Dzisiejsze wykorzystanie mostu w ToruniuObecne wykorzystanie mostu w Koninie
Most w Opaleniu – nieistniejący w pierwotnym miejscu mostdrogowo-kolejowy (o 10 przęsłach), w Opaleniu, na dolnej Wiśle. Został zbudowany przez Niemców w latach 1905–1909, w ciągu trasy strategicznej linii kolejowej (linia kolejowa Myślice – Szlachta), którą Niemcy zamierzali rozbudować do rozmiarów magistrali. Linia ta miała wspierać logistycznie istniejące już połączenie (Berlin – Piła – Chojnice – Tczew – Królewiec) i służyć przede wszystkim do szybkiego przerzutu wojsk i materiału wojennego na wschód.
Historia
Decyzja o budowie w rejonie Kwidzyna mostu kolejowo-drogowego zapadła wiosną 1904 roku. Był on szóstą przeprawą przez Wisłę w granicach Prus (dla porównania w zaborze rosyjskim, od Sandomierza po granicę pruską, było tylko pięć stałych mostów). Zlecenie na budowę otrzymała firma Hartkorta z Duisburga, która dodatkowo korzystała z usług firm Gutehoffnungshütte z Zagłębia Ruhry oraz Vereinigte Königs- und Laurahütte. Zaplecze budowy wraz z mała elektrownią ulokowano na prawym brzegu rzeki. Prace budowlane rozpoczęto po powodzi wiosennej 1907 roku. Przy budowie mostu zatrudniano od 300 do 700 pracowników, wśród których wybuchła epidemia tyfusu[1].
Most składał się z dziesięciu stalowych przęseł, opierających się na kamiennych filarach: pięciu o rozpiętości 130 i pięciu o rozpiętości 78 metrów. Większe ważyły ponad półtora tysiąca, zaś mniejsze 770 ton. Na moście ułożono dwa tory kolejowe oraz jezdnię i chodnik. Przeprawa była ufortyfikowana, po obu jej stronach powstały potężne bramy wzorowane na kwidzyńskiej katedrze. Koszt prac wyniósł 9 milionów marek[1].
Linię kolejową otwarto 1 września 1909 z udziałem ministra robót publicznych. Równocześnie zawieszono funkcjonowanie istniejącego tu od ponad 100 lat promu na Wiśle, który przeniesiono do Chełmna[1]. Do I wojny światowej most służył głównie ruchowi lokalnemu.
Po wybuchu wojny linia zyskała znaczenie strategiczne i rozpoczęła się jej rozbudowa. Prace przerwano w 1918[2]. Upadek cesarskich Niemiec zniweczył plany pruskiej ekspansji. W 1920 most przecięły granice państwowe. Początkowo podzieliła most na pół, środkiem koryta Wisły. Jednak ostatecznie, 12 sierpnia 1920, Rada Ambasadorów (podejmując decyzję w sprawie przynależności państwowej Powiśla) przekazała most wraz z fundamentami filarów i przyczółków (włącznie z tymi, które znajdują się na prawym brzegu Wisły) w całości Polsce. Umowa o ruchu tranzytowym, zawarta między Polską a Niemcami w kwietniu 1921, nie przewidywała prowadzenia tu kolejowego ruchu tranzytowego. Dlatego most służył tylko lokalnym pieszym, wozom konnym i rzadkim samochodom[2]. Olbrzymi most w Opaleniu (ponad kilometr długości) znalazł się na terenie Polski (w województwie pomorskim), jednak okazał się niepotrzebny, gdyż prowadził w teren odcięty po 800 metrach (po wschodniej stronie Wisły) granicą od reszty Polski.
Z powodu dużych potrzeb inwestycyjnych II Rzeczypospolitej postanowiono go wykorzystać. W Toruniu (który został stolicą ówczesnego województwa pomorskiego) od dawna domagano się drugiej, nowoczesnej przeprawy przez Wisłę. W 1927 zapadła decyzja o przenosinach. Został w latach 1928–1929 zdemontowany i ze względu na wielki kryzys, na nowo wykorzystany dopiero w 1934[2], w dwóch miejscach:
w Koninie jako most drogowy im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, na zalewie Warty (kanał Ulgi) – mniejsza część konstrukcji z Opalenia.
Przeniesiono oczywiście tylko konstrukcje żelazne, a filary w obu nowych lokalizacjach wybudowano ponownie.
Podczas II wojny światowej most został przez Niemców prowizorycznie odbudowany (drewniana konstrukcja). Z 15 na 16 lutego 1946 w efekcie nadmiernego spływu kry Wisłą most w Opaleniu uległ zerwaniu i spłynął[3][4]. Po wojnie przewozy pasażerskie odbywały się jeszcze do połowy lat 50. na trasie (Smętowo Graniczne – Opalenie). Doktryna militarna ZSRR przewidywała, w przypadku konfliktu z NATO, w miejscu starego mostu przerzucenie mostu składanego.
