Michał Czajkowski

Michał Czajkowski
Ilustracja
Michał Czajkowski w okresie Powstania Listopadowego
Data i miejsce urodzenia

29 września 1804
Halczyniec, gubernia wołyńska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

4 stycznia 1886
Borki, gubernia czernihowska, Imperium Rosyjskie

Przyczyna śmierci

samobójstwo

Michał Czajkowski jako Sadyk Pasza

Michał Czajkowski vel Sadyk Pasza (ur. 29 września 1804 w Halczyńcu, zm. 4 stycznia 1886 w Borkach) – działacz niepodległościowy, prozaik i poeta zaliczany do szkoły ukraińskiej polskiego romantyzmu. Ojciec Władysława Czajkowskiego (Muzeffera Paszy), który został gubernatorem Libanu[1].

Życiorys

Polska i Francja

Był synem Stanisława Czajkowskiego, podkomorzego żytomierskiego, i Petroneli z Głębockich. Pochodził z rodziny Czajkowskich osiadłej od XVII w. na Ukrainie, wywodzącej się ze wsi Czajki[2]. Ukończył szkołę w Berdyczowie, w 1828 rozpoczął studia prawnicze na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim[2]. Brał udział w powstaniu listopadowym jako dowódca oddziału kozaków w regimencie kawalerii swojego szwagra Karola Różyckiego. Po upadku powstania wyemigrował do Królestwa Francji. W Paryżu związał się najpierw z Konfederacją Narodu Polskiego, a od 1838 ze stronnictwem Adama Czartoryskiego (tzw. Hotelem Lambert). W 1837 debiutował poetyckimi Powieściami kozackimi, wydanymi w Paryżu.

Turcja

W 1841 Czajkowski przybył nad Bosfor do Konstantynopola, mianowany przez księcia Adama Czartoryskiego szefem Agencji Głównej Misji Wschodniej Hotelu Lambert. Jej celem było przeciwstawianie się rosyjskim wpływom w Turcji. W tym samym czasie w Turcji przebywało wielu emigrantów, byłych uczestników powstania listopadowego, którzy często nie mieli co z sobą począć i nie mieli środków do życia. Z inicjatywy ks. Czartoryskiego zakupił w okolicach położonych ok. 30 km od ówczesnego Stambułu nieuprawiane tereny, na których księża lazaryści zaczęli tworzyć wieś. W dniu 19 marca 1842 poświęcono pierwszą chatę, a wieś nazwano Adampolem na cześć Adama Czartoryskiego. Oprócz powstańców listopadowych Czajkowski osiedlał we wsi także wykupionych z niewoli tureckiej i czerkieskiej jeńców-Polaków przymusowo wcielonych do armii rosyjskiej na Kaukazie.

W 1850 przeszedł na służbę turecką i przyjął islam. Jako Mehmed Sadyk Effendi nadal działał dla sprawy polskiej i bałkańskiej. Podczas wojny krymskiej zorganizował formację kozaków sułtańskich, którymi dowodził w czasie kampanii w 1854 oraz po wojnie do 1870. Po śmierci żony, Ludwiki Śniadeckiej, zaczął ulegać ideom panslawizmu. Zdymisjonowany w końcu 1872 roku, przeszedł na przyznaną mu przez sułtana emeryturę.

Powrót do kraju

Michał Czajkowski w podeszłym wieku, udekorowany orderami carskimi (?)

Uzyskawszy amnestię carską w 1872 opuścił Turcję i w towarzystwie nowej żony, Greczynki Ireny Teoscolo, udał się do Kijowa. Nawoływał do pojednania z Rosją i zjednoczenia wszystkich Słowian pod berłem Aleksandra II, ale nie zdołał osiągnąć na Ukrainie żadnych wpływów. Po roku starań osiadł w zakupionej z carskiego daru wiosce Borki i przestał zajmować się aktywnie polityką. Po wcześniejszej konwersji na islam ze względów politycznych, powrócił do chrześcijaństwa, przechodząc na prawosławie[3].

