Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Arabii Saudyjskiej

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Arabii Saudyjskiej – lista miejsc w Arabii Saudyjskiej wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowioną na mocy konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętą przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972^[1] i ratyfikowanej przez Arabię Saudyjską 7 sierpnia 1978 roku^[2].

Obecnie (stan na 2024 rok) na liście znajduje się osiem obiektów – siedem ma charakter dziedzictwa kulturowego i jeden dziedzictwa przyrodniczego^[2].

Na saudyjskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Arabia Saudyjska zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajduje się 8 obiektów (stan na 2024 rok)^[2].

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO

Mada’in Salih

Ad-Dirijja

Dżudda

Sztuka naskalna w regionie Ha’il

Al-Ahsa

Bir Hima

Uruk Bani Ma’arid

Karjat Al-Fau

Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO

Zobacz multimedia związane z tematem: Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Arabii Saudyjskiej

Poniższa tabela przedstawia saudyjskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście wraz z jej angielskim oryginałem^[2];

Położenie – miasto, region; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa^[3]:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P);

Rok – roku wpisu na listę;

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     † zagrożone

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
1293	Stanowisko archeologiczne Al-Hidżr (Mada’in Salih) Al-Hijr Archaeological Site (Madâin Sâlih)		asMedyna 26°47′01″N 37°57′18″E	Kas (ii)(iii)	2008	Starożytne miasto Hegra – obecnie stanowisko archeologiczne, największe zachowane świadectwo cywilizacji nabatejskiej na południe od Petry w Jordanii[4]. Do dziś zachowało się 111 monumentalnych grobowców z okresu od I w. p.n.e. do I w. n.e., 94 o dekorowanych fasadach, oraz studnie świadczące o dobrej znajomości Nabatejczyków zasad hydrauliki[4]. W skałach Hegry odkryto ponadto ok. 50 inskrypcji z czasów przednabatejskich oraz rysunki naskalne[4].
1329	Twierdza al-Turaif w Ad-Dirijja At-Turaif District in ad-Dir'iyah		asRijad 24°44′03″N 46°34′21″E	Kas (iv)(v)(vi)	2010	Ad-Dirijja była pierwszą stolicą państwa saudyjskiego wzniesioną w XV w. w stylu charakterystycznym dla regionu Nadżd[5]. W XVIII–XIX w. twierdza al–Turaif stała się głównym ośrodkiem władzy Saudów i wahhabizmu[5]. Wpis obejmuje pozostałości wielu pałaców i zespołu urbanistycznego wzniesionego na skraju oazy Ad-Dirijja[5].
1361	Historyczna Dżudda, brama do Mekki Historic Jeddah, the Gate to Makkah		asMekka 21°29′02″N 39°11′15″E	Kas (ii)(iv)(vi)	2014	Dżudda, położona na wschodnim wybrzeżu Morza Czerwonego, była od VII w. jednym z najważniejszych portów na szlakach handlowych na Ocean Indyjski i miejscem przybywania pielgrzymów udających się do Mekki[6]. Dżudda stała się dynamicznie rozwijającym się wielokulturowym ośrodkiem miejskim, z charakterystycznymi domami-wieżami stawianymi pod koniec XIX w. przez miejscowe elity kupieckie[6]. Jej styl architektoniczny łączył lokalne tradycje budowania z koralowca z wpływami zagranicznymi, upowszechniającymi się dzięki kontaktom handlowym[6].
1472	Sztuka naskalna w regionie Ha’il Rock Art in the Hail Region of Saudi Arabia		asHa’il 28°00′38″N 40°54′47″E	Kas (i)(iii)	2015	Skały Dżabal Umm Sinman, Dżabal al-Mandżor i Raat obfitują w petroglify i rysunki naskalne przedstawiające postaci ludzi i zwierząt[7].
1563	Oaza Al-Ahsa, przeobrażający się krajobraz kulturowy Al-Ahsa Oasis, an Evolving Cultural Landscape		asProwincja Wschodnia 25°24′07,8″N 49°37′50,0″E	Kas (iii)(iv)(v)	2018	Tradycyjna oaza z ogrodami, kanałami, studniami – rośnie tu 2,5 miliona palm daktylowych – jest to największa oaza na świecie[8].
1619	Obszar kulturowy Ḥimā Ḥimā Cultural Area		asNadżran 18°19′00,2″N 44°32′43,2″E	Kas (iii)	2021	Stanowisko malowideł naskalnych sprzed 7 tys. lat i inskrypcji pismem południowoarabskim[9].
1699	Uruk Bani Ma’arid ‘Uruq Bani Ma’arid		asNadżran Rijad 19°20′00″N 45°30′00″E	Pas (vii)(ix)	2023	Obszar chroniony na pustyni Ar-Rab al-Chali, gdzie reintrodukowany jest oryks arabski, który wyginął na wolności[10].
1712	Krajobraz kulturowy Karjat Al-Fau The Cultural Landscape of Al-Faw Archaeological Area		asRijad 19°46′56,4″N 45°08′53,6″E	Kas (ii)(v)	2024	Dawna stolica królestwa Kindytów – obecnie stanowisko archeologiczne[11].

