Lan Yu (chiń. upr. 兰屿; chiń. trad. 蘭嶼; pinyin Lán Yǔ; pe̍h-ōe-jī Lân-sū; dosł. „wyspa orchidei”; yami Pon(g)so no Ta(w)o, dosł. „wyspa ludzi”[1]) – wyspa pochodzenia wulkanicznego należąca do Republiki Chińskiej, położona na Oceanie Spokojnym u południowo-wschodnich wybrzeży Tajwanu, około 90 kilometrów na południowy wschód od Taidongu. Wyspa wraz z mniejszą, niezamieszkaną wysepką Xiaolan Yu tworzy gminę Lanyu (chiń. trad. 蘭嶼鄉; pinyin Lányǔ Xiāng), która należy do powiatu Taidong. W 2010 roku zamieszkiwało ją ok. 4,5 tys. osób[2].
Wyspa leży na północnym przedłużeniu łuku wulkanicznego Luzon i zbudowana jest głównie ze skał wulkanicznych, przede wszystkim andezytów[3]; w centralnej części występują także wapienie[4]. Zajmuje powierzchnię 46,82 km²[5], długość linii brzegowej wynosi ok. 38,5 km[1]. Charakteryzuje się górzystą rzeźbą terenu. Najwyższym wzniesieniem jest położone w centralnej części wyspy Hongtou Shan, które sięga 552 m n.p.m. Obszary o charakterze równinnym występują głównie na wybrzeżu[4]. Wyspa leży w strefie klimatu zwrotnikowego wilgotnego; średnia temperatura roczna wynosi 22,7 °C, średnia roczna suma opadów sięga 3000 mm[6].
Osadnictwo skupione jest na płaskim wybrzeżu. Większość ludności stanowią Aborygeni z ludu Tao (Yami), którzy 800 lat temu przybyli na Lan Yu z wysp Batanes w archipelagu Filipin. Zajmują się oni głównie rybołówstwem i uprawą roślin bulwiastych, m.in. słodkich ziemniaków i taro[1].
W zachodniej części wyspy znajduje się lotnisko, z którego odbywają się loty do Taidongu oraz port Kaiyuan posiadający połączenie promowe z portami w Taidongu i Kending w powiecie Pingdong[7]. Dookoła wyspy, wzdłuż wybrzeża biegnie asfaltowa droga o długości 45 km[1]. Na wzniesieniu na północno-zachodnim krańcu wyspy znajduje się betonowa latarnia morska o wysokości 14,8 m, zbudowana w 1982 roku[8]. W środkowej części Lan Yu, na wysokości 324 m n.p.m. mieści się stacja meteorologiczna wzniesiona przez Japończyków w 1940 roku[9].
Wyspa pojawiła się na japońskich mapach na początku XVII wieku pod nazwą Tabako-shima[10]. Dynastia Qing oficjalnie przyłączyła ją do Chin w 1877 roku i nadała jej nazwę Hongtou Yu (chiń. 紅頭嶼; pe̍h-ōe-jī Âng-thâu-sū)[6]. W 1895 roku na mocy traktatu zawartego w Shimonoseki wyspa została przekazana Japończykom, którzy nazwali ją Kōtō-sho. Japończycy ustanowili na wyspie skansen etnologiczny i ograniczyli dostęp do wyspy[10]. Po zakończeniu II wojny światowej wyspa przeszła pod kontrolę Republiki Chińskiej. W 1947 roku władze chińskie zmieniły nazwę wyspy z Hongtou Yu na Lan Yu. W 1967 roku zniesiono wszelkie ograniczenia w dostępie do wyspy[11]. W 1982 roku na wyspie uruchomiono składowisko odpadów promieniotwórczych, do którego zwożone są odpady z trzech tajwańskich elektrowni jądrowych. W 2002 i 2012 roku miały miejsce protesty miejscowej ludności, która domagała się usunięcia odpadów z wyspy[12].
Przypisy
- ↑ a b c d Tao. Digital Museum of Taiwan Indigenous Peoples. [dostęp 2014-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-12)]. (ang.).
- ↑ 鄉鎮市區戶口數 – 中華民國99年12月底. 內政部社會司. [dostęp 2014-04-11]. (chiń.).
- ↑ Lanyu (Orchid Island). Marine National Park Headquarters. [dostęp 2014-04-11]. (ang.).
- ↑ a b Chen Cheng-hong, Liu Tsung-kwei, Yang Tsan-yao, Chen Yue-gau: Explanatory Text of the Geologic Map of Taiwan, scale 1:50,000, sheet 71, Lanyu. Central Geological Survey, 1994. s. 41. [dostęp 2014-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-13)]. (ang.).
- ↑ 臺灣島嶼面積. 內政統計年報. [dostęp 2014-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-13)]. (chiń.).
- ↑ a b Cheng-Heng Hu: Indigenized Conservation and Biodiversity Maintenance on Orchid Island. University of Minnesota, 2006. s. 5. [dostęp 2014-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-13)]. (ang.).
- ↑ 離島交通. 臺東縣觀光旅遊網. [dostęp 2014-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-15)]. (chiń.).
- ↑ 蘭嶼燈塔. 臺東縣觀光旅遊網. [dostęp 2014-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-13)]. (chiń.).
- ↑ 蘭嶼氣象站. 臺東縣觀光旅遊網. [dostęp 2014-04-11]. (chiń.).
- ↑ a b Yami Culture. Asian Language Program of the University of Georgia. [dostęp 2014-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-22)]. (ang.).
- ↑ Orchid Island(Lanyu) Township. tour.taitung.gov.tw. [dostęp 2014-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-29)]. (ang.).
- ↑ Loa Iok-sin: Tao protest against nuclear facility. Taipei Times, 2012-02-21. [dostęp 2014-04-11]. (ang.).
