Dawna broń – zbroja płytowaDawna broń – uzbrojenie ochronne na wystawieDawna broń - hakowniceDawna brońDawna broń – kuszeGrób szkieletowy w Muzeum Zagłębia – Wystawa - W łużyckiej osadzie i średniowiecznym grodzie
Muzeum Zagłębia w Będzinie udostępnia zwiedzającym dobra kultury i materiały dokumentujące z zakresu historii regionu. Mieści się w dwóch obiektach: zamku przy ul. Zamkowej i pałacu przy ulicy Gzichowskiej. Ponadto obiektami muzeum są: Podziemia Będzińskie, dawny żydowski Dom Modlitwy „Mizrachi”, przy ul. Potockiego 3, Mury Miejskie oraz Wzgórze Zamkowe. Placówka funkcjonuje na podstawie statutu uchwalonego przez Radę Miasta w Będzinie i zatwierdzonego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W obiektach muzeum działają również: Fundacja im. Jana Dormana, Polskie Towarzystwo Numizmatyczne – Oddział Zagłębiowski, Związek Kombatantów RP i b. Więźniów Politycznych, Karczma i I Chorągiew Czarnego Rycerza Kasztelanii Będzińskiej[1].
Historia
Muzeum Zagłębia w Będzinie zostało utworzone w 1956 roku z inicjatywy Towarzystwa Opieki nad Górą Zamkową, Towarzystwa Muzeum Zagłębia Dąbrowskiego w Będzinie i Miejskiego Społecznego Komitetu Odbudowy Zamku. Otwarcie placówki nastąpiło z okazji 600. rocznicy uzyskania praw miejskich przez Będzin 22 lipca 1956 roku[2]. W latach 1945–1983 muzeum mieściło się tylko w zamku i była to pierwsza placówka muzealna na terenie Zagłębia Dąbrowskiego[3]. W 1983 otwarto drugą placówkę w XVIII wiecznym zespole pałacowo-parkowym rodziny Mieroszewskich w Będzinie – Gzichowie. Obecnym dyrektorem placówki jest Wioletta Lisowska.
gromadzenie dóbr kultury i materiałów dokumentujących w zakresie historii regionu drogą zakupów, przydziałów, zapisów, darowizn, przyjmowania depozytów oraz poszukiwania ich w wyniku badań terenowych;
prowadzenie ewidencji naukowej, inwentaryzacji oraz klasyfikacji zbiorów;
przechowywanie zbiorów w warunkach zapewniających im bezpieczeństwo i dostępność dla badań naukowych;
zabezpieczanie i konserwację zbiorów;
organizacja i prowadzenie badań naukowych w zakresie dyscyplin w nim reprezentowanych;
organizacja wystaw stałych[5], czasowych[6] i objazdowych;
udostępnianie zbiorów dla celów naukowych, edukacyjnych i ekspozycyjnych;
opracowywanie i publikacja inwentarzy, katalogów, przewodników po wystawach oraz wszelkich innych wydawnictw naukowych i popularnonaukowych;
prowadzenie biblioteki w zakresie dyscyplin reprezentowanych w Muzeum oraz dyscyplin pomocniczych, udostępnianie zbiorów bibliotecznych pracownikom nauki, młodzieży uczącej się i nauczycielom;
szkolenie własnych pracowników;
współpraca merytoryczna i szkoleniowa z innymi muzeami[8];
współpraca[9] z osobami i organizacjami społecznymi, których cele i zadania zbliżone są ze statutowymi zadaniami Muzeum;
organizowanie innych form działalności kulturalnej, takich jak: koncerty, spektakle teatralne, konkursy[10], szkolenia[11], sesje, spotkania autorskie oraz inne przedsięwzięcia (w tym plenerowe) promujące zespół pałacowo-parkowy, zamek i ich zbiory.
