Niemcowa (polana)

Niemcowa

Państwo	Polska
Położenie	województwo małopolskie
Pasmo	Beskid Sądecki, Karpaty
Zagospodarowanie	łąki, pole uprawne, pastwisko, zabudowania
Położenie na mapie Beskidu Sądeckiego Niemcowa
Położenie na mapie Karpat Niemcowa
49°26′16″N 20°39′18″E

Polana Niemcowa z gospodarstwem rolnym

Tablica pamiątkowa obok ruin dawnej szkoły

Niemcowa (963 m n.p.m.) – polana grzbietowa w Paśmie Radziejowej, znajdująca się na grzbiecie Niemcowa – Kordowiec^[1][2]. Na grzbiecie tym, kolejno od dołu do góry jest 5 polan: Kordowiec, Poczekaj, Stos, Niemcowa i Kramarka^[1]. Polana znajduje się tylko częściowo w granicach gminy Rytro. Granica przebiega środkiem polany, większa część polany należy do miasta i gminy Piwniczna-Zdrój (Młodów). Duża część polany jest zalesiona.

Opis polany

Polana Niemcowa zajmuje wschodnie, opadające do doliny Młodowskiego Potoku stoki pod grzbietem Niemcowa-Kordowiec. Obecnie (w 2010) znajduje się na niej jedno tylko gospodarstwo rolne, którego zabudowania odgrodzone od szlaku turystycznego drewnianym płotem stoją w dolnej części polany. Jest to gospodarstwo p. Wielochy, który gospodaruje tutaj latem, na zimę wraca do Rytra^[3]. W górnej części polany, pod lasem działała dawniej szkoła na Niemcowej, obecnie obok jej ruin znajduje się pomnik.

Historia

W miarę rozwoju osadnictwa, gdy pod uprawę roli zajęto już wszystkie nadające się do tego tereny w dolinie rzek, ludzie stopniowo posuwali się coraz wyżej w góry, poprzez wyrąb lub wypalanie uzyskując nowe tereny pod uprawę i pasterstwo. Z początkiem XIX wieku i przed II wojną światową wsie na Góralszczyźnie stały się już przeludnione. W górach istniało znacznie więcej niż obecnie polan zajętych pod uprawę roli, Beskidom groziło wręcz wylesienie. Na Niemcowej istniało wiele gospodarstw rolniczych, których mieszkańcy żyjąc bardzo biednie, utrzymywali się z uprawy ziemi, pasterstwa i zbieractwa. Przy rozdrożu szlaków turystycznych pod szczytem Niemcowej znajdowało się najwyżej położone w Beskidzie Sądeckim gospodarstwo rolne. Po drugiej wojnie światowej, gdy pojawiły się większe możliwości zarobkowe, młodzi ludzie odpływali do miast^[2]. Po 1989 również pasterstwo stało się nieopłacalne^[2]. Wskutek trudnych warunków bytowania (w szczególności brak wody i prądu elektrycznego) w ciągu lat powojennych mieszkańcy (lub ich potomkowie) przenieśli się do nowych siedzib położonych w dolinach; proces ten dotyczy też wielu okolicznych zasiedlonych dawniej przysiółków. Opuszczone siedziby uległy dotychczas zniszczeniu np. w wyniku pożarów, m.in. spowodowanych przez nieostrożnych turystów, chroniących się w nich i rozpalających wewnątrz ogniska^[4]. Wśród łąk zaobserwować można dzisiaj tylko pozostałości piwnic, m.in. przy rozejściu szlaków turystycznych. O tym, że orane były również podszczytowe partie Niemcowej świadczą widoczne jeszcze gdzieniegdzie zagony oraz zarośnięte borowinami kupy kamieni zbieranych z pól.

Szkoła na Niemcowej

Na Niemcowej znajdowała się dawniej również szkoła podstawowa dla mieszkających w pobliżu dzieci, opisana przez Marię Kownacką w książce „Szkoła nad obłokami”. Działała w latach 1938-1961 (z przerwą wojenną)^[2]. Później szkoła przeniosła się na niżej położony Kordowiec^[2]. Podobne małe szkółki istniały na pobliskich, śródleśnych przysiółkach na polanach Zaczerczyk, Podbukowiec, Kordowiec^[4]. Była to szkoła 4-klasowa z jednym nauczycielem, a uczęszczało do niej 15-25 dzieci^[4]. Jako sala lekcyjna służyło dzierżawione pomieszczenie w budynku gospodarza Nosala^[4][5]. Jedyny nauczyciel służył nie tylko dzieciom, ale i ich rodzicom: czytał gazety ciekawym świata gazdom lub użyczał swego radia “na kryształek”, aby posłuchali “co tam panie w polityce”, uczył czytania i pisania analfabetów, wieczorami wabił młodych grą na skrzypkach^[4]. Była tutaj nawet wypożyczalnia książek z miejskiej biblioteki (zazwyczaj przyniesionych na plecach przez nauczycieli). Z budynku szkoły pozostały już tylko kamienne podmurówki. W 2003 Towarzystwo Przyjaciół Piwnicznej odsłoniło na Niemcowej pamiątkową tablicę z nazwiskami nauczycieli, którzy tutaj uczyli.

Chatka pod Niemcową

Niedaleko szczytu Niemcowej, na polanie Trześniowy Groń, znajduje się chatka studencka zwana „Chatką pod Niemcową”. Nazwa jest myląca, faktycznie bowiem chatka ta znajduje się nie pod szczytem Niemcowej, lecz Trześniowego Gronia^[2]. Można do niej dojść od żółtego szlaku turystycznego z Piwnicznej (od szlaku 3 min), lub nieznakowaną drogą (10 min) od skrzyżowania szlaków pod Niemcową.

Piesze szlaki turystyczne

Główny Szlak Beskidzki na odcinku Rytro – Niemcowa – Radziejowa (Główny Szlak Beskidzki). Czas przejścia z Rytra Na Niemcową – 2.30 h

Piwniczna – Niemcowa. Czas przejścia 2h

Przypisy

1. Geoportal. [dostęp 2010-07-10].
2. Bogdan Mościcki: Beskid Sądecki i Małe Pieniny. Pruszków: Oficyna Wyd. „Rewasz”, 2007. ISBN 978-83-89188-65-6. Brak numerów stron w książce
3. W. Łomnicka-Dulak. "Powrót do »szkoły nad obłokami«" – relacja z obchodów 70-lecia szkoły na Niemcowej. Pismo Samorządu Lokalnego Znad Popradu, 2007-11. ISSN 1234-1223 [dostęp 2017-05-10]
4. Maria Lebdowiczowa. Lata się posypały. Pismo Samorządu Lokalnego Znad Popradu, 2004. ISSN 1234-1223
5. Co porabiają nauczyciele "Szkoły nad obłokami"?. archiwum.sadeczanin.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-20)]. – www.sadeczanin.info [dostęp 2017-05-10]