Według danych z 31 grudnia 2021 roku[2] powiat zamieszkiwały 77 839 osoby. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 78 089 osób[3].
Powiat wrzesiński został utworzony w 1818 przez zaborcze władze pruskie, po czym istniał bez przerwy przez 157 lat, do 1975. W okresie tym obszar powiatu wrzesińskiego wielokrotnie i znacznie się zmieniał. W latach 1818–1918 powiat wrzesiński leżał przy zachodniej granicy Królestwa Polskiego, a w latach 1918–1919 przy zachodniej granicy Rzeczypospolitej Polskiej; we Wrześni działał okręgowy urząd celny. Od 1902 we Wrześni znajdował się także garnizon 3 batalionu 46 pułku piechoty pruskiej[4].
W 1927 roku zlikwidowano powiat witkowski a z jego terytorium 46 km² powierzchni włączono do powiatu wrzesińskiego, przez co obszar powiatu wzrósł do 608 km². W 1934 roku do powiatu wrzesińskiego przyłączono rejon Zberek z powiatu średzkiego.
1 sierpnia 1934 roku na obszarze byłego zaboru pruskiego przeprowadzono reformę administracyjną polegającą na komasacji dotychczasowych gmin jednostkowych (jednowioskowych) i obszarów dworskich w większe gminy zbiorowe (wielowioskowe). Tak więc w powiecie wrzesińskim z dotychczasowych 79 gmin utworzono 5 gmin (ponadto istniały dwie gminy miejskie – Września i Miłosław)[7]:
gminę Borzykowo – z dotychczasowych gmin Bieganowo, Borzykowo, Budziłowo, Cieśle Małe, Cieśle Wielkie, Gałęzewice, Gorazdowo, Grabowo Królewskie, Kołaczkowo, Krzywagóra, Łagiewki, Sokolniki, Sokolniki-Kolonja, Spławie, Szamarzewo, Wszembórz i Zieliniec oraz obszarów dworskich
gminę Miłosław – z dotychczasowych gmin Białepiątkowo, Biechowo, Biechówko, Chlebowo, Czeszewo, Gorzyce, Książno, Lipie, Mikuszewo, Nowawieś Podgórna, Orzechowo, Pałczyn, Rudki, Skotniki, Szczodrzejewo i Zajezierze oraz obszarów dworskich
gminę Strzałkowo – z dotychczasowych gmin Babin, Brudzewo, Chwałkowice, Gonice, Goniczki, Graboszewo, Janowo, Katarzynowo, Kokczyn, Kornaty, Łężec, Młodziejewice, Ostrowo Kościelne, Pospólno, Skarboszewo, Strzałkowo i Szemborowo oraz obszarów dworskich
gminę Września-Południe – z dotychczasowych gmin Bardo, Bierzglin, Bierzglinek, Gozdowo, Kaczanowo, Nowawieś Królewska, Obłaczkowo, Otoczna, Podwęgierki, Sołeczno i Węgierki oraz obszarów dworskich
gminę Września-Północ – z dotychczasowych gmin Barczyzna, Chociczka, Grzybowo, Chrzanowice, Gutowo Małe, Marzenin, Mystki, Noskowo, Pakszynek, Psary Małe, Psary Polskie, Psary Wielkie, Sędziwojewo, Słomowo, Sobiesiernie, Sokołowo, Stanisławowo i Strzyżewo Czerniejewskie oraz obszarów dworskich
W 1939 roku przeprowadzono wymianę terytoriów z powiatem gnieźnieńskim w rejonie Barczyzny, co spowodowało utratę niecałych 5 km² powierzchni przez powiat wrzesiński.
1939–1954
W czasie okupacji hitlerowskiej (1939–1945) powiat wrzesiński wszedł w struktury administracyjne III Rzeszy. Zachowano wówczas przedwojenne granice oraz podział administracyjny powiatu, jednak obowiązywały zgermanizowanetoponimy.
Po wkroczeniu wojsk radzieckich w styczniu 1945 roku, w powiecie wrzesińskim zawiązała się tzw. Tymczasowa Rada Narodowa, która stanowiła terenowe przedłużenie Krajowej Rady Narodowej. W latach 1945–1950 struktura władz powiatowych była oparta na zmodyfikowanym ustawodawstwie przedwojennym[8] oraz na dekrecie KRN z 1944 roku[9].
Na skutek reformy administracyjnej PRL w 1950 roku, dotychczasowe Starostwo Powiatowe zostało zastąpione przez Powiatową Radę Narodową z Prezydium PPRN (z przewodniczącym na czele) jako organem wykonawczym. Do 1954 roku rady narodowe nie były owocem wyborów; ich skład stanowiły osoby delegowane przez partie polityczne i organizacje społeczne.
Tuż po wojnie (podobnie jak przed wojną) powiat wrzesiński w województwie poznańskim składał się z 2 miast 5 gmin na obszarze 608 km². 1 lipca 1948 roku do powiatu wrzesińskiego przyłączono miasto Pyzdry oraz gminy Ciążeń i Dłusk[10]. Tak więc według stanu z 1 lipca 1952 roku powiat wrzesiński składał się z 3 miast, 7 gmin i 99 gromad[11] (liczba gromad w nawiasach)[12]:
29 września 1954 zlikwidowano gminy a na ich miejsce wprowadzono gromady jako podstawowe jednostki podziału administracyjnego kraju[13]. Obszar powiatu wrzesińskiego podzielono na 3 miasta i 23 gromady[14]:
1 stycznia 1956 roku w województwie poznańskim reaktywowano powiat słupecki, co sprawiło, że 6 gromad z powiatu wrzesińskiego weszło w jego skład; równocześnie do powiatu wrzesińskiego przyłączono 3 gromady, które wyłączono z powiatu średzkiego[15]:
zniesioną gromadę Podstolice włączono do gromady Nekla
zniesioną gromadę Skotniki włączono do gromady Miłosław
W 1961 roku zniesiono gromadę Targowa Górka[19] a jej obszar włączono do gromady Nekla. 1 stycznia 1962 roku zniesiono gromady Rataje i Wrąbczynkowskie Holendry a z ich obszarów utworzono nową gromadę Pyzdry; równocześnie zniesioną gromadę Chwalibogowo włączono do gromady Września Południe[14].
1 stycznia 1972 roku zniesiono kolejne 6 gromad[14]:
zniesioną gromadę Sokolniki włączono do gromady Borzykowo
1973–1975
Tak więc z końcem 1972 roku powiat wrzesiński składał się z 3 miast i już tylko 6 gromad: Borzykowo, Miłosław, Nekla, Pyzdry, Września Południe i Września Północ, a więc podział administracyjny powiat powoli upodabniał się do zbliżającej się reformy 1 stycznia 1973 roku, kiedy to zniesiono gromady i osiedla a w ich miejsce reaktywowano gminy. Powiat wrzesiński podzielono na 3 miasta i 5 gmin[20]:
Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku główną część terytorium zniesionego powiatu wrzesińskiego włączono do nowego (mniejszego) województwa poznańskiego; jedynie miasto i gmina Pyzdry znalazły się w nowym województwie konińskim[23].
1 sierpnia 1977 roku z gminy Września wyłączono części obszaru sołectw Przyborki, Psary Polskie, Bierzglinek i Obłaczkowo i włączone je do Wrześni, natomiast z Wrześni wyłączono obszar o powierzchni 74,37 ha, który włączono do gminy Września[24]. 1 stycznia 1988 roku z gminy Września wyłączono wieś Pakszynek i włączono ją do gminy Czerniejewo[25]. 1 lutego 1991 roku miasto i gminę wiejską Września połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską Września[26]. 1 stycznia 1992 roku identycznej fuzji uległy jednoimienne miasta oraz gminy wiejskie Miłosław i Pyzdry[27]. 1 lipca 1994 roku do gminy Miłosław przyłączono część wsi Winna Góra z gminy Środa Wielkopolska[28].
1 stycznia 2000 roku prawa miejskie (utracone w 1793 roku) odzyskała Nekla, co sprawiło, że gminę wiejską Nekla przekształcono w gminę miejsko-wiejską[30].
Demografia
Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
osób
%
osób
%
osób
%
Ogółem
73 658
100
37 633
51,09
36 025
48,91
Miasto
38 554
52,34
19 973
27,12
18 581
25,23
Wieś
35 104
47,66
17 660
23,98
17 444
23,68
▶Wieś vs ▶miasto
Ogółem (▶k, ▶m)
Miasto (▶k, ▶m)
Wieś (▶k, ▶m)
Piramida wieku mieszkańców powiatu wrzesińskiego w 2014 roku[31].
Gospodarka
W końcu września 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie wrzesińskim obejmowała ok. 1,1 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 3,1% do aktywnych zawodowo[32].
↑l, Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówkowy ludności w roku według podziału administracyjnego (stan w dniu 31.12.2021), 31 grudnia 2021. Brak numerów stron w książce
↑GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020. Brak numerów stron w książce
