Kulczyba wronie oko

Kulczyba wronie oko
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

goryczkowce

Rodzina

loganiowate

Rodzaj

kulczyba

Gatunek

Kulczyba wronie oko

Nazwa systematyczna
Strychnos nux-vomica L.
Sp.Pl.2, 1753
Multimedia w Wikimedia Commons
Nasiona kulczyby

Kulczyba wronie oko (Strychnos nux-vomica L.) – gatunek wiecznie zielonego drzewa lub krzewu z rodziny loganiowatych (Loganiaceae). Naturalny obszar występowania to lasy Indii, Sri Lanki, Kambodży, Laosu, Wietnamu, Tajlandii i Malezji, ale jako roślina uprawiana występuje w wielu jeszcze innych krajach o klimacie tropikalnym[3].

Morfologia

Pokrój
Drzewo osiągające wysokość do 30 m.
Liście
Owalne, o wymiarach ok. 7,5-15 × 4,5–7,5 cm, 5-nerwowe, gładkie, lśniące.
Kwiaty
Zebrane w dwuramienne wierzchotki na szczycie pędów. Kwiaty mają 5-dzielny kielich, białozielonkawą, rurkowatą, 5-ząbkową koronę, 1 słupek i 5 pręcików osadzonych u wylotu gardzieli kielicha.
Owoc
Żółta jagoda o średnicy ok. 2,5–7,5 cm. Nasiona zwykle 2-4 w owocu, o średnicy ok. 2 cm. Mają kształt krążkowaty, z jednej strony wypukłe, z drugiej wklęsłe, pokryte drobnymi szarymi włoskami, rozchodzącym się od środka.

Biologia

Roślina trująca: Cała roślina jest trująca, szczególnie nasiona. Zawierają one od 2 do 5% alkaloidów (głównie strychniny i brucyny). Alkaloidy te występują w całej roślinie, najwięcej jest ich jednak w nasionach.

Zastosowanie

Ze strychniny zawartej w nasionach otrzymywało się niegdyś trutkę na myszy i szczury. W znacznie mniejszych dawkach (nie więcej niż 5 mg) strychnina działa jako stymulant; wyostrza też zmysły. Mimo tego jest obecnie rzadko stosowana jako lekarstwo ze względu na to, że dawki lecznicze są bliskie dawek trujących (1–2 mg/kg ustnie człowiek[4]).

Działania lecznicze

Dawniej w celach leczniczych używane były zarówno nasiona, liście, korzenie i kora.

Korzeń gorzki, toniczny, używany do zwalczania gorączki i w przypadku ukąszeń jadowitych gadów.

Okłady z liści stosowane były w leczeniu ran i wrzodów. Dojrzałe owoce stosowane były w przypadkach paraliżu kończyn.

Właściwości nasion były pomocne w leczeniu anemii, astmy, bronchitu, bezsenności, malarii, chorób skórnych, epilepsji. Ze względu na łatwość przekroczenia dawki trującej, kulczyba obecnie rzadko jest stosowana jako środek leczniczy.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
  4. ↑ INCHEM: Chemical Safety Information from Intergovernmental Organizations: Strychnine. http://www.inchem.org/documents/pims/chemical/pim507.htm.

Bibliografia

  • Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  • Lavekar G.S., Padhi M. M., Mangal, A. K., Joseph G.V.R., Raman K. Ganapathi, Selvarajan S., Sharma P.C., Yelne M.B., Dennis T.J.: Database on medicinal plants used in ayurveda & siddha. Volume 5. New Delhi: Central Council for Research in Ayurveda & Sidha, 2008.