Stanisław Umański

Stanisław Umański

Data urodzenia	7 listopada 1886
Data i miejsce śmierci	14/15 sierpnia 1941 Czarny Las
Przyczyna śmierci	Mord w Czarnym Lesie
Zawód, zajęcie	nauczyciel
Narodowość	polska
Stanowisko	dyrektor gimnazjalny
Odznaczenia

Stanisław Umański (ur. 7 listopada 1886, zm. 14/15 sierpnia 1941 w Czarnym Lesie) – polski nauczyciel, porucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego.

Życiorys

Urodził się 7 listopada 1886^[1][2][3]. Kształcił się w C. K. V Gimnazjum we Lwowie, gdzie w 1905 ukończył VIII i lasę i zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości^[4].

Od 1909 był zastępcą nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Żółkwi^[5]. Stamtąd 10 października 1911 w tym charakterze został przeniesiony do C. K. Gimnazjum w Przemyślu^[6]. Uczył tam języka łacińskiego i języka greckiego^[7][8]. W Przemyślu był aktorem amatorskiego teatru Fredreum^[9].

Podczas I wojny światowej został zmobilizowany do służby w C. K. Armii. Według ewidencji z 1916 figurował jako podporucznik piechoty w rezerwie, mianowany z dniem 1 listopada 1914^[10], zaś w ewidencjach z 1917 i z 1918 był wymieniony jako chorąży piechoty w rezerwie, mianowany z dniem 1 stycznia 1912^[11][12]. We wszystkich powyższych przypadkach był żołnierzem rezerwy 30 pułku piechoty^[13][14][15]. Podczas wojny i po niej został wzięty do niewoli i przebywał na Syberii^{[16][17][18][19][20]}. Tam stworzył teatr amatorski^[21][22].

7 października 1921 w stopniu podporucznika powrócił wraz z grupą żołnierzy i urzędników 5 Dywizji Syberyjskiej do niepodległej już II Rzeczypospolitej, po czym trafił do obozu izolacyjnego w Dęblinie (wśród wracających był m.in. kpt. dr Ludwik Waniek)^[23]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego. Został awansowany na stopień porucznika rezerwy piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[24][25][26]. W 1923, 1924 był przydzielony jako oficer rezerwowy do 40 pułku piechoty w garnizonie Lwów^[27][28]. W 1934 jako porucznik rezerwy był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr VI jako oficer po ukończeniu 40. roku życia i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Stanisławów^[29].

W 1922 został przeniesiony z I Gimnazjum w Przemyślu do II Państwowego Gimnazjum w Stanisławowie^[30] Od tego czasu pozostawał tam etatowym nauczycielem i uczył języka łacińskiego, języka greckiego, języka polskiego^{[1][2][31][32]}. Równolegle w tym czasie nauczał też łaciny w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim, prowadzonym przez Zgromadzenie Sióstr Urszulanek^[33][34]. Po odejściu dyrektora Jana Zakrzewskiego (niegdyś także zesłańca syberyjskiego) w 1931 Stanisław Uchmański został pełniącym obowiązki dyrektora II Państwowego Gimnazjum w Stanisławowie^[35]. 3 lutego 1933 został mianowany dyrektorem II Państwowego Gimnazjum im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Stanisławowie z ważnością od 5 marca 1933^[36][37]. Sprawując to stanowisko do 1939 nadał uczył w szkole greki łaciny^[38][39].

Zarządzeniem prezydenta RP Ignacego Mościckiego z 19 czerwca 1938 został odznaczony Medalem Niepodległości za pracę w dziele odzyskania niepodległości^[40].

Podczas II wojny światowej i nastaniu okupacji niemieckiej został zamordowany w dokonanej przez Niemców egzekucji w Czarnym Lesie pod Pawełczem w nocy 14/15 sierpnia 1941^[41][42].

Przypisy

1. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 328.
2. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 162.
3. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 13, 949.
4. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. IV. Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1905. Lwów: 1905, s. 66.
5. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Państwowego w Żółkwi za rok szkolny 1916. Żółkiew: 1916, s. 10.
6. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu za rok szkolny 1912. Przemyśl: 1912, s. 4.
7. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu za rok szkolny 1912. Przemyśl: 1912, s. 3.
8. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu za rok szkolny 1913. Przemyśl: 1913, s. 3.
9. Edward Lorenz: Stanisław Umański. pbp.webd.pl. [dostęp 2021-02-14].
10. Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1916. Wiedeń: 1916, s. 176.
11. Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1917. Wiedeń: 1917, s. 279.
12. Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 394.
13. Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1916. Wiedeń: 1916, s. 325.
14. Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1917. Wiedeń: 1917, s. 425.
15. Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 554.
16. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu za rok szkolny 1915/16. Przemyśl: 1916, s. 5, 21.
17. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu za rok szkolny 1916/17. Przemyśl: 1917, s. 5, 17.
18. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu za rok szkolny 1917/18. Przemyśl: 1918, s. 5, 9.
19. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum I w Przemyślu za rok szkolny 1920/21. Przemyśl: 1921, s. 15.
20. Kronika. Pozdrowienia z Syberii. „Głos Rzeszowski”. Nr 14, s. 1, 4 kwietnia 1920. 
21. Stanisław Frankowski. 100 lat „FREDREUM”. „Życie Przemyskie”. Nr 6 (66), s. 4, 5 lutego 1969. 
22. Paweł Bugira: Amator to znaczy miłośnik. niedziela.pl, 2010. [dostęp 2021-02-14].
23. Kronika. Sybiracy wracają. „Ziemia Przemyska”. Nr 42, s. 3, 16 października 1921. 
24. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 491.
25. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 430.
26. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 13.
27. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 264.
28. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 225.
29. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 949.
30. Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy dla Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 10, s. 323, 14 sierpnia 1922. 
31. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II. im. Marszałka J. Piłsudskiego w Stanisławowie za rok szkolny 1929/30. Stanisławów: 1930, s. 4.
32. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II. im. Marszałka J. Piłsudskiego w Stanisławowie za rok szkolny 1930/31. Stanisławów: 1931, s. 4.
33. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 329.
34. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 163.
35. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II. im. Marszałka J. Piłsudskiego w Stanisławowie za rok szkolny 1931/32. Stanisławów: 1932, s. 3, 27.
36. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II. im. Marszałka J. Piłsudskiego w Stanisławowie za rok szkolny 1932/33. Stanisławów: 1933, s. 5.
37. Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 3, s. 69, 25 marca 1933. 
38. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II. im. Marszałka J. Piłsudskiego w Stanisławowie za rok szkolny 1932/33. Stanisławów: 1933, s. 3, 5.
39. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II. im. Marszałka J. Piłsudskiego w Stanisławowie za rok szkolny 1933/34. Stanisławów: 1934, s. 3, 27.
40. M.P. z 1938 r. nr 140, poz. 245.
41. Józef Zieliński. Stanisławów 1941. „Biuletyn”. Nr 43, s. 5, Czerwiec 1982. Koło Lwowian w Londynie.  Za: Józef Zieliński. Stanisławów 1941. „Tygodnik Powszechny”. Nr 49 (567), 6 grudnia 1959. Koło Lwowian w Londynie. brak numeru strony
42. Tadeusz Kamiński: Tajemnica Czarnego Lasu. stanislawow.net. [dostęp 2020-04-25].

Bibliografia

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.