Obiekty na saudyjskiej Liście Informacyjnej UNESCO

Ridżal Almaa

Zee Ain

Daumat al-Dżandal

Dżaza’ir Farasan

Obiekty wpisane na saudyjską Listę Informacyjną UNESCO

Poniższa tabela przedstawia obiekty na saudyjskiej Liście Informacyjnej UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polskie nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na saudyjskiej Liście Informacyjnej^[2];

Położenie – miasto, region; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według zgłoszenia^[3]:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P);

Rok – roku wpisu na Listę Informacyjną;

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
6025	Darb Zubajda (szlak pielgrzymkowy z Kufy do Mekki) Darb Zubayda (Pilgrim Road from Kufa to Makkah)		asPółnocna Prowincja Graniczna Ha’il Al-Kasim Medyna Mekka	KYe (i)(ii)(iv)	2015	Szlak pielgrzymkowy z Kufy do Mekki – Darb Zubajda (nazwany imieniem Zubajdy bint Dżafar (zm. 831/832) znanej z działalności na rzecz pielgrzymów żony kalifa z dynastii Abbasydów Haruna ar-Raszida (763–809)) – wykorzystywał szlak handlowy istniejący w okresie przedislamskim[12]. Szlak przeżywał lata świetności w okresie Islamskiego Kalifatu Abbasydów (750–1258), kiedy to go oznakowano a przy trasie wybudowano stacje ze studniami i domami dla podróżnych[12]. W sumie wzniesiono 27 stacji i kolejnych 27 podstacji[12].
6026	Kolej Hidżaska Hejaz Railway		asTabuk Medyna	Kas (ii)(iv)(vi)	2015	Linia kolei wąskotorowej z Damaszku do Medyny, biegnąca przez krainę Hidżaz w Arabii Saudyjskiej, od której bierze swoją nazwę[13]. Powstała na polecenie sułtana Imperium Osmańskiego Abdülhamida II (1842–1918) w 1909 roku, by zapewnić transport pielgrzymom[13]. Najważniejsze przystanki na trasie kolei to: Tabuk, Mada’in Salih i Medyna[13].
6027	Syryjski szlak hadżdżu Syrian Hajj Road		asTabuk Medyna Mekka	Kas (ii)(iv)(vi)	2015	Szlak pielgrzymkowy z Damaszku do Medyny o długości 1307 km[14].
6028	Egipski szlak hadżdżu Egyptian Hajj Road		asTabuk Medyna Mekka	Kas (ii)(iv)(vi)	2015	Szlak pielgrzymkowy z Egiptu do Mekki i Medyny[15].
6030	Ridżal Almaa, wioska dziedzictwa w regionie Asir Rijal Almaa Heritage Village in Assir Region		asAsir 18°12′44″N 42°30′26″E	Kas (iv)(v)	2015	W Ridżal Almaa zbiegają się szlaki z Jemenu i Lewantu do Mekki i Medyny[16]. Znajduje się tu ok. 60 kilkupiętrowych umocnionych pałaców wzniesionych z kamienia, gliny i drewna[16].
6031	Zee Ain, wioska dziedzictwa w regionie Asir Zee Ain Heritage Village in Al-Baha Region		asAl-Baha 19°46′02,8″N 41°26′03,2″E	Kas (iv)(v)	2015	Tradycyjna wioska, charakterystyczna dla regionu Al-Baha, wzniesiona na wzgórzu z 312 kamiennymi, kilkupiętrowymi domami i meczetem, o unikalnym planie urbanistycznym, otoczona murem obronnym[17]. Najwcześniejsze domy datowane są na VIII w.[17]
6034	Daumat al-Dżandal, oaza historyczna w regionie Al-Dżauf Dûmat Al-Jandal Historical Oasis in Al-Jawf Region		asAl-Dżauf 29°48′41,1″N 39°52′05,9″E	Kas (ii)(iv)	2015	Od czasów starożytnych Daumat al-Dżandal było głównym ośrodkiem handlowym w północnej części Półwyspu Arabskiego – Asyryjczycy nazywali miasto Adummatu w VIII w. p.n.e.[18] W mieście zachowała się m.in. twierdza Marid wzniesiona przed 272 r. n.e. i meczet Omara z VII w.[18]
6370	Dżaza’ir Farasan Farasan Islands Protected Area		asDżazan 16°48′00″N 41°54′00″E	Pas (x)	2019	Dżaza’ir Farasan – archipelag w południowej części Morza Czerwonego[19].

Przypisy

1. UNESCO: Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
2. UNESCO: Saudi Arabia. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
3. UNESCO: The Criteria for Selection. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
4. UNESCO: Al-Hijr Archaeological Site (Madâin Sâlih). [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
5. UNESCO: At-Turaif District in ad-Dir'iyah. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
6. UNESCO: Historic Jeddah, the Gate to Makkah. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
7. UNESCO: Rock Art in the Hail Region of Saudi Arabia. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
8. UNESCO: Al-Ahsa Oasis, an Evolving Cultural Landscape. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
9. UNESCO: Ḥimā Cultural Area. [dostęp 2021-08-08]. (ang.).
10. UNESCO: ‘Uruq Bani Ma’arid. [dostęp 2023-09-20]. (ang.).
11. UNESCO: The Cultural Landscape of Al-Faw Archaeological Area. [dostęp 2024-07-27]. (ang.).
12. UNESCO: Darb Zubayda (Pilgrim Road from Kufa to Makkah). [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
13. UNESCO: Hejaz Railway. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
14. UNESCO: Syrian Hajj Road. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
15. UNESCO: Egyptian Hajj Road. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
16. UNESCO: Rijal Almaa Heritage Village in Assir Region. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
17. UNESCO: Zee Ain Heritage Village in Al-Baha Region. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
18. UNESCO: Dûmat Al-Jandal Historical Oasis in Al-Jawf Region. [dostęp 2017-08-01]. (ang.).
19. UNESCO: Farasan Islands Protected Area. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).