PROFILBARU.COM

Stanisław Koźmian
Data i miejsce urodzenia	7 maja 1836 ; Piotrowice
Data i miejsce śmierci	4 lipca 1922 ; Kraków
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach
	Cytaty w Wikicytatach

Stanisław Koźmian (ur. 7 maja 1836 w Piotrowicach, zm. 4 lipca 1922 w Krakowie) – polski polityk konserwatywny, reżyser, krytyk teatralny, publicysta i historyk. Syn działacza politycznego, kolekcjonera i bibliofila Andrzeja E. Koźmiana oraz wnuk poety Kajetana Koźmiana^[1].

Życiorys

W latach 1852–1853 kształcił się na Uniwersytecie Jagiellońskim, w latach 1853–1856 pobierał nauki w Paryżu, a w 1856 w Bonn. W 1858 wrócił do kraju i zamieszkał w Dobrzechowie. W 1860 został korespondentem Biura Politycznego Hotelu Lambert. Uczestnik powstania styczniowego, od 1 grudnia 1863 członek Wydziału Rządu Narodowego dla Galicji. Redaktor i zastępca redaktora naczelnego krakowskiego Czasu^[1].

W 1866 wraz z Józefem Szujskim i Stanisławem Tarnowskim założył „Przegląd Polski”. Został jednym z przywódców obozu Stańczyków. W latach 1869–1870 poseł do Sejmu Krajowego i deputowany do wiedeńskiej Rady Państwa^[2].

W latach 1866–1868 był kierownikiem artystycznym sceny krakowskiej, której dyrektorem w tym okresie był Adam Franciszek Skorupka. W 1871, kiedy schorowany Skorupka wyjechał do Warszawy, oddał kierownictwo artystyczne Koźmianowi, ale zachował dla siebie tytuł dyrektora. Dopiero po śmierci Skorupki w 1873 Koźmian został prawowitym dyrektorem Teatru Krakowskiego^[2].

Jako kierownik artystyczny dbał o przemyślany repertuar teatru. W latach 1871–1877 zamieszczał artykuły w czasopiśmie „Afisz teatralny”. Od aktorów wymagał nienagannego pamięciowego opanowania roli, nieskazitelności dykcji. Stawiał na grę zespołową i naturalność na scenie. Charakteryzację ograniczył do minimum. Starał się, aby dekoracje i kostiumy zawsze były zgodne z epoką, w której dzieje się akcja dramatu (często konsultował to z malarzami działającymi w Krakowie, gdyż teatr nie miał własnego malarza). Stworzona przez niego szkoła gry określona została mianem „szkoły krakowskiej”, albo „szkoły koźmianowskiej” i niesłusznie przeciwstawiana jest „szkole warszawskiej”. Organizował konkursy dramatyczne oceniane przez wybitnych znawców literatury. W jury zasiadali między innymi Karol Estreicher i Stanisław Tarnowski.

Jest autorem monumentalnej pracy Rzecz o roku 1863^[3]^[4]^[5] (wydanej w 1895), w której poddał wnikliwej krytyce powstanie styczniowe.

W życiu prywatnym jego partnerką była wybitna aktorka Antonina Hoffmann, nie zdecydowali się jednak na wspólne zamieszkanie i ślub. Mieli dwóch synów^[6]. Pochowany na cmentarzu Rakowickim, jednak później jego prochy przeniesiono do Dobrzechowa^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765–1965. Warszawa: PWN, 1973, s. 328-330.
↑ ^a ^b ^c Koźmian Stanisław, [w:] Encyklopedia Krakowa, Wyd. 2 zm. i rozsz., t. 1, Kraków 2023, s. 767, ISBN 978-83-66334-91-5 .
↑ StanisławS. Koźmian StanisławS., Rzecz o roku 1863. T. 1, wyd. 2 (1896) [online], polona.pl [dostęp 2020-05-17] .
↑ StanisławS. Koźmian StanisławS., Rzecz o roku 1863. T. 2, wyd. 2 (1896) [online], polona.pl [dostęp 2020-05-17] .
↑ StanisławS. Koźmian StanisławS., Rzecz o roku 1863. T. 3, wyd. 2 (1896) [online], polona.pl [dostęp 2020-05-17] .
↑ Antonina Hoffmann [w:] "Szlaki turystyczne Małopolski" [1]

Bibliografia

Zarys dziejów teatru krakowskiego, wyd. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 1977.
Wojciech Dutka, Zapomniany stańczyk. Rzecz o Stanisławie Koźmianie (1836-1922), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2015.
Edward Webersfeld, Teatr Miejski we Lwowie za dyrekcji Ludwika Hellera. 1906-1918, Lwów 1917.