku wyróżniano:
- strofę saficką mniejszą[1][2] (łac. stropha Sapphica minor) - 3 wersy jedenastosylabowe i 1 wers pięciosylabowy (poniżej ukł. rytmiczno-sylabowy):
//
//
//
/
- strofę saficką większą (łac. stropha Sapphica maior) – pierwszy i trzeci wers siedmiosylabowy, drugi i czwarty piętnastosylabowy (poniżej ukł. rytmiczno-sylabowy)[3]:
/
///
/
///
Strofę saficką w poezji łacińskiej stosował na przykład Horacy:
- Iam satis terris nivis atque dirae
- grandinis misit pater et rubente
- dextera sacras iaculatus arcis
- terruit urbem,
- (Pieśni, Księga I, Pieśń II)
Zwrotkę tę wykorzystywali również poeci polskołacińscy, między innymi Jan Dantyszek[4].
W poezji polskiej strofa saficka pojawiała się w XVI wieku jako układ trzech wersów jedenastosylabowych i jednego (ostatniego w strofie) pięciosylabowego. Szybko się stała jedną z najpopularniejszych form[5].
- Kto mi dał skrzydła, kto mię odział pióry
- I tak wysoko postawił, że z góry
- Wszystek świat widzę, a sam, jako trzeba,
- Tykam się nieba?
- (Jan Kochanowski, Pieśń X).
Oprócz Jana Kochanowskiego stosowali ją między innymi Mikołaj Sęp-Szarzyński (Pieśń III. O wielmożności bożej), Sebastian Grabowiecki i Maria Konopnicka (Wolny najmita). Najbardziej spektakularnym i jedynym właściwie w pełni epickim użyciem zwrotki safickiej w poezji polskiej pozostaje od czterystu lat Flis Sebastiana Fabiana Klonowica[6]. W Czechach strofę saficką wykorzystywał Jaroslav Vrchlický:
- Z hlubin města spícího v mlze, v stínech
- mocným hlasem přes vodu černošatou
- sněhem kryté nad stráně v dál se nesou
- vánoční zvony.
- (Štědrovečerní zvony, Wikizdroje)
W literaturze rumuńskiej strofę saficką w utworze opatrzonym podtytułem "w metrum antycznym" zastosował Mihai Eminescu[7].
Przypisy
- ↑ Ewa Miodońska-Brookes, Adam Kulawik, Marian Tatara, Zarys poetyki, Warszawa 1980, s. 451.
- ↑ Michail Leonovič Gasparov: Nástin dějin evropského verše. Praha: Dauphin, 2012, s. 85. ISBN 978-80-7272-248-8.
- ↑ Teresa Kostkiewiczowa, Saficka strofa, [w;] Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich, Wrocław 2002.
- ↑ Jan Dantyszek: Carmina (Pieśni). Wirtualna Biblioteka Literatury Polskiej. [dostęp 2016-08-15]. (pol.).
- ↑ Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, Kraków 2003, s. 142-143.
- ↑ Tekst poematu w Wikiźródłach
- ↑ Poezii Romanesti [online], www.romanianvoice.com [dostęp 2017-11-26] .
