Panna z rybą

Panna z rybą

nr rej. 143/455/Arch/1969 z 3 czerwca 1969[1]
Panna z rybą (2019)
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Sobótka
Miejsce	Ślęża
Typ obiektu	posąg kultowy
Materiał	granodioryt biotytowy
Całkowita wysokość	2,20 m
Data budowy	okres lateński, około 400–200 roku p.n.e.
Położenie na mapie gminy Sobótka Panna z rybą
Położenie na mapie Polski Panna z rybą
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Panna z rybą
Położenie na mapie powiatu wrocławskiego Panna z rybą
50°52′22,2″N 16°43′24,2″E

Panna z rybą (Św. Piotr^[2][3], Św. Piotr z rybą^[4]) – celtycki posąg kultowy powstały w okresie lateńskim (około 400–200 roku p.n.e.), znajdujący się pod szczytem Ślęży.

Charakterystyka

Wiata, w której znajdują się rzeźby: Panna z rybą i Niedźwiedź (2012)

Wolno stojąca^[5] rzeźba antropomorficzna^[6], wykonana z jasnego granodiorytu biotytowego, tzw. granitu strzeblowskiego^[5], zapewne ślężańskiego^[5], przedstawiająca dosyć schematycznie figurę ludzką^[2][5], przypuszczalnie mężczyznę^[7], która trzyma oburącz na piersi dużą rybę^[7]. Zwierzę – prawdopodobnie pstrąg lub łosoś – jest ułożone pionowo, pyskiem do góry i mierzy około 1,4 m^[8]. Oś postaci jest skrzywiona, a nogi są nierównomiernie i dość silnie zgięte^[7], co sugeruje kontraposty układ nóg^[7]. Posągowi brak głowy^[9] i szyi, prawego ramienia oraz pokaźnej części nóg^[7], a powierzchnia rzeźby jest silnie zerodowana^[7]. Figura pierwotnej wysokości nie mniej niż około 3 metrów^[7], mierząca obecnie około 2,2 m^[7].

Na fragmencie rzeźby widnieją wyryte delikatne pionowe oraz skośne linie^[10], będące formą przedstawienia fałd szaty^[11]. Na rybie^[7] wyryto głęboko niecałkowicie regularny znak krzyża^[9], jest on prawdopodobnie wtórny i mógł zostać naniesiony po chrystianizacji^[12], prawdopodobnie w 1209 roku^[7]. Posąg znajduje się pod szczytem Ślęży, na wysokości około 495 m n.p.m.^[1], przy szlaku turystycznym, w zadaszonej wiacie razem z rzeźbą „niedźwiedź”^[1].

Historia

Panna z rybą, fragment: ryba oraz fałdy szaty (2006)

Posąg powstał w okresie lateńskim^[1], około 400–200 roku p.n.e.^[13] Jej celtycki twórca^[13] zaprezentował wysoki poziom swego rzemiosła, jeśli wziąć pod uwagę zastosowaną kompozycję, wymagającą zapewnienia rzeźbie statyki^[7]. Układ nóg oraz skręcenie osi dowodzą wpływu rzeźby greckiej^[7]. Obiekt był prawdopodobnie wzmiankowany w 1209 roku jako lapis Petrey^[7]. W czasach nowożytnych obiekt został odkryty w 1733 roku^[6] przez Gottfrieda Heinricha Burgharta w rumowisku skalnym na północnym zboczu Ślęży^[9] w pobliżu miejsca, gdzie rzeźba znajduje się obecnie^[1]. Możliwe, że posąg został znaleziony w swojej pierwotnej lokalizacji, która była być może głównym miejscem kultowym pod szczytem Ślęży^[14]. Jest to obszar tzw. wału półksiężycowatego, gdzie znaleziono również inne rzeźby^[15]. Rysunek rzeźby sporządził m.in. Gottfried Heinrich Burghart w 1735 roku oraz historyk Władysław Semkowicz w 1933 roku^[16].

Wizerunek rzeźby znajduje się na współczesnej płaskorzeźbie umieszczonej na mównicy w kościele Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny na Ślęży^[16].

Przypisy

1. Walory kulturowe. Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych. [dostęp 2019-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-06)].
2. Rosen-Przeworska 1963 ↓, s. 88.
3. Woźniak 2004 ↓, s. 133.
4. Rosen-Przeworska 1963 ↓, s. 72.
5. Woźniak 2004 ↓, s. 140.
6. Woźniak 2004 ↓, s. 137.
7. Woźniak 2004 ↓, s. 150.
8. Woźniak 2004 ↓, s. 152.
9. Rosen-Przeworska 1963 ↓, s. 82.
10. Woźniak 2004 ↓, s. 147.
11. Woźniak 2004 ↓, s. 157.
12. Woźniak 2004 ↓, s. 138.
13. Woźniak 2004 ↓, s. 170.
14. Woźniak 2004 ↓, s. 171.
15. Woźniak 2004 ↓, s. 136.
16. Polish Silesian Sleza Mountain, Mt Sleza – Mt Olympus of the Middle Europe. [w:] silesian.eu [on-line]. [dostęp 2019-05-22].

Bibliografia

• Janina Rosen-Przeworska. Przeżytki celtyckie i celto-scytyjskie na obszarze Polski. „Archeologia Polski”. 8, 1963. 
• Zenon Woźniak. Problem istnienia celtyckiego nemetonu na Ślęży. „Przegląd Archeologiczny”. 52, 2004. ISSN 0079-7138.