Paul Gonsalves (ur. 12 lipca 1920 w Brockton, zm. 15 maja 1974 w Londynie)[1] – amerykański saksofonista jazzowy. Słynny z wykonania na festiwalu jazzowym w Newport w 1956 niespotykanie długiego, 27-chorusowego sola łączącego utwory Diminuendo in Blue i Crescendo in Blue, dzięki któremu big-band Duke’a Ellingtona odzyskał popularność[1].
Życiorys
Był synem imigrantów z Zielonego Przylądka (Cabo Verde), którzy osiedli w Pawtucket w stanie Rhode Island, będącym skupiskiem diaspory kabowerdyjskiej[2]. Ojciec nauczył go i pozostałych synów gry na gitarze. Wspólnie utworzyli grupę grającą repertuar inspirowany muzyką z Wysp Zielonego Przylądka[2]. Będąc nastolatkiem pojechał ze starszym bratem do niedalekiego Providence na koncert orkiestry Jimmiego Lunceforda. Zafascynowany grą saksofonisty altowego Williego Smitha (grał z nim później w big-bandzie Ellingtona), po powrocie do domu zamęczał rodziców prośbami o kupno saksofonu. W końcu ojciec kupił mu za pięćdziesiąt dziewięć dolarów używany instrument typu C melody. Musiał go jednak spłacać, oddając ojcu jednego dolara tygodniowo[2].
Później studiował w The Boston Conservatory. Po trzech latach jego nauczyciel instrumentu oznajmił mu, iż jest tak utalentowany, że więcej go niczego nie nauczy, więc może ruszać na podbój świata[2]. Mimo że mógł otrzymać stypendium w
The Rhode Island School of Design, zdecydował się podjąć karierę muzyka.
Pierwsze doświadczenia bigbandowe zbierał w orkiestrach tanecznych z New Bedford, prowadzonych przez Phila Edmunda, Duke’a Olivera i Henry’ego McCoya. Grał na saksofonie tenorowyn. Karierę przerwała mu II wojna światowa, podczas której służył w Korpusie Kwatermistrzowskim U.S. Army w Indiach i Birmie[2]. Stacjonując w Kalkucie, grał w orkiestrze pianisty Teddy’ego Weatherforda, której koncerty były transmitowane przez radio w ramach American Forces Network dla żołnierzy amerykańskich rozmieszczonych za granicą[2][3]. Służbę w wojsku zakończył w stopniu TEC5 czyli kaprala technicznego[4].
Po powrocie do kraju rozpoczął pracę w Bostonie w swingowej orkiestrze pianisty Sabby’ego Lewisa. Jego oryginalna gra, na którą miały wpływ instrumentalne dokonania Colemana Hawkinsa i Bena Webstera, zwróciła uwagę Counta Basiego, który w 1946 zatrudnił go w swoim big-bandzie, przyjmując na miejsce Illinois Jacqueta. Kiedy spadająca popularność dużych orkiestr swingowych zmusiła Basiego do zmniejszenia składu zespołu, w 1949 został zwolniony. Jeszcze w tym samym roku zaangażował go do swojego big-bandu trębacz bebopowy Dizzy Gillespie. Szybko odnalazł się w stylistycznie nowym środowisku i został czołowym solistą sekcji saksofonów. Mimo nowoczesnego i modnego charakteru, wobec kłopotów finansowych w 1950 została rozwiązana również orkiestra Gillespiego.
Jesienią ww. roku w Nowym Jorku, gdy – jak sam powiedział, „miał ostatnie siedem dolarów w kieszeni”[2] – natknął się po drodze do klubu Birdland na Duke’a Ellingtona. Znając jego dokonania, słynny bandlider zaprosił go do swojego biura i kilka dni później został przyjęty do orkiestry[2]. Pozostał w niej do końca życia[1]. Jedynie w 1954 przez trzy tygodnie grał w zespole puzonisty Tommy’ego Dorseya[2]. W 1956 na Newport Jazz Festival w przerwie między utworami Diminuendo in Blue i Crescendo in Blue, kiedy publiczność zaczęła opuszczać swoje miejsca, Ellington i przyjaciele namówili go, żeby zagrał długie solo, co niejednokrotnie robił. Słysząc ekscytującą, wirtuozerską grę, z każdą chwilą podnoszącą emocje na widowni, publiczność zaczęła wracać, żeby w krótkim czasie rozpocząć fiestę nieomal zakończoną zamieszkami[1]. Dobrze upubliczniony przez media – składający się z dwudziestu siedmiu chorusów – popis Gonsalvesa spowodował powrót Ellingtona do czołówki show biznesu. Natomiast sam muzyk zyskał dozgonną wdzięczność wielkiego Duke’a[2]. Już wcześniej Ellington nazywał go „Chodzącymi skrzypcami” („Strolling Violins”), gdyż nierzadko saksofonista grał swoje partie solowe, przechadzając się wśród publiczności[5].
Prawdopodobnie od końca wojny, kiedy wśród muzyków jazzowych zapanowała moda na narkotyki, on również zaczął je brać[2]. Ponadto przez większość życia był uzależniony od alkoholu. Do śmierci nie wyzwolił się z nałogów, które źle wpływały zarówno na jego formę muzyczną, jak stan zdrowia.
Zmarł w Londynie podczas podróży powrotnej do Nowego Jorku po występach w Holandii[5] – dziesięć dni przed śmiercią Duke’a Ellingtona. Mercer Ellington odmówił powiadomienia ojca o zgonie jego saksofonisty, obawiając się, że ta wiadomość jeszcze pogorszy zły stan odchodzącego „Księcia Jazzu”. Przyczyną śmierci Gonsalvesa był zawał serca[5]. Miał 53 lata. Został pochowany na Long Island National Cemetery w East Farmingdale w stanie Nowy Jork[4].
Wybrana dyskografia
Jako lider lub współlider
- 1957 Cookin’ (Argo)
- 1958
- Dizzy Gillespie–Stan Getz–Coleman Hawkins–Paul Gonsalves – Sittin’ In (Columbia)
- Diminuendo, Crescendo and Blues (RCA Victor)
- 1960 Ellingtonia Moods and Blues (RCA Victor)
- 1961
- Gettin’ Together (Jazzland)
- Harold Ashby–Paul Gonsalves – Tenor Stuff (Columbia)
- 1963
- Tell It the Way It Is! (Impulse!)
- Cleopatra Feelin’ Jazzy (Impulse!)
- 1964
- Salt and Pepper – Sonny Stitt and Paul Gonsalves (Impulse!)
- Boom-Jackie-Boom-Chick (Vocalion)
- 1965 Just Friends – Paul Gonsalves and Tubby Hayes (EMI)
- 1967 Tubby Hayes and Paul Gonsalves – Change of Setting (World Record Club)
- 1967 Jazz Till Midnight (Storyville Records)
- 1968 Love Calls – Eddie „Lockjaw” Davis with Paul Gonsalves (RCA)
- 1969 Enrique Villegas–Paul Gonsalves–Willie Cook – Encuentro (Fresh Sound)
- 1970
- Paul Gonsalves–François Guin avec les Swingers et les Four Bones (Riviera)
- Humming Bird (Deram Records)
- Paul Gonsalves and His All Stars (Riviera)
- 1973 Paul Gonsalves–Ray Nance – Just a-Sittin’ and a-Rockin’ (Black Lion Records)
- 1974 Paul Gonsalves Meets Earl Hines (Black Lion)
- 1977 Paul Gonsalvez–Paul Quinichette–Orchestre G. „Dave” Pochonet (Communication)
- 1978 Rare Paul Gonsalves Sextet in Europe (Jazz Connoisseur)
- 1986 Paul Gonsalves–Roy Eldridge – Mexican Bandit Meets Pittsburgh Pirate (Fantasy)
- Z Eddiem „Lockjawem” Davisem
- 1968 Love Calls (RCA Victor)
- Z Dukem Ellingtonem
- 1956 Ellington at Newport (Columbia)
- 1959 Ellington – Jazz Party in Stereo (Columbia)
- 1967 Ella and Duke at the Côte d’Azur (Verve)
- 1967 The Far East Suite (RCA Victor)
- 1970 Duke Ellington’s 70th Birthday Concert (Solid State Records) – 2 LP
- 1983 All Star Road Band (Doctor Jazz)
- 1984 Duke Ellington And His Orchestra Featuring Paul Gonsalves (Fantasy Records)
- 1985
- All Star Road Band, Volume 2 (Doctor Jazz)
- Harlem (Pablo)
- 1991 Hot Summer Dance (Red Baron)
- 2011
- Duke Ellington And His Orchestra – At The Crystal Gardens 1952 (Hep Records)
- Duke Ellington Orchestra* – Liederhalle Stuttgart March 6, 1967 (Jazzhaus)
- 2016 Duke Ellington & His Orchestra* – Live at the Opernhaus, Cologne 1969 (Jazzline)
- Z Johnnym Hodgesem
- 1956 Ellingtonia ’56 (Norgran)
- 1957 The Big Sound (Verve)
- 1967 Triple Play (RCA Victor)
- Z Johnem Lewisem
- 1961 The Wonderful World of Jazz (Atlantic)
- Z Billym Taylorem
- 1959 Taylor Made Jazz (Argo)
- Z Clarkem Terrym
- Z Jimmym Woodem
- 1958 The Colorful Strings of Jimmy Woode (Argo)
Zestawienie wg dat wydania płyt
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
