Kontaminacja (językoznawstwo)

Kontaminacja (łac. contaminatio – „zetknięcie” albo „splamienie”)^[1] – zjawisko słowotwórcze oznaczające połączenie (zmieszanie) dwóch (lub więcej) słów albo wyrażeń, zwykle zbliżonych semantycznie lub leksykalnie. W węższym sensie normatywnym termin ten określa jedynie połączenia uznawane za niewłaściwe.

Można wyróżnić cztery rodzaje kontaminacji:

• frazeologiczne
• morfologiczne (np. przekonywujący zamiast normatywnego „przekonujący” lub „przekonywający”)
• leksykalne (zbitka wyrazów o podobnym znaczeniu)
• składniowe (np. w szeregu wypadkach zamiast „w szeregu wypadków” lub „w wielu wypadkach”)

Do krytykowanych kontaminacji frazeologicznych należą m.in.:

• w każdym bądź razie (zbicie w jedno powiedzenie zwrotów „w każdym razie” i „bądź co bądź”)
• na wskutek (złączenie w jeden zwrot wyrażeń przyimkowych „na skutek” i „wskutek”)
• dzięki bardzo (zamiana słów pomiędzy „dziękuję bardzo” i „wielkie dzięki”)
• zawieszenie ognia (zamiana słów w kolokacjach „zawieszenie broni” i „wstrzymanie ognia”)^[2]
• pełnić rolę (przeniesienie czasownika z frazeologizmu „pełnić funkcję” do „grać/odgrywać rolę”)
• wywrzeć piętno (przeniesienie czasownika z frazeologizmu „wywrzeć nacisk” do „odcisnąć piętno”)
• przykładać do czegoś wagę (przeniesienie czasownika z idiomu „przykładać do czegoś miarę” do „przywiązywać do czegoś wagę”)^[3]

Zobacz też

• hybryda (językoznawstwo)
• zbitka wyrazowa

Przypisy

1. Władysław Kopaliński: kontaminacja. Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. [dostęp 2018-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-27)].
2. Niepoprawne *"zawieszenie ognia". Idziemy.pl. [dostęp 2018-10-20].
3. Łukasz Rokicki: Waga i miara we frazeologii — typowe błędy. lukaszrokicki.pl. [dostęp 2018-10-20].

Encyklopedie internetowe (wyraz):

• Britannica: topic/blend-linguistics