Opera kameralna (ang. chamber opera, wł. opera da camera, fr. opéra de chambre) – określenie utworów operowych napisanych do wykonania z zespołem kameralnym, a nie z pełną orkiestrą. Zazwyczaj jest to utwór krótki, wykonywany przez małą orkiestrę (zespół kameralny), o uproszczonej inscenizacji scenicznej i trwający dość krótko.
Historia
Określenie opera kameralna zostało po raz pierwszy użyte w literaturze naukowej przez
Richarda Batkę(inne języki) w 1902[1]. Jednakże termin opera kameralna był używany do określenia wcześniejszych kompozycji muzycznych[2]. Początkowo opera kameralna odnosiła się do małych przedstawień prywatnych, bez chóru, w książęcym salonie, z okazji uroczystości rodzinnych. W stosunku do twórczości z końca XIX wieku terminu tego zaczęto używać dla odróżnienia od wielkiej opery romantycznej i dramatu muzycznego Richarda Wagnera, termin ten był używany w odniesieniu do różnych gatunków operowych o mniejszych rozmiarach pod względem fabuły, przestrzeni i obsady – często tylko w jednym akcie[1]. Wcześniejsze utwory również są określane jako opery kameralne, np. La serva padrona Pergolesiego z 1733, która powstała jako komiczne intermezzo do innej opery tego kompozytora, a z czasem nabrała znaczenia jako opera kameralna ze względu na krótki czas trwania (45 minut) i to, że zawiera tylko trzy postacie[3][4].
XX wiek
Na początku XX wieku kompozytorzy zaczęli określać swoje kompozycje jako opera kameralna – wśród przykładów są Sāvitri(inne języki) Gustava Holsta z 1908/1909[5], czy kompozycja Georges’a Migot, który swoją operę Le Rossignol en amour z 1926 określił explicite jako opéra de chambre[6][7].
Inne dzieła z początku XX wieku, które mogą być traktowane jako opera kameralna – utwory Igora Strawińskiego Histoire du soldat(inne języki) z 1918, w której brakuje partii śpiewu, ale był to pierwszy podróżujący teatr kameralny, skonstruowany tak, aby można było go przewieźć z kilkoma członkami orkiestry i kilkoma wykonawcami[8][9] oraz Renard(inne języki) z 2016[10].
Do pierwszych znaczących dzieł kameralnych zalicza się Ariadne auf Naxos Richarda Straussa w wersji z 1912, w jednym akcie i prologu, z zaledwie czterema postaciami[2][11]. W 1926 roku Paul Hindemith stworzył Cardillac(inne języki) w trzech aktach z udziałem zaledwie siedmiu wykonawców[2].
W kolejnych latach XX wieku powstawały dzieła o charakterze oper kameralnych. Benjamin Britten pisał dzieła w tej kategorii w latach czterdziestych XX wieku, kiedy English Opera Group(inne języki) potrzebowała dzieł, które można było z łatwością zabierać w trasy koncertowe. Britten stworzył kolejno:
The Rape of Lucretia(inne języki) (Gwałt na Lukrecji) (1946)[12][13][11], Albert Herring(inne języki) (1947), The Turn of the Screw(inne języki) (Dokręcanie śruby) (1954)[12][11] i Curlew River(inne języki) (Kulikowa rzeka) (1964)[14].
Instrumentacja oper kameralnych jest różna. Britten skomponował muzykę do The Rape of Lucretia na ośmiu śpiewaków z pojedynczymi smyczkami i instrumentami dętymi z fortepianem, harfą i perkusją[potrzebny przypis].
The Diary of a Madman(inne języki) z 1958 Humphreya Searle’a jest przeznaczony na cztery głosy i orkiestrę składającą się z pojedynczych instrumentów smyczkowych, dętych drewnianych i dętych blaszanych, z dwoma perkusistami. Efekty elektroniczne mogą również służyć wytworzeniu określonych efektów dźwiękowych[15].
Opery kameralne
Wybór tytułów oper kameralnych, wg roku powstania:
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d e Karin Marsoner: Das Oesterreichische Musiklexikon online. [dostęp 2024-03-08]. (niem.).
- ↑ a b c Warrack i West 1992 ↓, s. 132.
- ↑ Serva padrona. Intermezzo. UNT Digital Library. [dostęp 2024-03-10]. (ang.).
- ↑ Chamber opera, [w:] Grove Music Online, Oxford University Press, 2001, DOI: 10.1093/gmo/9781561592630.article.05380 [dostęp 2024-04-08] (ang.).???
- ↑ Joseph Stevenson: Composition: Gustav Holst Sávitri, chamber opera, Op. 25, H. 96. ALLMUSIC, NETAKTION LLC. [dostęp 2024-03-10]. (ang.).
- ↑ Renata Suchowiejko: Georges Migot. Polska Biblioteka Muzyczna, 2023-08-25. [dostęp 2024-03-10]. (pol.).
- ↑ Le Rossignol en Amour (1926). Wise Music Group. [dostęp 2024-03-10]. (ang.).
- ↑ Igor Stravinsky: Chroniques de Ma Vie. SCRIBD, 1935. [dostęp 2024-03-10]. (fr.).
- ↑ a b H. Colin Slim: Stravinsky Collection. The University of British Columbia Library, 2002. [dostęp 2024-03-10]. (ang.).
- ↑ Igor Stravinsky; Robert Craft: Conversations with Igor Stravinsky. Internet Archive, 1959. [dostęp 2024-03-10]. (ang.).
- ↑ a b c Kennedy 2013 ↓, s. 156.
- ↑ a b c Opéra de chambre. data.bnf.fr/vocabulary. [dostęp 2024-03-26]. (fr.).
- ↑ Warrack i West 1992 ↓, s. 92–93.
- ↑ Warrack i West 1992 ↓, s. 166.
- ↑ Searle, Humphrey. The Diary of a Madman. London and Mainz: Schott and Co., 1958, str. iii.
- ↑ Philippe Beaussant: Encyclopædia Universalis, Caldara Antonio. [dostęp 2024-03-08]. (fr.).
- ↑ Encyclopædia Universalis Falla Manuel De. Encyclopædia Universalis. [dostęp 2024-03-26]. (fr.).
- ↑ Encyclopædia Universalis Hindemith Paul. Encyclopædia Universalis. [dostęp 2024-03-26]. (fr.).
- ↑ Encyclopædia Universalis Milhaud Paul. Encyclopædia Universalis. [dostęp 2024-03-26]. (fr.).
Bibliografia
- Searle, Humphrey. The Diary of a Madman. London and Mainz: Schott and Co., 1958.
- Danuta Gwizdalanka, Złoty wiek muzyki kameralnej. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2016.
- Piotr Kamiński, Tysiąc i jedna opera, PWM, 2008.
- Michael Kennedy: The Oxford dictionary of music. Oksford: Oxford University Press, 2013. ISBN 978-0-19-957854-2.
- John Warrack, Ewan West: The Oxford dictionary of opera. Oksford: Oxford University Press, 1992. ISBN 978-0-19-869164-8.
