Nowa baśń. Palec zagrożenia

Nowa baśń. Palec zagrożenia

Dworzec kolejowy w Harbinie.
Autor	Teodor Parnicki
Typ utworu	powieść historyczna
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Warszawa
Język	polski
Data wydania	1970
Wydawca	PIW
poprzednia Nowa baśń t. 5 następna brak

Nowa baśń. Palec zagrożenia – szósty tom cyklu Teodora Parnickiego Nowa baśń wydany w 1970 roku.

O powieści

Palec zagrożenia jest ostatnim tomem cyklu Nowa baśń. Został wydany przez PIW w 1970. Autor opatrzył go mottem z Samuela Zborowskiego Słowackiego^[a], z którego pochodzi podtytuł oraz dedykacją: Powieść tę poświęcam swoim Nauczycielom, Opiekunom, Koleżankom, Kolegom z lat gimnazjalnych w Charbinie (oraz pamięci tych spośród nich, którzy zmarli), poprzez którą autor potwierdza prawdziwość wątków autobiograficznych umieszczonych w książce^[1].

Wątki autobiograficzne

Czytelnik dowiaduje się o losach chłopca Tau, który w wieku dwunastu lat uciekł z Władywostoku do Charbina. Tam trafił do polskiego gimnazjum i zafascynowany polską powieścią historyczną i romantyczną poezją postanowił zostać polskim pisarzem, a teraz spełnia to pragnienie pisząc Nową baśń. Wycinek biografii pisarza nie jest wielki. Obejmuje chłopięcą odyseję dalekowschodnią, ucieczkę z korpusu kadetów we Władywostoku, wędrówkę do Mandżurii przez kraj ogarnięty rewolucją i wojną domową. Zwrotny moment w tej wędrówce stanowi rozmowa z kolejarzem na małej stacyjce Asziche, leżącej na granicy rosyjsko-chińskiej, kiedy to mały biezprizornyj, na pytanie: Kim jesteś? odpowiedział: Jestem Polakiem. To zadecydowało, że Tau zamiast zostać odesłany do korpusu kadetów, z którego uciekł, trafił do Charbina, pod opiekę licznej kolonii polskiej. W powieści pojawia się też kilka fragmentów wspomnień z wcześniejszego dzieciństwa, które uzasadniają słowa Jestem Polakiem w ustach chłopca, który mówił po rosyjsku i trochę po niemiecku, którego ojciec był poddanym cesarza niemieckiego, a matka była Żydówką z Kijowa^[2].

Sąd nad pisarzem

W powieści pojawia się on jako dorosły człowiek sądzony przez grupę nowobaśniowych bohaterów za błędy aktu stworzenia. Rozprawa obejmuje ten właśnie wycinek biografii, ponieważ wtedy dokonał się przełom, opowiedzenie się za polskością, bez czego nie byłoby Nowej baśni i bez czego Tau prawdopodobnie w ogóle nie zostałby pisarzem, o którego postacie cyklu pytały, którego poszukiwały, a który zjawia się osobiście jako Teodor Parnicki. Sąd odbywa się w roku bitwy pod Austerlitz, więc Tau-Teodor musi się przemieścić w czasie motocyklem czasoprzestrzennym. Chwyty rodem z powieści Science-fiction mieszają się z elementami powieści historycznej, metafizycznej i autobiograficznej. Rozważania pomiędzy proporcjami i sposobem współistnienia tych gatunków zostają wplecione pomiędzy wątki zachowujące jeszcze pozór fabuły. Aby to uzyskać pisarz personifikuje pojęcia abstrakcyjne, albo tylko je nazywa i pozwala przemówić Miedzi, Rtęci, Srebru i Platynie. Nowa baśń zostaje porównana do meksykańskiej broszki splecionej z fragmentów tych metali. Alegoryzującej personifikacji podlegają też Morze i Śmierć, a także Sen, ale nie sen w ogóle, tylko konkretny sen, śniony przez Aarona w Srebrnych orłach. Ten upersonifikowany Sen staje się nawet na pewien czas przewodniczącym sądu, przed którym staje Tau^[3].

Sąd, przed którym staje Tau obraduje w Sandomierzu, w noc przed dniem świętego Jakuba, to znaczy w rocznicę śmierci arcybiskupa Aarona. Czas zatacza koło. Wyszedłszy od bitwy pod Austerlitz bohaterowie trafiają do komnaty umierającego Aarona. Nowa baśń kończy się tam, gdzie się zaczęła. Nie ma innego wyjścia jak tylko powrót do początku i rozpoczynanie wszystkiego jeszcze raz od nowa^[4].

Uwagi

1. I położone na ustach Jehowy / Pod zagrożenia palcem...

Przypisy

1. Czermińska 1974 ↓, s. 154.
2. Czermińska 1974 ↓, s. 155.
3. Czermińska 1974 ↓, s. 156-160.
4. Czermińska 1974 ↓, s. 161-162.

Bibliografia

• Teodor Parnicki: Nowa baśń. Palec przeznaczenia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970.
• Teodor Parnicki: Historia w literaturę przekuwana. Warszawa: Czytelnik, 1980. ISBN 83-07-00036-X.
• Małgorzata Czermińska: Teodor Parnicki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974.