Pancasila (Indonezja)

Pancasila – oficjalna ideologia założycielska niepodległej Republiki Indonezji. Nazwa pochodzi z języka starojawajskiego i w dosłownym tłumaczeniu oznacza „pięć zasad”^[1]. Każda z nich jest symbolicznie przedstawiona w indonezyjskim godle narodowym Garuda Pancasila.

„Pięć zasad”

• Wiara w jednego Boga (indonez. Ketuhanan Yang Maha Esa). Zasada ta miała stanowić tolerancję religijną. Podkreślała ona wspólnotę wyznawców monoteistycznych religii. W praktyce miała ona za zadanie umożliwić pogodzenie dążeń konserwatystów i fundamentalistów religijnych ze zwolennikami państwa świeckiego^[2]. Zasadę tę symbolizuje pięcioramienna gwiazda odwołująca się do islamu, buddyzmu, religii chrześcijańskich, hinduizmu i sekularyzmu.

• Sprawiedliwość i Humanizm (indonez. Kemanusiaan Yang Adil dan Beradab) jako świadomość przynależności do rodziny wolnych narodów. Tłumaczona też często jako internacjonalizm. Symbolizuje ją łańcuch.

• Nacjonalizm/Jedność Indonezji (indonez. Kebangsaan/Persatuan Indonesia) określana też jako nacjonalizm, przy czym pojęcie to nie ma charakteru wykluczającego, jak w przypadku europejskiej myśli narodowej czy działań politycznych grup nacjonalistycznych. Zasada ta miała podkreślać przynależność różnych grup etnicznych zamieszkujących terytorium byłej kolonii do jednego narodu. Symbolem tej zasady jest drzewo banyan.

• Reprezentatywny rząd (indonez. Mufakat Demokrasi) określana także jako demokracja i brak zgody wobec partykularyzmu. Symbolizuje ją byk.

• Sprawiedliwość społeczna (indonez. Kesejahteraan Sosial). Dosłownie oznacza „opiekę społeczną”, w innych interpretacjach zaliczana jako zasada dobrobytu czy socjalizmu. Miała ona podkreślać potrzebę ciągłego podnoszenia poziomu życia obywateli. Wynikała w dużej mierze z wewnętrznych przekonań Sukarno, iż demokracja sama w sobie nie jest w stanie zapewnić odpowiednich warunków do życia i rozwoju społeczeństwa^[3]. Symbolem sprawiedliwości społecznej jest kłos zboża.

Geneza

Dnia 1 marca 1945 roku utworzono Komitet Badaczy do Przygotowania Niepodległości. Zajmował się on opracowaniem konstytucji przyszłego państwa i przewidywał utworzenie unitarnej republiki z silną władzą centralną prezydenta^[4]. Podczas obrad Sukarno w swojej przemowie zaprezentował koncepcję Pancasila, która miała się stać swoistym credo indonezyjskiej państwowości i organizacji politycznej.

Koncepcja ta zdaniem Sukarno miała odzwierciedlać doświadczenia tradycyjnej, indonezyjskiej myśli filozoficznej, włączając przy tym dorobek intelektualny zaczerpnięty z innych religii obecnych na archipelagu. Ostatecznie „pięć zasad” zostało wpisanych do preambuły konstytucji Republiki Indonezji^[5]. Zmianie uległ jedynie układ poszczególnych zasad proponowanych wcześniej przez Sukarno.

Pancasila i „Nowy Porządek”

Reżim generała Suharto ustanowił „pięć zasad” jako ideologię państwową Indonezji. Wyrazem tego jest ustawa prezydencka z 1983 roku (Tap MPR No 11/1983), nakazująca wszelkim instytucjom publicznym stosowanie się do tych zasad^[6]. Wprowadzono również obowiązkowe zajęcia „edukacyjne” dotyczące idei (Penataran P4) dla wszystkich uczniów i urzędników państwowych. Indoktrynacja ta miała za zadanie nie tylko umocnić w sferze symbolicznej dyktaturę generała Suharto, ale również dać ideologiczne narzędzie w walce z oponentami politycznymi, którzy jakoby sprzeniewierzyli się zasadom Pancasila^[7].

Krytyka

Zasada wiary w jednego Boga była między innymi krytykowana przez Międzynarodową Unię Humanistyczną i Etyczną. W opinii organizacji zasada ta, jak również prawo indonezyjskie nakazujące wpisanie wyznawanej religii w dowodach osobistych, ma charakter dyskryminacyjny wobec osób niewierzących^[8].

Przypisy

1. Pancasila, the State Philosophy, https://web.archive.org/web/20161005111125/http://www.indonesianembassy.org.uk/aboutIndonesia/indonesia_facts.html.
2. B. Fleming Intan, „Public Religion” and the Pancasila-based State of Indonesia: An Ethical and Sociological Analysis, Nowy Jork 2008, s. 40. (ang.).
3. Ł. Bonczol, Zrozumieć Indonezję. Nowy Ład generała Suharto, Warszawa 2012.
4. Ibidem.
5. The 1945 Constitution of the Republic of Indonesia, https://web.archive.org/web/20171011113409/http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_protect/---protrav/---ilo_aids/documents/legaldocument/wcms_174556.pdf.
6. Agama dalam dialog: pencerahan, pendamaian, dan masa depan: punjung tulis 60 tahun Prof. Dr. Olaf Herbert Schumann (red.) S. Hardiyanto, M. Lukito Sinaga, D. Dubut, S. Manguling, J.D. Soleyan, Patmono, Dżakarta 2003, s. 489. (indonez.).
7. K. Ward, Soeharto’s Javanese Pancasila, [w:] Soeharto’s New Order and its Legacy Essays in honour of Harold Crouch (red.) E. Aspinall, G. Fealy, Canberra 2010, s. 29. (ang.).
8. Pancasila Blasted for Repression of Atheists, https://web.archive.org/web/20160514115819/http://jakartaglobe.beritasatu.com/archive/pancasila-blasted-for-repression-of-atheists.

Bibliografia

• B. Fleming Intan, „Public Religion” and the Pancasila-based State of Indonesia: An Ethical and Sociological Analysis, Nowy Jork 2008. (ang.)
• Ł. Bonczol, Zrozumieć Indonezję. Nowy Ład generała Suharto, Warszawa 2012.
• Agama dalam dialog: pencerahan, pendamaian, dan masa depan: punjung tulis 60 tahun Prof. Dr. Olaf Herbert Schumann (red.) S. Hardiyanto, M. Lukito Sinaga, D. Dubut, S. Manguling, J.D. Soleyan, Patmono, Dżakarta 2003. (indonez.).
• Soeharto’s New Order and its Legacy. Essays in honour of Harold Crouch (red.) E. Aspinall, G. Fealy, Canberra 2010. (ang.).

Kontrola autorytatywna (ideologia polityczna):

• NDL: 00569035

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: topic/Pancasila