Komenda Główna Straży Granicznej (1928–1939)

Komenda Główna Straży Granicznej – jednostka organizacyjna Straży Granicznej w latach 1928–1939.

3 września 1939 roku minister spraw wojskowych, generał dywizji Tadeusz Kasprzycki powierzył komendantowi głównemu Straży Granicznej, generałowi brygady Walerianowi Czumie zadanie obrony Warszawy. Pierwotny sztab obrony stolicy stanowili oficerowie pełniący służbę w Komendzie Głównej Straży Granicznej^[1].

Struktura organizacyjna

Struktura w 1928^[2]

• komendant Straży Granicznej − gen. bryg. Stefan Pasławski
  • zastępca komendanta
  • szef sztabu – rtm. SG Stanisław II Krogulski

sztab komendy

• I Oddział Ogólnograniczny
  • szef oddziału – kpt. Zygmunt Strutyński
  • referat ogólnograniczny
  • referat personalny
  • referat łączności − kpt. piech. Jan Bortko (od 21 III 1928^[3])
  • referat uzbrojenia − por. uzbr. Mieczysław Widliński (od 21 III 1928^[3])
  • referat mobilizacyjny
  • referat wyszkolenia
  • registratura
• II Oddział Informacyjny
  • szef oddziału – mjr piech. Bolesław Rodkiewicz
  • referat organizacyjny
  • referat przemytniczy
  • referat prawno-prasowy − st. kom. Feliks Olas
  • referat informacyjny
  • kancelaria
  • ekspozytura II Oddziału KSG
• III Oddział Administracyjny
  • szef oddziału – inspektor SG Stanisław Hetmanek (1928 - 17 X 1938^[4])
  • referat ogólnoadministracyjny
  • referat budżetowy
  • referat materiałowy
  • referat budowlany
  • referat uposażeniowy
  • registratura
  • intendentura
• Oddział Sztabowy KSG
  • adiutant – por. kaw. Wacław Sacewicz (od 26 IV 1928^[5])
  • kierownik kancelarii KSG
  • podoficerowie służbowi
  • dziennik podawczy
  • registratura, mapy i biblioteka
  • ekspedycja
  • kreślarze
  • maszynistki
  • szoferzy
  • woźni i gońcy
  • drużyna radio

Stan osobowy komendy wynosił 30 oficerów, 58 szeregowych SG, 36 pracowników cywilnych. Razem 124 osoby^[6].

Obsada personalna kluczowych stanowisk służbowych

Dowódcy/ komendanci Straży Granicznej

• gen. bryg. Stefan Pasławski (do 9 X 1928 → dowódca OK VIII^[7])
• płk żand. / gen. bryg. Jan Jur-Gorzechowski (12 XII 1928^[8] - 1 III 1939)
• gen. bryg. Walerian Czuma (1 III - 27 IX 1939)

Zastępcy komendanta (od sierpnia 1939 roku - I zastępca komendanta)^[a]

• płk piech. Emil Czapliński (12 III 1929 - 23 III 1932 → komendant miasta Lublina)
• ppłk kaw. Piotr Głogowski (23 III 1932 - 1938)
• płk piech. Julian Janowski (V 1938 - 27 IX 1939)

II zastępca komendanta

• płk kaw. Romuald Niementowski (VIII - IX 1939)

Szefowie sztabu

• rtm. dypl. Stanisław II Krogulski (do 27 IV 1929 → 3 psk^[10])
• mjr dypl. piech. Leopold Ruszczyc (27 IV 1929^[11] - 1 IX 1931 → dyspozycja szefa SG^[12])
• mjr dypl. piech. Stanisław Teofil Trella (1 IX 1931^[13] - 1 XI 1934 → dyspozycja szefa Biura Personalnego MSWojsk.)
• mjr / ppłk dypl. piech. Ludwik Zych (1 XI 1934^[14] - VI 1939 → szef sztabu 6 DP)
• ppłk dypl. piech. Jakub Kozioł (VI - IX 1939)

Szefowie Oddziału II Informacyjnego

• mjr piech. Bolesław Rodkiewicz (od 26 IV 1928^[5])

Szefowie Oddziału Wyszkolenia i Mobilizacji

• kpt. / mjr dypl. piech. Franciszek Buczek (1935 - 1 V 1939)
• nadkomisarz SG Alojzy Nowak (1939)

Uwagi

1. Minister spraw wojskowych rozkazem Dep. Dow. Og. 5527. Org. Tj. 36, zmieniając częściowo poprzedni rozkaz MSWojsk. Dep. Dow. Og. L. 3866/Tj. (Dod. Tjn. Nr 5/35, poz. 58) zniósł z dniem 1 maja 1937 stanowisko I zastępcy komendanta straży granicznej i ustanowił stanowisko szefa Oddziału Wyszk. Mob. w stopniu majora dyplomowanego. W związku z powyższym w miejsce dotychczasowego I i II zastępcy komendanta straży granicznej pozostawiono jedno stanowisko „zastępca komendanta straży granicznej”, zajmowane przez oficera zawodowego w stanie czynnym^[9].

Przypisy

1. Rost 1988 ↓, s. 168.
2. Kula 1994 ↓, s. 65 i 58-59.
3. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 21 marca 1928 roku, s. 97 przeniesiony z KOP.
4. Początkowo jako referendarz, od 1 lipca 1928 roku radca ministerialny w VI stopniu służbowym, a od 20 lipca 1932 roku inspektor SG.
5. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 178 przeniesiony z KOP.
6. Kula 1994 ↓, s. 59.
7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 304.
8. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 371.
9. Dodatek Tajny Nr 5 do Dziennika Rozkazów z 29 maja 1937, poz. 34.
10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 121.
11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 137, przeniesiony z KOP.
12. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 327.
13. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 322.
14. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 257.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Stanisław Edward Rost. Pierwotny Sztab Obrony Warszawy w 1939 r.. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (126), 1988. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny.