Kamienica Anny Koźmińskiej[2][3] − zabytkowa kamienica znajdująca się przy ul. Żelaznej 64 róg ul. Krochmalnej w Warszawie.
Opis
W 1896 właścicielką terenu, na którym znajduje się kamienica, została Anna Koźmińska[3]. Wzniosła ona dwuskrzydłową część kamienicy u zbiegu ul. Żelaznej i Krochmalnej, a następnie w 1912 dobudowała część południową wraz z niezachowaną oficyną wschodnią[3]. Budynek został zaprojektowany przez Józefa Napoleona Czerwińskiego[4].
W okresie międzywojennym w budynku działało kino „Świt”, które później zmieniło nazwę na „Acron”[5].
W listopadzie 1940 kamienica znalazła się w obrębie utworzonego przez władze niemieckie getta[6]. W lokalu kina urządzono tzw. punkt, w którym mieszkali Żydzi przesiedlani do Warszawy z innych miast[7]. Kamienica ponownie znalazła się w „aryjskiej” części miasta w trakcie wielkiej akcji deportacyjnej w sierpniu 1942, której wynikiem była m.in. likwidacja tzw. małego getta[8].
W 1944 kamienica została uszkodzona w czasie walk toczonych w tym rejonie miasta podczas powstania warszawskiego[3].
W 2019 budynek został wpisany do rejestru zabytków[1].
W 2024 w kamienicy znajdowało się 76 mieszkań, wszystkie należały do miasta[9]. Tylko część z nich posiadała toalety i łazienki[9].
W kulturze
W powieści Zły (1955) Leopolda Tyrmanda w kamienicy mieścił się bar IV kategorii „Słodycz”, należący do Warszawskich Zakładów Gastronomicznych[10].
Przypisy
- ↑ a b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) − stan na 31 marca 2024 roku Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 76. [dostęp 2024-07-08].
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 8. Plac Krasińskich–Kwiatowa. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2002, s. 65. ISBN 83-88372-20-3.
- ↑ a b c d Kamienica Anny Koźmińskiej przy Żelaznej 64 w Warszawie zabytkiem. [w:] Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków [on-line]. mwkz.pl, 2 kwietnia 2019. [dostęp 2021-09-19].
- ↑ Tomasz Urzykowski: Kamienica z powieści "Zły" Leopolda Tyrmanda została zabytkiem. gazeta.pl, 2 kwietnia 2019. [dostęp 2021-09-18].
- ↑ Jerzy S. Majewski: Historia warszawskich kin. Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2019, s. 224. ISBN 978-83-268-2722-8.
- ↑ Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 1. Getto warszawskie. Granice przed wielką akcją likwidacyjną. [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3. Brak numerów stron w książce
- ↑ Jerzy S. Majewski: Historia warszawskich kin. Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2019, s. 225. ISBN 978-83-268-2722-8.
- ↑ Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 7. Getto szczątkowe po wielkiej akcji likwidacyjnej. [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3. Brak numerów stron w książce
- ↑ a b Tomasz Urzykowski. Z zewnątrz jak nowa. „Gazeta Stołeczna”, s. 9, 14 czerwca 2024.
- ↑ Leopold Tyrmand: Zły. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik, 1990, s. 222. ISBN 83-07-01982-6.
