PROFILBARU.COM

Stanisław Narutowicz
Data i miejsce urodzenia	2 września 1862 ; Brewiki
Data i miejsce śmierci	31 grudnia 1932 ; Kowno
Małżeństwo	Joanna Billewicz
Dzieci	Kazimierz Narutowicz
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Narutowicz herbu własnego (lit. Stanislovas Narutavičius, ur. 2 września 1862 w Brewikach, zm. 31 grudnia 1932 w Kownie) – polski prawnik, ziemianin żmudzki, litewski działacz polityczny, członek Taryby, sygnatariusz aktu niepodległości Litwy, brat prezydenta Rzeczypospolitej Gabriela Narutowicza.

Życiorys

Pochodził z rodziny szlacheckiej osiadłej od pokoleń na Żmudzi, ojciec Jan Narutowicz był uczestnikiem powstania 1863 roku. Po ukończeniu gimnazjum w Lipawie, studiował prawo w Sankt Petersburgu, gdzie włączył się w polskie życie studenckie. Zajmował się również dziennikarstwem, wydając w 1890 roku pismo „Tygodnik Powszechny”.

Po powrocie na Żmudź prowadził pracę oświatową i kulturalną wśród litewskich chłopów. Od września 1917 roku uczestnik Taryby (Rady Litewskiej), był sygnatariuszem aktu niepodległości Litwy (16 lutego 1918). Wystąpił z Rady na znak protestu przeciw jej uległości wobec Niemców. W latach 1919–1931 był radnym gminy Telsze.

Poglądy polityczne

W latach międzywojennych działał na rzecz pokojowego rozwiązania sporu polsko-litewskiego. Był z jednej strony rzecznikiem niezależności Litwy, a z drugiej uważał się za przedstawiciela narodowości polskiej lojalnego wobec państwa litewskiego. Do końca życia nie wyrzekł się kultury polskiej ani języka polskiego. Jednak prolitewska orientacja Stanisława Narutowicza została wykorzystana w Polsce przez endecję przeciwko rodzonemu bratu Stanisława – Gabrielowi i wpłynęła na nastroje ludności polskiej, co w efekcie współtworzyło atmosferę przed zamachem na pierwszego polskiego prezydenta.

Śmierć

Stanisław Narutowicz popełnił samobójstwo w Kownie 31 grudnia 1932 roku, rozczarowany kłótliwością i nieprzejednaniem Polaków oraz polityką rządu litewskiego wobec Polaków na Litwie. Historycy litewscy wskazują dziś na kłopoty prywatne i zdrowotne Stanisława Narutowicza jako przyczyny samobójstwa ważniejsze niż niepowodzenie jego zamiarów politycznych. Jego syn Kazimierz Narutowicz (Kazimieras Narutavičius 1904–1987) próbował aż do wybuchu wojny kontynuować dzieło ojca.

Pochowany został na cmentarzu w miasteczku Olsiady. W 2013 roku zdewastowano historyczny nagrobek zacierając polski napis „Grób Rodziny Narutowiczów” i umieszczając tablicę ze zlituanizowaną formą nazwiska. W 2016 roku dzięki interwencji, przywrócono poprzednią wersję nagrobka^[1].

Rodzina

Stanisław Narutowicz był żonaty z Joanną Billewicz (1868–1948) – kuzynką Józefa Piłsudskiego. Mieli oni syna Kazimierza.

Kazimierz Ludwik Piłsudski

Rozalia z Puzynów

Kazimierz Piłsudski

Anna z Billewiczów

Antoni Billewicz

Helena z Michałowskich

Piotr Paweł Piłsudski

Teodora Urszula z Butlerów

Jan Narutowicz

Wiktoria ze Szczepkowskich

Hipolit Billewicz

Zofia Zubow

Maria z Billewiczów

Józef Wincenty Piłsudski

Aleksandra ze Szczerbińskich

Adam Piłsudski

Kazimierz Piłsudski

Jan Piłsudski

Anna Narutowiczówna

Stanisław Narutowicz

Kazimierz Narutowicz

Wanda Piłsudska

Jadwiga Piłsudska

Andrzej Jaraczewski

Wanda Piłsudska

Krzysztof Jaraczewski

Joanna Onyszkiewicz

Janusz Onyszkiewicz

Przypisy

↑ 85 lat temu samobójstwo popełnił Stanisław Narutowicz – Przegląd Bałtycki, „Przegląd Bałtycki”, 31 grudnia 2017 [dostęp 2018-01-12] (pol.).

Bibliografia

Tomasz Otocki, Kartka z kalendarza: 81 lat temu zmarł Stanisław Narutowicz, „Wiadomości znad Wilii”, zw.lt, 31 grudnia 2013 r.
Marek Głuszko, Gabriel Narutowicz, litewski Polak, prezydent Polski, skończyłby 150 lat…, „Wiadomości znad Wilii”, zw.lt, 4 kwietnia 2015 r.
Andrzej Pukszto, Stanisław Narutowicz litewsko–polski rycerz bez skazy, cz. I, II i III, „Wiadomości znad Wilii”, zw.lt, 10–12 lutego 2015 r.
Władysław Wielhorski, Człowiek – symbol. Ś.p. Stanisław Narutowicz, „Kurjer Wileński”, nr 23 z 28 stycznia 1933, s. 1
Stanisław Narutowicz, Robotnik, nr 10 z 6 stycznia 1933, s. 2
Ś.p. Stanisław Narutowicz. Prasa litewska o jego życiu i pracy, „Gazeta Polska”, nr 31 z 31 stycznia 1933, s. 3
Krzysztof Buchowski, Stanisław Narutowicz – szkic do portretu idealisty, Polskie Towarzystwo Historyczne, Białystok 2001, s. 41–51