Adam Mickiewicz z Sadykiem Paszą w Turcji, akwarela Juliusza Kossaka

Samobójstwo

Odebrał sobie życie strzałem z pistoletu[2]. Przyłożył sobie do serca rewolwer – i wystrzelił. Kula nie trafiła w serce, przeszła bokiem, przeszyła jamę brzuszną i nadwyrężyła kość pacierzową. Po tym przyjechała komisja żeby zbadać przyczynę samobójstwa; na zapytanie jej Sadyk-Pasza odpowiedział: „Życie obrzydło!”. Umarł wkrótce, z powodu upływu krwi do jamy brzusznej[4].

Twórczość

Charakterystyka

W swojej twórczości poetyckiej Czajkowski opiewał żywioły rządzące duszą Kozaka, a więc popęd ku skrajności, umiłowanie wolności, namiętny temperament i odrębna kulturowo od tradycji polskiej etyka ahistoryczności. Dzięki temu poezja Czajkowskiego bliższa była duchowi byronizmu niż twórczość wieszczów.

Emigracyjne powieści historyczne Czajkowskiego stanowiły prozatorski odpowiednik poezji tzw. szkoły ukraińskiej polskiego romantyzmu. Przenikały je tendencje polonofilskie. Zdaniem autora przeznaczeniem Ukraińców jest współpraca z Polską, oparta na wspólnym historycznym dziedzictwie oraz istnieniu tego samego wroga, Rosji, pragnącej podporządkować obydwa narody. W Wernyhorze rzeź humańska ukazana jest jako wynik rosyjskiej manipulacji. Tytułowy mędrzec Wernyhora uosabia wspólnotę polsko-ukraińską, daremnie próbując przeciwstawić się krwawemu rozwojowi wydarzeń.

Podobny obraz Kozaków zawarty jest w powieści Stefan Czarnecki, rozgrywającej się na Kresach w czasie potopu szwedzkiego. Silniej jednak podkreślone jest przywiązanie Kozaków do Rzeczypospolitej, stonowany także został ich pociąg do zła. Utwór pomija bunt Chmielnickiego, skupiając się na walkach ze Szwedami i wspólnym ratowaniu ginącej ojczyzny. Dwie główne tezy powieści to jedność w walce jako szansa ocalenia i rola króla, będącego symbolem wolnej ojczyzny. Oba te twierdzenia bliskie były przekonaniom Hôtelu Lambert. Późniejsza Trylogia Sienkiewicza kontynuuje tematykę oraz wymowę powieści kresowych Czajkowskiego.

Czajkowski wniósł także wkład do rozwoju polskiej techniki powieściopisarskiej. Szeroko wykorzystywał niespodziewane zwroty akcji, porwania, tajemnicze i opętane przez zło postaci, wyrazistych bohaterów (np. łgarz Żytkiewicz w Czarneckim, w pewnym stopniu protoplasta Zagłoby), koloryt lokalny i językowy (rutenizmy leksykalne i składniowe).

Mniej typowa dla Czajkowskiego była powieść Kirdżali. Co prawda akcja dzieje się, podobnie jak w innych utworach, w czasach burzliwych wydarzeń historycznych (walki Słowian z Turkami w latach 20. XIX w.), ale większy nacisk położony jest na historię miłości i namiętności oraz studium człowieka owładniętego dumą, pychą i żądzą sławy. Kirdżali zbliża się do powieści psychologicznej, kreując rzadki w polskiej prozie typ bohatera bajronicznego, targanego pasjami i namiętnościami.

Wybrane dzieła

  • Powieści kozackie (1837)[5]
  • Wernyhora wieszcz ukraiński: powieść historyczna z roku 1768 (1838)[6][7]
  • Kirdżali. Powieść naddunajska (1839)[8]
  • Stefan Czarniecki (1840)[9][10]
  • Hetman Ukrainy (1841)[11][12]
  • Owruczanin (1841)[13][14]
  • Dziwne życia Polaków i Polek (1865)[15]

Inne utwory

  • Anna: powieść (1861) Lipsk.[16]
  • Bułgarja: powieść słowiańska (1872) Lipsk.[17]
  • Gawędy Michała Czajkowskiego (1840) Paryż.[18]
  • Kozaczyzna w Turcyi: dzieło w trzech częściach (1857) Paryż.[19]
  • Legendy (1885) Lipsk.[20]
  • Moje wspomnienia o wojnie 1854 roku (1962) Warszawa.
  • Na Moskwę: powieść z czasów napoleońskich (1900) Mikołów.[21]
  • Nemolaka: powieść słowiańska (1873) Lipsk.[22]
  • Powiastki i gawędy (1850) Petersburg[23]
  • Nowe powiastki i gawędy (1852) Petersburg[24].
  • Orleńko: powieść kozacka (1918) Mikołów.[25]
  • Pamiętniki Sadyka Paszy Michała Czajkowskiego (1898) Lwów.[26]
  • Szwedzi w Polsce: romans historyczny (1851) Petersburg.[27][28]
  • Tureckie anegdoty: z tradycyjnych wspomnień Michała Czajkowskiego (Sadyk Paszy) (1883) Moskwa [po rosyjsku].[29]
  • Ukrainki (1841) Paryż.[30]

Pamiątki po Michale Czajkowskim

Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu posiada pamiątki po Michale Czajkowskim: meble, portret[2].

Przypisy

  1. Jerzy S. Łątka: Adampol – Polska wieś nad Bosforem. Wydawnictwo Literackie, 1981, s. 20. ISBN 978-83-08-00603-0
  2. a b c d Nalan Sarkady. Mehmed Sadyk Pasza, czyli Michał Czaykowski. „Quod libet”. 50, s. 2, 07-2008. Kraków: Stowarzyszenie Przyjaciół Przemyśla w Krakowie. ISSN 1897-4856. 
  3. Engin Akarli, The Long Peace: Ottoman Lebanon, 1861-1920, 1993, p.197
  4. Sadyk-Pasza i Irena Teoscolo [online] [dostęp 2024-10-19] (pol.).
  5. Michał Czajkowski, Powieści kozackie Michała Czaykowskiego, wyd. 1837 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-19].
  6. Michał Czajkowski, Wernyhora, wieszcz ukraiński : powieść historyczna z roku 1768. T. 1, wyd. 1838 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-19].
  7. Michał Czajkowski, Wernyhora, wieszcz ukraiński : powieść historyczna z roku 1768. T. 2, wyd. 1838 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-20].
  8. Michał Czajkowski, Kirdżali T. 1-2 : powieść naddunajska, wyd. 1839 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-20].
  9. Michał Czajkowski, Stefan Czarniecki : powieść historyczna. T. 1, wyd. 1840 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-20].
  10. Michał Czajkowski, Stefan Czarniecki : powieść historyczna. T. 2, wyd. 1840 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-20].
  11. Michał Czajkowski, Hetman Ukrainy : powieść historyczna Michała Czaykowskiego. T. 1., wyd. 1841 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-20].
  12. Michał Czajkowski, Hetman Ukrainy : powieść historyczna Michała Czaykowskiego. T. 2., wyd. 1841 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-20].
  13. Michał Czajkowski, Owruczanin : powieść historyczna z 1812 r. Michała Czaykowskiego. T. 1., wyd. 1841 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-20].
  14. Michał Czajkowski, Owruczanin : powieść historyczna z 1812 r. Michała Czaykowskiego. T. 2., wyd. 1841 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-20].
  15. Michał Czajkowski, Dziwne życia Polaków i Polek, wyd. 1865 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-20].
  16. Michał Czajkowski, Anna : powieść, wyd. 1867 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-23].
  17. Michał Czajkowski, Bułgarja : powieść sławiańska, wyd. 1872 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-23].
  18. Michał Czajkowski, Gawędy Michała Czaykowskiego, wyd. 1840 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-23].
  19. Michał Czajkowski, Kozaczyzna w Turcyi : dzieło w 3 częściach, wyd. 1857 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-23].
  20. Michał Czajkowski, Legendy, wyd. 1885 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-23].
  21. Michał Czajkowski, Na Moskwę : powieść z czasów napoleońskich, [ca 1900] [online], polona.pl [dostęp 2020-10-23].
  22. Michał Czajkowski, Nemolaka : powieść sławiańska, wyd. 1873 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-23].
  23. Michał Czajkowski, Powiastki i gawędy., wyd. 1850 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-23].
  24. Michał Czajkowski, Nowe powiastki i gawędy, wyd. 1852 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-23].
  25. Michał Czajkowski, Orłeńko : powieść kozacka, wyd. 1918 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-23].
  26. Michał Czajkowski, Pamiętniki Sadyka Paszy Michała Czajkowskiego, wyd. 1898 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-23].
  27. Michał Czajkowski, Szwedzi w Polsce : romans historyczny. T. 1, wyd. 1851 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-23].
  28. Michał Czajkowski, Szwedzi w Polsce : romans historyczny. T. 2, wyd. 1851 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-23].
  29. Michał Czajkowski, Tureckie anekdoty : iz tridcatiletnih vospominanij Mihaila Čajkovskago (Sadyk-Paši), wyd. [cenz. 1883] [online], polona.pl [dostęp 2020-10-23].
  30. Michał Czajkowski, Ukrainki, wyd. 1841 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-23].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Read other articles:

Canadian-American actress (1868–1934) Marie DresslerDressler in 1930BornLeila Marie Koerber(1868-11-09)November 9, 1868Cobourg, Ontario, CanadaDiedJuly 28, 1934(1934-07-28) (aged 65)Santa Barbara, California, U.S.Resting placeForest Lawn Memorial Park, GlendaleCitizenshipCanadaUnited States[1]OccupationsActresscomedianYears active1886–1934Spouses George Hoeppert ​ ​(m. 1894; div. 1906)​ James Henry Dalton ​ ​...

 

1987 studio album by Richard CarpenterTimeStudio album by Richard CarpenterReleasedOctober 11, 1987RecordedSeptember 1, 1986 – July 5, 1987StudioA&M Studios, Los AngelesGenrePopLabelA&MProducerRichard CarpenterRichard Carpenter chronology Time(1987) Pianist, Arranger, Composer, Conductor(1998) Time is the first solo album by American musician Richard Carpenter. Dionne Warwick, Dusty Springfield and Scott Grimes sang on the album, on the songs In Love Alone, Something in Your...

 

Dalam nama Tionghoa ini, nama keluarganya adalah Wu (胡). Wu Chi-waiMH胡志偉Wu pada 2017Ketua Partai DemokratMasa jabatan4 Desember 2016 – 6 Desember 2020PendahuluEmily LauPenggantiLo Kin-heiAnggota Dewan LegislatifMasa jabatan1 Oktober 2012 – 1 Desember 2020PendahuluFred LiDaerah pemilihanKowloon TimurAnggota Dewan PerkotaanMasa jabatan1 April 1995 – 31 Desember 1999PendahuluCecilia YeungDaerah pemilihanChoi Hung Wan dan Ngau Chi WanAnggota Dewan Distrik ...

Form of theatre originating in Italy Italian comedy redirects here. For the film genre, see Commedia all'italiana. A commedia dell'arte street play during the Carnival of Venice Commedia dell'arte Troupe on a Wagon in a Town Square by Jan Miel (1640) Commedia dell'arte (/kɒˈmeɪdiə dɛlˈɑːrteɪ, kə-, -ˈmɛdiə, -ˈɑːrtiː/;[1][2] Italian: [komˈmɛːdja delˈlarte]; lit. 'comedy of the profession')[3] was an early form of professional theatr...

 

Basisdaten[1] Bundesstaat Reichsland Elsaß-Lothringen Bezirk Lothringen Verwaltungssitz Metz Fläche 1074 km² (1910) Einwohner 113.674 (1910) Bevölkerungsdichte 106 Einw./km² (1910) Gemeinden 152 (1910) Lage des Landkreises Metz Der Landkreis Metz war von 1871 bis 1920 ein Landkreis im Bezirk Lothringen des Reichslandes Elsaß-Lothringen. Von 1940 bis 1944 war er als Teil des im besetzten Frankreich errichteten CdZ-Gebiets Lothringen nochmals eingerichtet. Das Gebiet des Kreises l...

 

You can help expand this article with text translated from the corresponding article in Spanish. (May 2012) Click [show] for important translation instructions. View a machine-translated version of the Spanish article. Machine translation, like DeepL or Google Translate, is a useful starting point for translations, but translators must revise errors as necessary and confirm that the translation is accurate, rather than simply copy-pasting machine-translated text into the English Wikipedi...

2017 studio album by Keyshia Cole11:11 ResetStudio album by Keyshia ColeReleasedOctober 20, 2017Recorded2015–2016; April–August 2017GenreR&B[1]LabelEpicSonyProducerKeyshia Cole (also exec.)AmadeusDanjaDJ MustardPatrick “GuitarBoy” HayesYoung YonnyH-MoneyJVEric HudsonDanny Ezra MurdockKeyshia Cole chronology Point of No Return(2014) 11:11 Reset(2017) Singles from 11:11 Reset YouReleased: January 27, 2017 IncapableReleased: August 25, 2017 11:11 Reset is the seventh ...

 

Non-profit organization affiliated with the academic journal Telos This article may rely excessively on sources too closely associated with the subject, potentially preventing the article from being verifiable and neutral. Please help improve it by replacing them with more appropriate citations to reliable, independent, third-party sources. (March 2015) (Learn how and when to remove this template message) The Telos Institute is a 501(c) non-profit organization affiliated with the academic jou...

 

German Bohemian Nazi and SS-Gruppenführer (1882–1945) Rudolf JungJung in 1921Plenipotentiary for Labor Deployment, Protectorate of Bohemia and MoraviaIn officeDecember 1944 – 8 May 1945Succeeded byOffice abolishedGauleiterIn office15 June 1938 – 8 May 1945Preceded byOffice establishedSucceeded byOffice abolishedMember of the ReichstagIn office29 March 1936 – 8 May 1945Chairman,German National Socialist Workers' Party of CzechoslovakiaIn office17 May 1926...

10th-century Saxon chronicler Widukind of Corvey (c. 925 – after 973; German: Widukind von Corvey) was a medieval Saxon chronicler. His three-volume Res gestae Saxonicae sive annalium libri tres is an important chronicle of 10th-century Germany (Germania) during the rule of the Ottonian dynasty. Life Corvey Abbey Church, westwork In view of his name, he possibly was a descendant of the Saxon leader and national hero Widukind, mentioned in the Royal Frankish Annals, who had batt...

 

Soviet/Russian aerial refueling tanker Il-78 redirects here. For the road, see Illinois Route 78. Some of this article's listed sources may not be reliable. Please help this article by looking for better, more reliable sources. Unreliable citations may be challenged or deleted. (December 2018) (Learn how and when to remove this template message) Il-78 An Il-78M of the Russian Air Force Role Aerial refueling tankerType of aircraft National origin Soviet Union Russia Manufacturer Ilyushin First...

 

2004 studio album by DeVotchKaHow It EndsStudio album by DeVotchKaReleasedOctober 5, 2004GenreIndie rock, gypsy punkLength57:01LabelCicero Recordings, Ltd.DeVotchKa chronology Una Volta(2003) How It Ends(2004) Curse Your Little Heart(2006) Professional ratingsReview scoresSourceRatingAllMusic[1] How It Ends is the fourth album from the band DeVotchKa, released by Cicero Recordings, Ltd. in 2004. The song How It Ends reached Number 101 in the UK Singles Chart.[2] Track ...

This article may be too technical for most readers to understand. Please help improve it to make it understandable to non-experts, without removing the technical details. (May 2015) (Learn how and when to remove this template message) Sacrospinous ligamentArticulations of pelvis, anterior view, with greater sciatic foramen (labeled in red) and its boundaries.DetailsFromIschial spineToSacrumIdentifiersLatinligamentum sacrospinaleTA98A03.6.03.007TA21852FMA21485Anatomical terminology[edit on...

 

This article is about the city. For the basketball player, see Kent Washington. For the neighborhood, see Kent (Washington, D.C.). City in Washington, United StatesKent, WashingtonCityKent Station, Kent Regional Library (top right) and Kent Sounder Station in 2009 FlagLocation of Kent in King County, WashingtonKent, WashingtonLocation in the United StatesCoordinates: 47°22′58″N 122°13′37″W / 47.38278°N 122.22694°W / 47.38278; -122.22694CountryUnited StatesS...

 

Vietnamese television channel For Virtual TV, Pakistan, see Virtual University of Pakistan § Distant teaching. Television channel VTV2CountryVietnamBroadcast areaVietnamAsia (via satellite)Worldwide (via Internet)ProgrammingLanguage(s)VietnamesePicture format1080i HDTVOwnershipOwnerVietnam TelevisionSister channelsVTV1VTV3VTV4VTV5VTV5 Tây Nam BộVTV5 Tây NguyênVTV7VTV8VTV9VTV Cần ThơHistoryLaunched1 January 1990; 33 years ago (1990-01-01)LinksWebsitehttp://www.v...

Type of steamed rice cake PutoPuto in banana leaf linerCourseDessert, breakfastPlace of originPhilippinesServing temperaturehot, warm, or room temperatureMain ingredientsRiceFood energy(per serving)587[1] kcalSimilar dishesbibingka, panyalam, puttu, kue putu, idli, Bhapa pitha  Media: Puto Puto is a Filipino steamed rice cake, traditionally made from slightly fermented rice dough (galapong). It is eaten as is or as an accompaniment to a number of savoury dishes (most not...

 

PJTVPT Esa Visual Padjadjaran TiviBandung, Jawa BaratIndonesiaSaluranDigital: 38 UHFSloganJabar Pisan! (Jabar Sekali!)PemrogramanJaringan televisiJPMKepemilikanPemilikEsa Production (2005-2006)Jawa Pos Group (2006-sekarang)RiwayatSiaran perdana1 Januari 2005Bekas tanda panggilPadjadjaran TV (2005-2010)SKTV (2017-2018)Bekas nomor kanal28 UHF (analog)47 UHF (digital)Makna tanda panggilParijz van Java (julukan Bandung pada masa Hindia Belanda) TVInformasi teknisOtoritas perizinanKementerian Komu...

 

The Spice Girls (here in 2008) are the best-selling girl group in history.[1][2] A girl group is a popular music act featuring several female singers who generally harmonize together. Girl groups have been popular at least since the heyday of the Boswell Sisters beginning in the 1930s, but the term girl group also denotes the wave of American female pop singing groups who flourished in the late 1950s and early 1960s between the decline of early rock and roll and the British In...

Pandawa dan Kresna dalam suatu adegan pagelaran wayang wong. Gedung Sriwedari Surakarta, tempat pagelaran wayang wong Pertunjukan wayang wong, sekitar tahun 1925. Wayang wong (berasal dari Jawa: ꦮꦪꦁ​ꦮꦺꦴꦁ, translit. wayang wong, har. 'wayang orang') adalah wayang yang dimainkan dengan menggunakan orang sebagai tokoh dalam cerita wayang tersebut. Wayang wong diciptakan oleh Sri Susuhunan Hamangkurat I pada tahun 1731 di Kerajaan Mataram. Sesuai dengan nama ...

 

Town in Bharatpur in Rajasthan, India This article may require cleanup to meet Wikipedia's quality standards. No cleanup reason has been specified. Please help improve this article if you can. (January 2011) (Learn how and when to remove this template message) City in Rajasthan, IndiaNadbai AsifabadCityNadbaiLocation in Rajasthan, IndiaShow map of RajasthanNadbaiNadbai (India)Show map of IndiaCoordinates: 27°14′N 77°12′E / 27.23°N 77.2°E / 27.23; 77.2Country...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!