Krzyczew (Białoruś)

Krzyczew

Крычаў

Herb Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	mohylewski
Rejon	krzyczewski
Populacja (2010) • liczba ludności	27100[1]
Nr kierunkowy	+375 2241
Kod pocztowy	213491, 213492, 213493, 213494, 213495, 213496, 213498, 213500
Położenie na mapie obwodu mohylewskiego Krzyczew
Położenie na mapie Białorusi Krzyczew
53°43′N 31°42′E

Krzyczew (biał. Крычаў, Kryčaŭ, ros. Кричев) – miasto na wschodniej Białorusi położone nad rzeką Soż, stolica rejonu krzyczewskiego w obwodzie mohylewskim; 27,1 tys. mieszkańców (2010).

Historia

W I Rzeczypospolitej

W 1440 roku wielki książę Kazimierz oddał Krzyczew księciu Lingwenowi Olgierdowiczowi. W 1507 roku pod grodem hetman polny Stanisław Kiszka pokonał oddziały zbuntowanego Michała Glińskiego. W 1515 roku mieszkańcy złożyli przysięgę królowi Zygmuntowi I Staremu. W 1535 roku wojska moskiewskie Bazylego Szujskiego spaliły miasto. W wyniku tego Krzyczew otrzymał liczne przywileje od królów polskich. W 1550 roku wygasła linia potomków Lingwena, w związku z czym miasto wróciło do wielkich książąt litewskich. Miejscowość była w Rzeczypospolitej siedzibą starostwa wydzierżawianego przez najzamożniejsze rody (Pacowie, Radziwiłłowie, Mniszchowie). W 1620 roku powstał tu katolicki kościół parafialny. W 1633 roku otrzymał od króla prawa miejskie magdeburskie. Kolejne przywileje miasto otrzymało od króla Władysława IV, co potwierdził król Jan Kazimierz w 1650 roku. Rezydencją starosty był drewniany zamek nad rzeką Soż.

W trakcie Powstania Chemielnickiego, w 1651 roku przez kilka tygodni, pod koniec czerwca i na początku lipca, oblegany był przez Kozaków zamek w Krzyczewie, obsadzony wcześniej przez miejscowego starostę, wojewodę trockiego Mikołaja Stefana Paca silną załogą, liczącą ok. 400 zaciężnych żołnierzy. Garnizon ten zdołał obronić się w zamku, po odparciu aż siedmiu szturmów, ale Kozacy spalili miasto i zrabowali doszczętnie okoliczne włości. Ostatecznie Kozacy zostali zmuszeni do odwrotu po nadejściu odsieczy przyprowadzonej przez Paca. 8 lipca dotarł on pod Krzyczew na czele około 4 tys. pospiesznie zebranych ludzi (złączywszy się z pospolitym orszańskim ruszeniem i z donatariuszami mohilewskimi). Według jednego ze źródeł, przed 19 lipca wojska WKL miały rozbić pozostające niedaleko miasta oddziały Kozaków, zabijając ok. 1000 z nich^[2].

Podczas wojny z Moskwą, w dniu 24 marca 1664 roku w miejscowości przebywał król Jan Kazimierz.

Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w starostwie niegrodowym krzyczewskim w województwie mścisławskim^[3].

W zaborze rosyjskim

Krzyczew w 1784 r.

Po I rozbiorze kraju w 1772 r. miasto znalazło się w zaborze rosyjskim, a dobra miejscowe Katarzyna II przekazała księciu Potiomkinowi. Potiomkin po roku 1790 sprzedał dobra Hołyńskim, którzy byli właścicielami do 1917 r. Właścicielami byli m.in. Stefan Hołyński – przyjaciel Słowackiego, Aleksander Hołyński – pisarz. W latach 1855–1874 zbudowano nakładem Stefana i Wincentego Hołyńskich polski kościół katolicki (Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Panny Maryi) na miejscu wcześniejszego powstałego na polecenie królowej Bony.

II wojna światowa

Podczas okupacji hitlerowskiej, w sierpniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1500 osób. 8 listopada 1941 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali. Sprawcami zbrodni było Einsatzkommando 8 oraz lokalna białoruska policja^[4].

Zabytki

• Pałac klasycystyczny w latach 1778–1787 wybudował Potiomkin, przebudowany po pożarze w 1840 roku przez Hołyńskich w stylu neogotyckim. Obecnie w nim jest szkoła z internatem. Zachował się budynek dawnej stajni.
• Park otaczający pałac to resztka paku krajobrazowego
• Zamczysko po siedzibie starostów królewskich
• Plebania z XIX w.
• Cerkiew św. Mikołaja
• Cmentarz żydowski
• Budynek poczty z XIX w.

• 
  Ruiny zamku
• 
  Pałac Hołyńskich
• 
  Cerkiew św. Mikołaja
• 
  Poczta
• 
  Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP (niezachowany)

Przypisy

1. Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.).
2. http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Przeglad_Historyczno_Wojskowy/Przeglad_Historyczno_Wojskowy-r2013-t14(65)-n3_(245)/Przeglad_Historyczno_Wojskowy-r2013-t14(65)-n3_(245)-s7-30/Przeglad_Historyczno_Wojskowy-r2013-t14(65)-n3_(245)-s7-30.pdf
3. Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 94.
4. Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1690 .

Linki zewnętrzne

• Krzyczew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 793 .

Kontrola autorytatywna (city of raion subordinance):

• VIAF: 146712269
• LCCN: n90681024
• GND: 4772675-1
• NKC: ge310552
• J9U: 987007567506305171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3927895