Pomnik Czynu Legionów

Pomnik Czynu Legionów
w Radomiu

Radom - Pomnik Czynu Legionów
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Radom
Miejsce	Rynek
Typ obiektu	posąg na cokole
Projektant	Kazimierz Pietkiewicz według rzeźby Włodzimierza Koniecznego
Data odsłonięcia	10 sierpnia 1930
Ważniejsze przebudowy	1998 (odbudowa)
Data likwidacji	1940
Położenie na mapie Radomia Pomnik Czynu Legionów w Radomiu
Położenie na mapie Polski Pomnik Czynu Legionów w Radomiu
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Pomnik Czynu Legionów w Radomiu
51°24′10,70″N 21°08′33,47″E

Pomnik Czynu Legionów Marszałka Józefa Piłsudskiego – pomnik w Radomiu, usytuowany w centralnej części Rynku Miasta Kazimierzowskiego.

Historia

Historia pomnika sięga 1923 roku, kiedy to przeprowadzono ekshumację ciała kpt. Józefa Mariańskiego, radomianina poległego w wojnie polsko-bolszewickiej. Wówczas narodziła się idea upamiętnienia żołnierzy Legionów marszałka Piłsudskiego. Pierwotnie planowano zlokalizować pomnik w kwaterze Legionistów cmentarza rzymskokatolickiego, jednak w 1924 roku Rada Miejska podjęła decyzję o zmianie lokalizacji planowanego monumentu. Wybrano miejsce symboliczne – w okresie zaborów radomski Rynek był miejscem straceń bohaterów Powstania styczniowego. Pomnik odsłonięto w obecności Józefa Piłsudskiego 10 sierpnia 1930 roku. Przetrwał do kwietnia 1940 roku, kiedy został zniszczony przez niemieckie władze okupacyjne. W jego miejscu zbudowano basen przeciwpożarowy.

W czasie "karnawału Solidarności" podjęto pierwszą inicjatywę odbudowy pomnika - w dniu 11 listopada 1981 r., w 63. rocznicę odzyskania niepodległości, z inicjatywy Jacka Jerza radomska „Solidarność” i Konfederacja Polski Niepodległej zorganizowały wielotysięczną manifestację, w trakcie której tłumy z pochodniami przemaszerowały ulicami miasta na Rynek, gdzie w miejscu zburzonego Pomnika Czynu Legionów ustawiono jego makietę, przed którą zapalono pochodnie, złożono wieńce^[1] i wygłoszono patriotyczne przemówienia^[2][3], a następnie proklamowano powołanie Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Pomnika Legionisty w Radomiu i wezwano do jego powszechnego wsparcia^[4]. Wprowadzenie stanu wojennego zaledwie miesiąc później położyło kres tej inicjatywie.

Pomnik udało się zrekonstruować dopiero w 1998 roku w jego pierwotnej lokalizacji^[5].

Opis

Oryginalny pomnik miał formę statui żołnierza wspartego na strzelbie, umieszczonej na wykonanym z piaskowca szydłowieckiego podwójnym cokole z piedestałem. Rzeźba autorstwa Kazimierza Pietkiewicza wykonano w zakładach brązowniczych Bracia Łopieńscy w Warszawie. Jej pierwowzorem była statuetka legionisty, wyrzeźbiona przed śmiercią przez stacjonującego na Wołyniu Włodzimierza Koniecznego, którą otrzymał w prezencie imieninowym 19 marca 1916 marszałek Józef Piłsudski^[6]. Autorem otoczenia pomnika był radomski architekt, Kazimierz Prokulski, autor m.in. projektu mauzoleum Dionizego Czachowskiego oraz pomnika wdzięczności Armii Radzieckiej. Rzeźba z 1998 roku jest wierną kopią oryginału. Na ośmiokątnym, podwójnym cokole z piedestałem, wykonanym z czarnego granitu umieszczono napis^[7]:

CZYNOWI
LEGIONÓW
KOMENDANTA
PIŁSUDSKIEGO

OBYWATELE
1930 1998

Galeria

• 
  Włodzimierz Konieczny z modelem rzeźby ofiarowanej Józefowi Piłsudskiemu
• 
  Uroczystość odsłonięcia Pomnika Czynu Legionów 10 sierpnia 1930 roku.
• 
  Oryginalny pomnik. Widok z lat 30. XX w.
• 
  Współczesna panorama Rynku z pomnikiem

Przypisy

1. Galeria zdjęć z manifestacji i ustawienia makiety Pomnika Czynu Legionów w dniu 11.11.1981 r. w 63. rocznicę odzyskania niepodległości
2. Przemówienie Jacka Jerza wygłoszone przez makietą Pomnika Czynu Legionów ustawioną w dniu 11.11.1981 r. w trakcie obchodów 63. rocznicy odzyskania niepodległości
3. Nagranie wystąpienia Jacka Jerza przed ustawioną makietą Pomnika Czynu Legionów w dniu 11.11.1981 r.
4. Meldunek operacyjny SB do Gabinetu Ministra MSW oraz treść proklamacji o powołaniu Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Pomnika Legionisty w Radomiu
5. red. M. Olifirowicz, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 193
6. Grażyna i Przemysław Witekowie "Artyści w strzeleckim zbrojnym ruchu niepodległościowym I wojny światowej", Oleandry nr. 16 (maj 2005). [dostęp 2009-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-25)].
7. red. M. Olifirowicz, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 193, 201