Na wyspie – powieść Zofii Romanowiczowej; wydana w 1984 roku, w Paryżu nakładem Instytutu Literackiego.
O powieści
Główną bohaterką powieści jest reprezentantka pokolenia wojennego, Maria, uciekinierka z marszu śmierci. W trakcie ucieczki kobieta odnajduje w lesie umierającą, francuską więźniarkę, po śmierci której Maria przywłaszcza sobie jej tożsamość i wiedzie odtąd samotne życie w ojczyźnie zmarłej. Jednak po kilku latach dopadają ją wydarzenia z przeszłości, którym musi stawić czoła. Dodatkowo, bohaterka cierpi na tajemniczą chorobę narkolepsję, w której w trakcie napadów traci świadomość.
Znaczenie tytułu
Tytułowa wyspa to Wyspa Świętego Ludwika, miejsce, w którym zamieszkała, i w którym schronienie znalazła główna bohaterka powieści. Metaforycznie – wyspa to miejsce odosobnienia.
Problematyka powieści
Na Wyspie jest opowieścią o niemożności ucieczki od własnego przeznaczenia, od losu. Powieść podejmuje także problematykę tożsamości oraz jej konstruktywnego charakteru. Jednym z wątków powieści jest również motyw zdrady. Janina Cicha w recenzji powieści pisała: „Romanowiczowa dyskutuje w swej książce ze stereotypem zdrajcy. Maria wydała swoich przyjaciół i ojca. Uczyniła to ze strachu przed cierpieniem. W finale powieściowej akcji uświadamia sobie różnicę między czynem popełnionym w jednorazowej słabości, a świadomym wyborem zdrady (...)”[1].
Kwestie genologiczne
Na Wyspie powszechnie uznawane są za powieść psychologiczną. Ewa Nowakowska upatrywała w niej kolejnego ogniwa powieściowej serii Zofii Romanowiczowej: „Na Wyspie jest kolejnym rozdziałem wciąż tej samej opowieści, jednorodnej w swojej wielości, rozwijanej i poszerzanej konsekwentnie i prowadzącej w stronę subtelnej, koronkowej analizy psychologicznej”[2]. Andrzej Stanisław Kowalczyk w swojej recenzji również podkreślał psychologiczne walory utworu Romanowiczowej, jednak wskazywał przy tym na inne komponenty budujące tę powieść: „(...) świetnie się zapowiadająca powieść psychologiczna, obfitująca w znakomite obserwacje (...) zmienia się za sprawą nowego bohatera - Andrzeja - w sensacyjną powieść pełną niejasności i niekonsekwencji”[3].
Recepcja powieści
Arkadiusz Morawiec w publikacji, poświęconej życiu i twórczości Zofii Romanowiczowej stwierdza, iż „(...) na opublikowane świadectwa lektury Na wyspie czytelników emigracyjnych składa się sześć recenzji i not. W Polsce ukazało się pięć omówień, co jest liczbą niemałą, wziąwszy pod uwagę fakt, że powieść nie miała edycji krajowej. Ponadto ukazała się recenzja książki w języku angielskim, opublikowana w czasopiśmie amerykańskim”[4]. W 2002 roku Na Wyspie zostało przetłumaczone na język francuski i spotkało się z dobrym przyjęciem francuskich czytelników.
Przypisy
- ↑ Janina Cicha: Co się dzieje na wyspie?. Paryż: „Kontakt”, 1986, s. 49.
- ↑ Ewa Nowakowska: W galerii portretu psychologicznego. Kraków: „Tygodnik Powszechny”, 1985, s. 6.
- ↑ Andrzej Stanisław Kowalczyk: Wampir niedoskonały. Kraków: „Znak”, 1988, s. 119.
- ↑ Arkadiusz Morawiec: Zofia Romanowiczowa. Pisarka nie tylko emigracyjna. Łódź: 2016, s. 258.
