2 listopada?/14 listopada 1847
15 lutego 1922
Michaił Dołgorukow
Wiera Wiszniewska
Aleksander II Romanow
Georgij,Olga,Borys,Katarzyna
Katarzyna Dołgorukowa (ur. 2 listopada?/14 listopada 1847, zm. 15 lutego 1922) – księżna Dołgorukowa, żona Aleksandra II Romanowa, cara Rosji.
Katarzyna była córką księcia Michaiła Dołgorukowa i Wiery Wiszniewskiej. Była wieloletnią kochanką cara Aleksandra II (starszego od niej o 29 lat), a później jego morganatyczną żoną, z tytułem księżnej Juriewskiej.
Aleksander i Katarzyna mieli już przed zawarciem małżeństwa trójkę dzieci. Związek ich trwał od 1865 roku[1]. Ślub wzięli w cerkwi pałacowej w Carskim Siole 6 lipca 1880, niecały miesiąc po śmierci carycy Marii Aleksandrowny, która zmarła 8 czerwca. Katarzyna została wdową w wyniku zamachu na Aleksandra II 13 marca 1881 dokonanego przez organizację rewolucyjną Narodnaja Wola. Katarzyna udała się wraz z dziećmi do Francji.
Katarzyna długo opierała się carowi, nie chciała być zwykłą kochanką władcy, gdyż pochodziła ze starego i szanowanego rodu. W końcu jednak uległa, gdy car obiecał jej status niemal równy z carycą (m.in. zamieszkanie w pałacu cesarskim). Unikała zajmowania się kwestiami politycznymi i szczerze kochała cara. Do końca życia wspominała go z miłością, a osoby z jej otoczenia przekazały, że zachowała wszystkie jego rzeczy, które traktowała niemal jak relikwie[potrzebny przypis].
Zachowała się korespondencja księżny z carem Aleksandrem.[2]
Niedługo po zabójstwie małżonka, w 1882 roku, już na wygnaniu, wydała pod męskim pseudonimem Victor Laferté, napisane w języku francuskim wspomnienia zatytułowane Alexandre II. Détails inédits sur sa vie intime et sa mort (Aleksander II. Nieopublikowane szczegóły odnośnie do jego prywatnego życia i śmierci)[potrzebny przypis]. Rosyjski przekład wspomnień zatytułowany Aleksandr II. Vospominaniya (ros. Александр II. Воспоминания) ukazał się w 2004 w Moskwie[3].