Działy w muzeum
W skład struktury organizacyjnej muzeum wchodzą następujące działy[4]:
Krzyż Honorowy Bractwa Kurkowego Grodu Bytomskiego dla Dyrektor Muzeum Anny Smogór za współpracę (2001)[13]
„Odznaka za zasługi dla Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych” dla dyrektora Muzeum Zagłębia w Będzinie Wioletty Lisowskiej (2018)[13]
III Nagroda w kategorii wystawy archeologiczne za organizację wystawy „W łużyckiej osadzie i średniowiecznym grodzie” w Konkursie „Wydarzenie Muzealne Roku – Sybilla 2006” (2007)[13]
III Nagroda za organizację wystawy „Dawna Broń” w Konkursie „Wydarzenie Muzealne Roku – Sybilla 2005” (2006)[13]
Nagroda Prezydenta Miasta Będzina oraz Rady Miejskiej Będzina dla Muzeum Zagłębia w Będzinie za całokształt osiągnięć w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury (2016)[13]
Nagroda Marszałka Województwa Śląskiego za Wydarzenie Muzealne 2008 roku w kategorii „publikacje” za wydawnictwo „Będzin 1358–2008” (2009)[13]
II Nagroda Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego „Za podjęcie tematu martyrologii Żydów będzińskich” (1994)[13]
Nagroda III stopnia Ministerstwa Kultury i Sztuki w Konkursie „Najważniejsze Wydarzenie Muzealne Roku” – za wystawę „Zagłębie i jego mieszkańcy na starej fotografii” (1988)[13]
III Nagroda Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego – za przygotowanie wystaw „Broń biała wojska polskiego 1914–1945” oraz „Będzin militarny” (1997)[13]
Wyróżnienia
Wyróżnienie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego za organizację wystawy „Dawna apteka” (2000)[13]
Wyróżnienie Ministerstwa Kultury i Sztuki w konkursie „Najważniejsze Wydarzenie Muzealne Roku” – za organizację sesji naukowej i wystawy „Kantor Mirski - 100-lecie urodzin” (1985)[13]
Wyróżnienie Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego dla Muzeum za przygotowanie obchodów 40-lecia instytucji (1998)[13]
Wyróżnienie Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego za wystawę „Madonna Guadalupe – Patronka Meksyku” (1995)[13]
Dyplom dla Muzeum Zagłębia w Będzinie Redakcji Dziennika Zachodniego – Nasze miasto za organizację „IV Jarmarku Rzemiosła i Rękodzieła” zwycięzcy plebiscytu „Najlepsza impreza lata 2012 w powiecie będzińskim” (2012)[13]
Dyplom Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach za organizację sesji naukowej i wystawę „Kantor-Mirski- 100 lecie urodzin” (1985)[13]
Ekspozycja stała, która zajmuje pomieszczenia na I i II piętrze pałacu. W obu salach zamkowych zaprezentowano kolekcję przedstawiającą rozwój broni i uzbrojenia od XVI do początków XX wieku. Zebrano na niej wiele egzemplarzy broni białej: siecznej i drzewcowej, broń palną, miotającą i elementy uzbrojenia ochronnego. Kolekcja zawiera europejską broń regulaminową, galanteryjną, myśliwską i sportową, ozdobioną masą perłową, hebanem i kością. Na pierwszym piętrze prezentowana jest broń palna, wraz z akcesoriami strzeleckimi oraz broń artyleryjska. W zbiorach przeważa zbiór zachodnioeuropejskiej broni palnej m.in. broń lontowa, skałkowa i kapiszonowa Ekspozycja zawiera również broń myśliwską. W sali na drugim piętrze wystawiono broń białą i uzbrojenie ochronne, m.in. zbroje, hełmy, przyłbice, szturmaki, szyszaki i moriony oraz fragmenty zbroi płytowych: napierśniki, rękawice, naręczaki i naramienniki.
W sali na parterze zamku zgromadzono zostały eksponaty dotyczące historii Będzina od początków jego istnienia do XX wieku. Są to m.in. dokumenty będzińskich cechów i średniowieczny pergamin z zapisem hymnu ku czci św. Katarzyny, patronki cechu. Kolejną grupę stanowią zebrane mapy, plany, pamiątki i zdjęcia dokumentujące Będzin i życie jego mieszkańców sprzed lat. Na wystawie zebrano również kamienie i płaskorzeźby związane z najważniejszymi wydarzeniami w historii miasta.
Początki Będzina – wystawa czasowa w Muzeum Zagłębia
Wystawa czasowa Początki Będzina
od 18 czerwca 2008 do końca roku na ostatnim piętrze zamku można było obejrzeć wystawę planszową z informacjami na temat osadnictwa na Górze Zamkowej oraz historii Będzina. Wystawa została przygotowana przez Dział Archeologii i Dział Historii Muzeum Zagłębia, a jej autorami są: Aleksandra Rogaczewska i Jarosław Krajniewski, opracowanie graficzne plansz – Bartosz Gawlik.
Pierwszą archeologiczną część wystawy przedstawiono na 7 planszach:
Osada ludności kultury łużyckiej ze schyłku epoki brązu i początków żelaza;
Gród z okresu plemiennego – usytuowanie, stosunki administracyjne, obronność;
Kontakty handlowe grodu plemiennego;
System obronny grodu piastowskiego;
Wytwórczość rzemieślnicza w grodzie;
Działalność gospodarcza na terenie refugium;
Cmentarz w obrządku chrześcijańskim.
Początki Będzina – wystawa czasowa w Muzeum Zagłębia
Drugą historyczną część ekspozycji zaprezentowano na 8 planszach:
Na I piętrze budynku wyeksponowano dawne reprezentacyjne umeblowanie pałacu m.in. sekretery, komody i fotele. Wewnątrz salonów zgromadzono kominki, rzeźby, stylowe tkaniny, wyroby ze srebra, porcelany i cyny zebrane z okolicznych kamienic mieszczańskich (z XVIII do początków XX wieku). Na ścianach umieszczono obrazy malarzy z Będzina i Zagłębia Dąbrowskiego. W czterech salonach: „Wodzów Antycznych”, „Myśliwskim”, „Medalionów Portretowych” i „Turniejowym”, można obejrzeć zachowane polichromie z II poł. XVIII wieku przedstawiające m.in.: Scypiona Afrykańskiego, Pompejusza, Hanibala i Fabiusza Kunktatora.
Dowód osobisty Jana Świderskiego – dokument wydany przez Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie
Kolekcja malarza i grafika – Samuela Cyglera
W jednej z sal muzeum zgromadzono prace będzińskiego artysty Samuela Cyglera m.in. obrazy olejne i akwarele. W swym dorobku opierał się głównie na postimpresjonizmie i kubizmie. Głównym tematem w jego twórczości są widoki miasteczek. Kolekcja muzeum zawiera kilkadziesiąt prac Cyglera. W sali poświęconej artyście możemy obejrzeć m.in. Jatki w Kazimierzu, Uliczka w Kazimierzu i Widok na farę.
Sala im. prof. Jana Świderskiego
W sali zgromadzono obrazy, zdjęcia, kopie dokumentów i pamiątki po zmarłym Janie Świderskim. Inauguracja pierwszej ekspozycji miała miejsce 2 czerwca 2006 roku. Uroczystego otwarcia wystawy dokonali: żona artysty Janina Kraupe-Świderska, senator RP Zbigniew Szaleniec, poseł Na Sejm RP Grzegorz Dolniak, prezydent Będzina Radosław Baran, Przewodniczący Rady Miasta Sławomir Brodziński i dyrektor będzińskiego muzeum Anna Smogór.
Na wystawie etnograficznej zrekonstruowano wnętrze i wyposażenie zagrody chłopskiej tzw. chaty jednoizbowej z Zagłębia Dąbrowskiego z początków XX wieku. Chałupa składa się z izby i sieni. W sieni wydzielona jest także obórka dla bydła. Wewnątrz chaty zgromadzono sprzęt gospodarstwa domowego m.in. naczynia i meble. W sieni i pomieszczeniu dla bydła można obejrzeć narzędzia rolnicze i sprzęty używane dawniej w gospodarstwie.
W łużyckiej osadzie i średniowiecznym grodzie - wystawa w Muzeum ZagłębiaKuchnia w izbie zagłębiowskiej - wystawa etnograficzna w Muzeum Zagłębia
W łużyckiej osadzie i średniowiecznym grodzie. Archeologia terenów dzisiejszego Będzina[5]
W salach na parterze pałacu zrekonstruowano wnętrze chaty łużyckiej wykonanej w konstrukcji sumikowo – łątkowej. Wewnątrz znajduje się palenisko i podstawowe, proste wyposażenie. Obok chaty można również obejrzeć odtworzony grób szkieletowy i pochówek popielnicowy. W drugiej części wystawy zebrano szereg przedmiotów z okresu wczesnego średniowiecza związanych z codziennym życiem mieszkańców grodu. Z posiadanych zbiorów zrekonstruowano: kuźnię, plac budowy, warsztat szewski i garbarski. Na wystawie zaprezentowano również biżuterię wykonywaną z najrozmaitszych surowców, pochodzącą z odkrytego na wzgórzu zamkowym cmentarzyska. Autorem scenariusza wystawy jest archeolog Aleksandra Rogaczewska. Oprawę plastyczną wystawy wykonał Bartosz Gawlik.
Na wystawie czasowej trwającej do 10 września 2008 zgromadzono bieliznę damską i męską z ostatnich 100 lat m.in. majtki, gorsety, halki, koszule nocne, szlafroki i garderobę nocną. Ekspozycja pozwala zaobserwować zmiany jakie dokonały się w modzie bieliźnianej w tym czasie. Autorką wystawy jest Aleksandra Trella kierownik Działu Odzieży z Centralnego Muzeum Włókiennictwa. Kolekcja bielizny pochodzi z Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi.
Wystawa czasowa Onegdaj w Będzinie
W związku z 650-leciem nadania praw miejskich miastu Będzin Muzeum Zagłębia w czasie od 6 maja 2008 do 21 września 2008 zorganizowało wystawę pt. Onegdaj w Będzinie, składającą się z 3 części. Pierwsza część ekspozycji zawiera 20 fotografii Bronisława Arciszewskiego, który na początku XX wieku prowadził atelier w Będzinie. Na drugiej części wystawy wyeksponowano m.in. kasety na negatywy, szklane klisze i pudełka po negatywach i studio fotograficzne wraz z wyposażeniem. Na ostatniej części wystawy zaprezentowano wnętrze mieszkalne z okresu międzywojennego i wiele przedmiotów używanych w tym czasie w gospodarstwie domowym tj. maszyna do szycia, wózek dziecięcy czy gramofon. Pomysłodawczynią wystawy, oraz autorem scenariusza ekspozycji jest etnograf Muzeum Zagłębia – Dobrawa Skonieczna-Gawlik. Aranżację plastyczną wykonał Bartosz Gawlik.
↑WłodzimierzW.BłaszczykWłodzimierzW., Będzin przez wieki: dzieje miasta i jego rozwoju urbanistyczno-przestrzennego od średniowiecza do połowy XX w. na podłożu osadnictwa w starożytności i wczesnym średniowieczu, Poznań: Polskie Tow. Turystyczno-Krajoznawcze, Oddział w Będzinie, 1982, s. 870, ISBN 978-83-00-00522-2.
