Przeorowie klasztoru na Jasnej Górze – lista przełożonych paulińskiego domu zakonnego na Jasnej Górze w Częstochowie. Przeorowie jasnogórscy mianowani są – z reguły – przez generała Zakonu Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika, za zgodą definitorów spośród zakonników od 1382, czyli od momentu erygowania klasztoru (z pewnymi wyjątkami) na okres trzech lat[1]. Pierwszym przeorem został o. Grzegorz Primipillus OSPPE, obecnym (od 9 maja 2020) jest o. Samuel Pacholski OSPPE[2]. Funkcję tę pełniło do tej pory około 131 zakonników[a].
Od chwili założenia (erygowania) klasztoru na Jasnej Górze 9 sierpnia 1382 oraz przybycia do niego pierwszych zakonników, zaczęto powoływać – zgodnie z przyjętą ogólną zasadą – jego przełożonych, czyli przeorów, zarządzających przebywającymi tam zakonnikami oraz reprezentujących klasztor w kontaktach zewnętrznych. Klucze od drewnianej wówczas świątyni odebrał o. Grzegorz Primipillus OSPPE, przeor klasztoru św. Wawrzyńca w Budzie, w obecności księcia Władysława Opolczyka[b], a wspólnotę zakonną tworzyło – jak głosi tradycja – 16 zakonników z węgierskiego klasztoru Nosztre[4]. Ojciec Grzegorz Primipillus OSPPE został powołany przez generała zakonu o. Mikołaja III OSPPE na pierwszego przeora jasnogórskiego klasztoru[3].
Początkowo powołania dokonywał najwyższy przełożony zakonu, czyli generał, który przebywał w Królestwie Węgierskim[3]. Po utworzeniu polskiej prowincji w 1396, której siedzibą stała się Jasna Góra, nominację na przeora wystawiał prowincjał, po konsultacji z przebywającymi w klasztorze zakonnikami, która to nominacja decydowała o wyborze przeora przez generała[3]. Po powstaniu styczniowym, od 27 listopada 1864, kiedy to car Aleksander II Romanow dokonał kasaty klasztorów paulińskich, pozostawiając dwa na Jasnej Górze i Skałce w Krakowie – przeora prepozyta mianował biskup diecezjalny, na zlecenie rosyjskiego generała-gubernatora[3]. Natomiast po odzyskaniu przez Polskę niepodległości (1918) i organizacji na nowo struktur zakonu, powrócono do praktyki mianowania przeora przez generała, po konsultacji z zakonnikami klasztoru[3].
Pierwotnie w konstytucjach zakonnych nie określono ściśle długości kadencji przeora i możliwości ponownego wyboru (niektórzy pełnili funkcję przeora przez cztery kadencje z rzędu)[3][5]. Kadencje przeorów prepozytów trwały do ich śmierci lub odwołania z różnych powodów[3]. Po soborze watykańskim II ustalono w konstytucjach, że przeor może być wybrany na trzy lata[c].
Zgodnie z przepisami i tradycją zakonną powołuje się na ten urząd zwykle zakonników odznaczających się świętością życia, cieszących się zaufaniem wspólnoty, pracowitych z inicjatywą oraz mających doświadczenie w kierowaniu wspólnotą. Przeor ma do pomocy tzw. radę domu w postaci: zastępców (podprzeorów), kustosza sanktuarium, administratora oraz delegatów wybranych ze współbraci[6]. Nowo mianowany przeor składa wyznanie wiary i przysięgę na Biblię oraz przejmuje pieczęcie klasztoru[3]. Ponadto mieszka w specjalnej, reprezentacyjnej, wyznaczonej celi w klasztorze, a do obsługi ze światem zewnętrznym ma kancelarię[7]. Wyznacza on ze wspólnoty ojców – odpowiedzialnych za różne działy działalności w wymiarze duszpasterskim oraz ekonomicznym[8]. Rytm dnia przeora wyznacza modlitwa wspólnotowa (program życia klasztornego), a oprócz tego ma wyznaczony czas na codzienną posługę wspólnocie oraz różne spotkania z osobami z zewnątrz, załatwianie korespondencji czy też na posługę kapłańską[8].
Tabela przedstawia niepełną[a] listę chronologicznie uporządkowanych przeorów klasztoru na Jasnej Górze: