SMS Greif – niemiecki krążownik pomocniczy działający jako rajder podczas I wojny światowej. Zbudowany jako frachtowiecGuben, przebudowany na krążownik pomocniczy. Zatopiony w pierwszym rejsie bojowym 29 lutego 1916, w pojedynku z brytyjskim krążownikiem pomocniczym HMS „Alcantara”, który również zatonął.
Budowa i modyfikacja
Parowy frachtowiec „Guben” (nr budowy 340), późniejszy „Greif”, został zwodowany 29 lipca 1914 w stoczni AG Neptun w Rostocku dla spółki Deutsch-Australische Dampfschiff-Gesellschaft z Hamburga. Statek miał konstrukcję typowego frachtowca tego okresu, z ładowniami z przodu i tyłu, wyposażonymi w maszty z dźwigami, a kotłownią i maszynownią oraz niewielką wyspą nadbudówek pośrodku[1].
Z powodu wybuchu I wojny światowej, statek nie mógł być wykorzystywany zgodnie z przeznaczeniem, do handlu z Australią i cesarska marynarka niemiecka postanowiła w 1915 przejąć go i zaadaptować do roli zamaskowanego rajdera. Przebudowa została wykonana w Stoczni Cesarskiej w Kilonii, podczas niej m.in. zamieniono dwa mało typowe cienkie kominy statku, położone blisko siebie, na pojedynczy komin. Uzbrojenie główne stanowiły 4 pojedyncze działa 150 mm umieszczone po dwa na burtę, przed nadbudówką oraz po bokach masztu rufowego. Pojedyncza armata 105 mm była ukryta w fałszywej nadbudówce na rufie, o opuszczanych ścianach. Istotnym uzupełnieniem uzbrojenia były dwie podwodne wyrzutnie torpedowe, w części dziobowej, skierowane na każdą z burt[1].
Wejście do służby
Okręt po przebudowie wszedł do służby 23 stycznia 1916 jako SMS „Greif” (gryf). Dowódcą został kmdr por. Rudolf Tietze. 27 lutego 1916 wyszedł w morze z Cuxhaven w pierwszy rejs korsarski. Na Atlantyk miał go eskortować okręt podwodny U-70, lecz szybko go zgubił z powodu złej pogody. Na morzu załoga „Greifa” przemalowała go w celu upodobnienia do neutralnego norweskiego frachtowca „Rena” (zbud. 1911, pojemność 4687 BRT). Kadłub pomalowano na czarno, z dużymi flagami norweskimi i napisem: Norge (norw.Norwegia), podniesiono też banderę norweską. „Greif” następnie podjął próbę przedarcia się na Atlantyk, w celu podjęcia zadań rajderskich na południowym Atlantyku i Oceanie Indyjskim[1].
Po wyjściu w morze okręt przesłał krótką wiadomość do admiralicji nie wiedząc o tym, że wywiad Royal Navy tzw. Room 40 odczytywał niemieckie kody i okręty znajdujące się w pobliżu pozycji „Greifa” zostały powiadomione o jego obecności[2]. Marynarka brytyjska podjęła poszukiwania podejrzanych statków oraz wzmocniła siły patrolujące między Szkocją a Norwegią oraz na północ od Szetlandów.
Zatopienie
Obraz przedstawiający pojedynek z „Alcantarą”
29 lutego 1916 rano, ok. 200 mil morskich na wschód od Wysp Owczych, zamaskowany „Greif” został przechwycony i zatrzymany do kontroli przez brytyjski krążownik pomocniczy HMS „Alcantara”, przebudowany ze statku pasażerskiego (dowódca kmdr Thomas Wardle, poj. 15 831 BRT, długość 180 m, uzbrojenie z 8 dział 152 mm i 2 dział 76 mm). Na miejsce zbliżał się także bliźniaczy krążownik pomocniczy HMS „Andes”, mający zmienić „Alcantarę” na patrolu (dowódca kmdr por. George B.W. Young) oraz krążownik lekki HMS „Comus”[1].
Na sygnał z „Alcantary”, „Greif” zastopował, lecz jego wygląd nie wzbudzał większych podejrzeń. Kiedy „Alcantara” przygotowywała się do spuszczenia łodzi w celu inspekcji, przed godz. 10 rano, Niemcy podnieśli banderę wojenną, opuścili maskowanie uzbrojenia, po czym otworzyli ogień z małej odległości 1800 m do znajdującego się po lewej stronie przeciwnika. „Alcantara” ruszyła naprzód, po czym oba okręty płynęły ostrzeliwując się z odległości ok. 3 km. Brytyjczycy wyeliminowali część dział „Greifa” i wywołali pożar, lecz Niemcy zdołali zniszczyć główne stanowisko dowodzenia i uzyskać kilka przebić kadłuba „Alcanatry” w części podwodnej, powodując nabieranie wody oraz uszkadzając ster. Ostrzał z większej odległości podjęły też „Andes” i „Comus”. „Alcantara” wprawdzie wymanewrowała jedną wystrzeloną o 10.02 torpedę, lecz po 10.20 otrzymała trafienie w lewą burtę drugą wystrzeloną torpedą, po czym okręt zaczął tonąć[1].
O 10.30 „Alcantara” została opuszczona przez załogę i po godziną 11 zatonęła. Płonący „Greif” został także opuszczony przez załogę o 10.22, lecz mimo dalszego ostrzeliwania go, zatonął dopiero o 13.01, na pozycji 61°45′N1°10′E/61,7500001,166667. Rozbitków ratowały HMS „Comus” i niszczyciel HMS „Munster”; z załogi „Alcantary” zginęło 74 marynarzy, z załogi „Greifa” 194, w tym dowódca (do niewoli wzięto 115 osób)[1].
↑Richard Guilliatt, Peter Hohnen: The Wolf: How One German Raider Terrorized the Allies in the Most Epic Voyage of WWI. Free Press. ISBN 1-4165-7317-8. Brak numerów stron w książce
Bibliografia
Wojciech Holicki. Pech kajzerowskiego "Gryfa". „Morze, Statki i Okręty”. Nr 2/1010, s. 64-67, 2010.
