Metabolia

Metabolia u Euglena mutabilis

Metabolia ((gr.) μεταβολη – zmiana) – zdolność niektórych wiciowców do zmiany kształtu komórki. Specyfika tych zmian wynika z tego, że komórki te są okryte stosunkowo sztywną powłoką, więc możliwości modyfikacji ich kształtu są mocno ograniczone, w odróżnieniu od zmian kształtu ciała protistów o pełzakowatym ciele. Efektem metabolii są ruchy metaboliczne (euglenoidalne). Podczas tych ruchów komórka wygina się, rozciąga, ścieśnia, obraca itp. Ruchy te mogą mieć charakter ruchu ślizgowego i działać na zasadzie kinezy^[1], podczas gdy standardowym sposobem poruszania się większości euglenin jest ruch za pomocą wici, który może mieć charakter taksji. W warunkach laboratoryjnych można je wywołać przez zwiększenie oświetlenia (fotokineza), dodanie jonów wapnia, detergentu (który prawdopodobnie zwiększa przepuszczalność błony komórkowej dla rozpuszczonego w wodzie wapnia) lub kofeiny, a zahamować cyjankami^[2]. Mechanizm ruchów metabolicznych polega na wzajemnym przemieszczaniu się pasków pellikuli i wydzielaniu śluzu^[3]. U Euglena fusca ruch ślizgowy będący skutkiem metabolii osiąga prędkość 0,4 μm/s^[3].

Metabolia jest cechą typową dla euglenin, wśród których pewne taksony wykazują do niej zdolność większą (np. Euglena) lub mniejszą (np. Phacus, Lepocinclis^[4]). Do ruchów określanych jako euglenoidalne (lub metaboliczne) zdolne jednak są również inne protisty o odpowiedniej budowie ciała, np. przedstawiciele bezskorupkowych bruzdnic^[5], a nawet komórki zwierząt, np. planule Clava squamata^[6].

Przypisy

1. Michael Melkonian, Martina Meinicke-Liebelt, Donat-P. Häder. Photokinesis and Photophobic Responses in the Gliding Flagellate, Euglena mutabilis. „Plant and Cell Physiology”. 27 (3), s. 505-513, 1986. ISSN 0032-0781. (ang.). 
2. J. M. Murray. Control of cell shape by calcium in the euglenophyceae. „Journal of Cell Science”. 49 (1), s. 99-117, 1981. (ang.). 
3. T. Suzaki, R. E. Williamson. Euglenoid movement in Euglena fusca: Evidence for sliding between pellicular strips. „Protoplasma”. 124 (1-2), s. 137-146, luty 1985. DOI: 10.1007/BF01279733. ISSN 1615-6102. (ang.). 
4. Karol Starmach: Plankton roślinny wód słodkich : metody badania i klucze do oznaczania gatunków występujących w wodach Europy Środkowej. Warszawa–Kraków: PWN, 1989, s. 381. ISBN 83-01-09190-8.
5. Nicolas Dolapsakis, Athena Economou-Amilli. A New Marine Species of Amphidinium (Dinophyceae) from Thermaikos Gulf, Greece. „Acta Protozoologica”. 48 (2), s. 153-170, 2009. (ang.). 
6. G. Brinley-Williams. Observations on the behaviour of the planulae larvae of Clava squamata. „Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom”. 45 (1), s. 257-273, 1965. (ang.). 

Bibliografia

• Alicja Szweykowska: Metabolia. W: Słownik botaniczny. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.). Warszawa: Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", 1993. ISBN 83-214-0140-6. Brak numerów stron w książce