Skale BBCH

Skale BBCH – skale wykorzystywane w państwach UE do identyfikacji fitofenologicznych faz roślin uprawnych. Seria skal BBCH została opracowana dla wielu gatunków roślin jedno- i dwuliściennych, i dzięki możliwości szczegółowego określenia etapu rozwoju rośliny, jest używana w wielu dyscyplinach naukowych (fizjologii, fitopatologii, entomologii, hodowli roślin) oraz w rolnictwie (czas stosowania pestycydów, zapylanie, ubezpieczenia rolne). Skale BBCH wykorzystują system kodu dziesiętnego, który dzieli się na zasadnicze i drugorzędne fazy rozwoju. W przypadku skali służącej do oceny faz rozwoju zbóż oparty jest na systemie kodowym opracowanym przez Zadoks (skala Zadoks)^[1].

Oficjalnie skrót BBCH pochodzi od niemieckiego Biologische Bundesanstalt, Bundessortenamt und CHemische Industrie^[2]. Nieoficjalnie mówi się, że skrót reprezentuje cztery przedsiębiorstwa (Bayer, BASF, Ciba-Geigy i Hoechst), które wspierały początkowo rozwój systemu^[3].

Fazy rozwojowe zbóż według skali BBCH

Wyróżnia się 10 faz głównych ponumerowanych cyframi od 0 do 9, jednak żeby jeszcze dokładniej określić daną fazę dodano do każdej z nich dodatkową drugą cyfrę, która bardziej charakteryzuje daną fazę np. (w przypadku zbóż): BBCH 5 – Kłoszenie, BBCH 52 – Kłoszenie, 20% kłosa/wiechy się odsłania. W przyrodzie rozwój, a więc przechodzenie roślin z jednej fazy do drugiej następuje w sposób płynny i dlatego w tej skali przyjęto za początek danej fazy stan 10% roślin z cechami opisywanymi w tej fazie, a za pełnię stan 50% roślin. Długość poszczególnych faz zależy od gatunku i pogody^[4].

Przykładowa skala BBCH odnosząca się do roślin zbożowych

Kod	Faza i jej opis
0	Kiełkowanie
00	Suchy ziarniak
05	Z ziarniaka wydostaje się korzeń zarodkowy
09	Pochewka liściowa wydostaje się na powierzchnię gleby
1	Rozwój liści[a][b]
10	Z koleoptyla (pochewka liściowa) wydobywa się pierwszy liść
11	Widoczny 1 liść
12	Widoczny 2 liść
13	Widoczny 3 liść
19	9 lub więcej liści
2	Krzewienie[c]
20	Brak rozkrzewień
21	Widoczny 1 pęd boczny
22	Widoczny 2 pęd boczny
23	Widoczny 3 pęd boczny
29	Maksymalna liczba rozkrzewień – koniec krzewienia
3	Strzelanie w źdźbło (wzrost pędu na długość)
30	Pierwsze międzywęźle zaczyna się wydłużać, węzeł krzewienia podnosi się
31	Pierwszy węzeł co najmniej 1 cm nad węzłem krzewienia
32	Drugie kolanko (węzeł) co najmniej 2 cm nad pierwszym
33	Trzeci węzeł co najmniej 2 cm nad drugim
37	Widoczny nie rozwinięty liść flagowy, kłos zaczyna pęcznieć
39	Liść flagowy całkowicie rozwinięty, widoczny języczek liściowy ostatniego liścia
4	Grubienie pochwy liściowej liścia flagowego (rozwój kłosa w pochwie liściowej)
41	Wczesny rozwój kłosa/wiechy, nabrzmiewa pochwa liściowa liścia flagowego
43	Nabrzmiała pochwa liściowa liścia flagowego
45	Koniec nabrzmiewania pochwy liściowej liścia flagowego
47	Otwarta pochwa liściowa liścia flagowego
49	Widoczne pierwsze ości
5	Kłoszenie
51	Górna część kłosa/wiechy wyłania się z pochwy liściowej i widoczny jest pierwszy kłosek
52	Widoczne 20% kłosa/wiechy
55	Widoczne 50% kłosa/wiechy
59	Całkowicie widoczny kłos/wiecha
6	Kwitnienie
61	Widoczne pierwsze pylniki
65	Połowa pylników wykształcona
69	Wszystkie pylniki zaschnięte – koniec kwitnienia
7	Rozwój ziarniaków
71	Pierwsze ziarniaki osiągają dojrzałość wodnistą i osiągają połowę typowej wielkości
73	Początek dojrzałości mlecznej
75	Pełnia dojrzałości mlecznej ziarniaków
77	Późno-mleczna dojrzałość ziarniaków
8	Dojrzewanie
83	Początek dojrzałości woskowej
85	Dojrzałość woskowa miękka: ziarniaki łatwo się rozcierają między palcami
87	Dojrzałość woskowa twarda: ziarniaki łatwo złamać paznokciem
89	Dojrzałość pełna: ziarniaki twarde, trudne do podzielenia paznokciem
9	Zamieranie
92	Ziarniaki bardzo twarde
93	Ziarniaki są bardzo luźno ułożone w kłosie i mogą się osypać
97	Roślina więdnie i zamiera
99	Zebranie ziarna, okres spoczynku nasion

Fazy rozwojowe rzepaku według skali BBCH^[5]

