Klaus Emil Julius Fuchs (ur. 29 grudnia 1911 w Rüsselsheim am Main, zm. 28 stycznia 1988 w Dreźnie) – brytyjski fizyk atomowy pochodzenia niemieckiego, tajny współpracownik GRU pracujący na rzecz Związku Radzieckiego, tzw. szpieg atomowy.
Życiorys
Klaus Emil Julius Fuchs był synem wiejskiego pastora[1]. Studiował matematykę i fizykę na uniwersytetach w Lipsku i Kilonii. Już na studiach interesował się polityką. Należał do Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD), został jednak z niej usunięty za poparcie w wyborach prezydenckich Ernsta Thaelmanna zamiast Paula Hindenburga[2]. To zdecydowało, że w 1932 został członkiem Komunistycznej Partii Niemiec (KPD). W następnym roku, po dojściu nazistów do władzy, wyjechał z ojczyzny i po krótkim pobycie we Francji osiadł w Wielkiej Brytanii, gdzie studiował i pracował na uniwersytetach: najpierw w Bristolu (pod kierunkiem Nevilla Motta), od 1937 w Edynburgu (u Maxa Borna)[1][2].
Po wybuchu II wojny światowej, jako obywatel niemiecki, został internowany. Z obozu na Wyspie Man zwolniono go po interwencji Borna. W 1941 wrócił na Wyspy i podjął pracę w zespole opracowującym brytyjską bombę atomową (projekt Tube Alloys). W 1942 otrzymał obywatelstwo brytyjskie[2]. Mniej więcej w tym samym czasie podjął współpracę z wywiadem ZSRR[3].
W 1943 wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował w laboratoriach atomowych, m.in. w Los Alamos[2]. Brał udział w Projekcie Manhattan – pracach nad pierwszą bombą atomową[1]. Do Wielkiej Brytanii wrócił w 1946. Pod koniec lat czterdziestych został aresztowany i 1 marca 1950 został skazany na 14 lat więzienia za szpiegostwo na rzecz ZSRR[2]. Uważa się, że to właśnie Fuchs był najcenniejszym radzieckim szpiegiem w Projekcie Manhattan (nie Rosenbergowie), a przekazane przez niego informacje znacząco przyspieszyły prace nad radziecką bombą atomową. To on dostarczył m.in. potrzebne informacje o materiale rozszczepialnym - uranie 235, potrzebnym do produkcji bomby atomowej[4]. Na rzecz Fuchsa jako kurierzy pracowali: Saville Sax[5] i Harry Gold[6].
Z więzienia został przedterminowo zwolniony (za dobre zachowanie) 23 czerwca 1959 i samolotem LOT odleciał do Berlina Wschodniego w NRD, gdzie osiadł w Dreźnie[2]. Pracował jako zastępca dyrektora Instytutu Badań Jądrowych w Rossendorf, prowadził też wykłady w miejscowej uczelni. Związek małżeński zawarł z Margaret Keilson, koleżanką ze studiów[7]. Za swe zasługi był w NRD wielokrotnie nagradzany. Odznaczony m.in. Orderem Karla Marksa oraz Orderem Zasług dla Ojczyzny. Jako emeryt działał w ruchu pokojowym i ruchu na rzecz rozbrojenia nuklearnego. Zmarł 28 stycznia 1988 roku, w wieku 76 lat, w Dreźnie[1]. Pochowany na Cmentarzu Centralnym Friedrichsfelde w Berlinie.
Ordery i odznaczenia
Przypisy
- ↑ a b c d Trahair 2011 ↓, s. 141.
- ↑ a b c d e f Wołoszański 1998 ↓, s. 314.
- ↑ Knight 2007 ↓, s. 184.
- ↑ Knight 2007 ↓, s. 36.
- ↑ Alan Cowell: Theodore Hall, Prodigy and Atomic Spy, Dies at 74. New York Times, November 10, 1999. [dostęp 2021-06-21].
- ↑ 1972 Death of Harry Gold Revealed. New York Times, February 14, 1974. [dostęp 2024-06-21].
- ↑ Trahair 2011 ↓, s. 142.
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Identyfikatory zewnętrzne:
