Poczwarówka jajowata[3] (Vertigo moulinsiana) – atlantycko-śródziemnomorski gatunek małego, lądowego, prawdopodobnie wymierającego ślimaka z rodziny poczwarówkowatych (Vertiginidae). Został opisany naukowo w 1849 przez francuskiego botanika i malakologa Dominique’a Dupuya pod nazwą Pupa moulinsiana[4].
Występowanie
Zasięg występowania poczwarówki jajowatej jest porozrywany. Rozciąga się od Irlandii i Pirenejów na zachodzie do Rosji i Armenii na wschodzie, a na południe – po północne krańce Afryki[2][5]. Najliczniej gatunek ten był notowany w Europie Zachodniej i Środkowej. Poczwarówka jajowata jest gatunkiem lokalnym i rzadkim, występującym na pojedynczych, często zanikających stanowiskach. W Polsce jest znana z nielicznych stanowisk na niżu. Najliczniejsza populacja występuje na stanowisku w Pogorzelcach[6].
Poczwarówka jajowata jest największym z występujących w Polsce przedstawicieli rodziny Vertiginidae. Muszla o wymiarach 2,25–2,75 × 1,3–1,65 mm, jajowatego kształtu, prawoskrętna, o zabarwieniu żółtawym do czerwonawobrązowego, przeświecająca, lśniąca i prawie gładka, o ostrym brzegu[5][7]. Otwór muszli jest sercowaty, wydłużony i zaopatrzony w 4–8 ząbków. Brzegi płaszcza i stopy są jasnoszare i szarobiałe, a głowa, czułki i grzbietowa strona stopy ma szare ubarwienie[7]. Liczba skrętów: 3,5–4,5[5] lub 4,5 do 5,2[7].
Podobnym, lecz zauważalnie mniejszym i ciemniej ubarwionym gatunkiem występującym w Polsce jest poczwarówka rozdęta (Vertigo antivertigo).
Biologia i ekologia
Jest to gatunek wilgociolubny, żyjący wśród roślinności szuwarowej, w tym na łanach trzcin, turzyc i manny mielec, na terenach o podłożu wapiennym i z odpowiednio wysokim poziomem wód gruntowych. Przebywa na podmokłych łąkach, bagnach i mokradłach, brzegach rzek i jezior[2][3][5][6]. Wspina się na liście pałki, kosaćca i trzcin na wysokość 30–50 cm nad powierzchnią ziemi lub wody[5][3]. Zimę spędza na ziemi, wśród resztek roślinnych. W Polsce najmłodsze ślimaki trzymają się blisko powierzchni, większe wspinają się wyżej, tylko dorosłe osobniki mogą wspiąć się na wysokość 1 m[5].
Poczwarówka jajowata żywi się mikroorganizmami i grzybami zbieranymi z powierzchni roślin. Jest gatunkiem jajorodnym[6], hermafrodytycznym. Jaja mają wymiary od 0,55 mm do 0,87 mm[7].
Zagrożenia i ochrona
Nie toleruje żadnej ludzkiej interwencji w swoim środowisku. Nigdy nie została stwierdzona w siedliskach regularnie koszonych lub użytkowanych pod wypasanie zwierząt[5]. Zdaniem polskich naukowców głównym zagrożeniem dla tego ślimaka jest osuszanie terenów podmokłych[6][7].
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody do głównych zagrożeń dla Vertigo moulinsiana zalicza zmiany hydrologiczne w obrębie jego stanowisk, w tym pogłębianie i drenaż, brak pastwisk, eutrofizację i zanieczyszczenia, zatapianie, działalność rekreacyjną żeglugi śródlądowej i przystani, fragmentację siedlisk, sztuczne nasadzenia na otwartym terenie, dewastację powodowaną przez zmotoryzowany ruch kołowy, wzrost temperatur i ekstremalnych zjawisk naturalnych, w tym powodzi[2].
↑ abcFauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. III. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2008, s. 414, 425. ISBN 978-83-88147-09-8.
↑Dominique Dupuy. „Catalogus extramarinorum Galliæ testaceorum ordine alphabeticus dispositus, brevioribus specierum nondum descriptarum diagnosibus”, 1849.brak numeru strony
↑ abcdefgF. Welter-Schultes: Species summary for Vertigo moulinsiana. [w:] AnimalBase. Early zoological literature [on-line]. AnimalBase Project Group, 2012. [dostęp 2013-01-14]. (ang.).
↑ abcdefZofia Książkiewicz, Anna Lipińska i Katarzyna Zając. Poczwarówka jajowata Vertigo moulinsiana (Dupuy, 1849). „Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000”, s. 1–23, 2011. (pdf)
↑Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