Skala BBCH odnosząca się do rzepaku

Kod	Faza i jej opis
0	Kiełkowanie
00	Nasiona suche
01	Początek pęcznienia nasion
02	Pęcznienie w pełni
03	Koniec pęcznienia nasion
05	Z nasienia wydostaje się korzeń zarodkowy
07	Z okrywy nasiennej wydostaje się kiełek wraz z liścieniami
08	Kiełek rośnie ku powierzchni gleby
09	Liścienie wydostaje się na powierzchnię gleby
1	Rozwój liści
10	Całkowicie rozwinięte liścienie
11	Widoczny 1 liść
12	Widoczny 2 liść
13	Widoczny 3 liść[d]
19	9 lub więcej liści
2	Rozwój bocznych pędów
20	Brak pędów bocznych
21	Początek rozwoju bocznych pędów, widoczny 1 pęd boczny
22	Widoczny 2 pęd boczny
23	Widoczny 3 pęd boczny[e]
29	Koniec tworzenie bocznych pędów – maksymalna ich ilość – 9 lub więcej
3	Wydłużanie się pędu głównego
30	Początek wydłużania pędu, brak międzywęźli
31	Widoczne 1 międzywęźle
32	Widoczne 2 międzywęźla
33	Widoczne 3 międzywęźla[f]
39	Widoczne 9 lub więcej międzywęźli
5	Rozwój pąków kwiatowych
50	Pąki kwiatowe schowane w liściach
51	Pąki kwiatowe widoczne z góry, tzw. zielony pąk
52	Pąki kwiatowe wydostają się z najmłodszych liści
53	Pąki kwiatowe już rozwinięte, nad najmłodszymi liśćmi
55	Pojedyncze pąki kwiatowe (nadal zamknięte) już widoczne w głównym kwiatostanie
57	Pojedyncze pąki kwiatowe (nadal zamknięte) już widoczne w bocznych kwiatostanach
59	Widoczne pierwsze płatki (pąki kwiatowe nadal zamknięte)
6	Kwitnienie
60	Otwarte pierwsze kwiaty
61	Początek kwitnienia. 10% kwiatów otwartych na głównym kwiatostanie. Wydłużanie się głównego kwiatostanu
62	20% kwiatów otwartych na głównym kwiatostanie
63	30% kwiatów otwartych na głównym kwiatostanie
64	40% kwiatów otwartych na głównym kwiatostanie
65	Pełnia kwitnienia. 50% kwiatów otwartych na głównym kwiatostanie. Opadają pierwsze płatki
67	Koniec kwitnienia – większość płatków opada
69	Koniec kwitnienia
7	Rozwój owoców
71	10% łuszczyn osiąga typową wielkość
72	20% łuszczyn osiąga typową wielkość
73	30% łuszczyn osiąga typową wielkość
74	40% łuszczyn osiąga typową wielkość
75	50% łuszczyn osiąga typową wielkość
76	60% łuszczyn osiąga typową wielkość
77	70% łuszczyn osiąga typową wielkość
78	80% łuszczyn osiąga typową wielkość
79	90% łuszczyn osiąga typową wielkość
8	Dojrzewanie
80	Początek dojrzewania. Nasiona zielone wypełniają zagłębienia w łuszczynie.
81	10% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
82	20% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
83	30% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
84	40% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
85	50% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
86	60% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
87	70% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
88	80% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
89	90% łuszczyn dojrzewa. Nasiona brązowe i twarde
9	Zamieranie
97	Roślina zamiera
99	Zebranie nasion

Uwagi

1. Liść jest rozwinięty wtedy, gdy można zaobserwować jego języczek (ligula) lub szczyt następnego liścia.
2. Wydłużanie łodygi lub krzewienie może nastąpić wcześniej niż w fazie 13 i wtedy opis jest kontynuowany w fazie 21.
3. Jeśli krzewienie nie jest zakończone a roślina przyrasta na długość, wówczas opis jest kontynuowany w fazie 30.
4. Kolejne fazy trwają odpowiednio do liczby liści, np. BBCH 16 – 6 liści.
5. Kolejne fazy trwają odpowiednio do liczby pędów, np. BBCH 16 – 6 pędów bocznych
6. Kolejne fazy trwają odpowiednio do liczby międzywężli, np. BBCH 36 – 6 międzywęźli

Przypisy

1. J.C. Zadoks, T.T. Chang, C.F. Konzak. A decimal code for the growth stages of cereals.. „Weed Research”. 14, s. 415–421, 1974. DOI: 10.1111/j.1365-3180.1974.tb01084.x. Sprawdź autora:2.
2. Hack i inni, The extended BBCH-scale [online], 1992, s. 1  (ang.).i inni
3. H. R. Kutcher, S. S. Malhi. Topography and Management of Nitrogen and Fungicide Affects Diseases and Productivity of Canola. „Agronomy Journal”. 97 (2), s. 533-541, 2004-05-1. American Society of Agronomy. DOI: 10.2134/agronj2005.0533. (ang.). Sprawdź autora:1.
4. Władysław Kościelniak, Mirosław Dreczka: Nowoczesna uprawa zbóż. APRA Sp. z.o.o, 2009. ISBN 978-83-914532-8-5. Brak numerów stron w książce
5. Klucz do określania faz rozwojowych roślin rzepaku w skali BBCH. W: Technologia produkcji surowca. Warszawa: Polskie Stowarzyszenie Producentów Oleju, 2010, s. 130-131. ISBN 978-83-927541-3-8.