|
Język ma’anyan
Język ma’anyan (maanyan[1] [2] , ma’anjan[3]) – język austronezyjski używany w prowincji Borneo Środkowe w Indonezji, przez grupę ludności w kabupatenie Barito Selatan(inne języki). Według danych z 2003 roku posługuje się nim ok. 150 tys. osób[3].
Sami użytkownicy wyróżniają trzy dialekty: paju epat („cztery wsie”), paju sapuluh („dziesięć wsi”) i banua lima („pięć wsi”); są to również nazwy poszczególnych grup ludu Ma’anyan. Różnice dotyczą przede wszystkim elementów leksyki[4]. Ethnologue (wyd. 18, 2015) wyodrębnia następujące dialekty ma’anyan: dusun balangan, samihim (buluh kuning), sihong (siong)[3]. W powszechnym użyciu są też języki banjar i indonezyjski[5].
Wymierający język paku był niegdyś klasyfikowany jako dialekt ma’anyan (bądź bliski genealogicznie język)[6]. Według klasyfikacji A.D. Smitha (2017) języki te należą do bardziej odległych od siebie grup (ma’anyan został zakwalifikowany do języków barito południowo-wschodnich, a paku – do barito centralno-wschodnich)[7][8]. Pod względem struktury i leksyki paku jest bardzo bliski ma’anyan, co wynika z silnego wpływu ma’anyan na język tej społeczności[9]. Również samihim bywa wymieniany jako odrębny język, zwłaszcza w starszych pracach lingwistycznych. Zgodnie z nowszą klasyfikacją samihim powinien być rozpatrywany w ramach gałęzi barito centralno-wschodniej (podobnie jak paku), przy czym niektóre doniesienia sugerują, że chodzi o dialekt ma’anyan[7].
Bliskim krewnym ma’anyan jest język malgaski z Madagaskaru[10][11]. Związek ten został bliżej przebadany w II poł. XX w.[12] Kompleksowego porównania obu języków dokonał Otto Christian Dahl[13], autor obszernej pracy z 1951 r.[14] W porównaniu do malgaskiego ma’anyan wyróżnia się innowacyjnym charakterem morfosyntaktyki, która upodobniła się do cech struktury malajskiej (podobnie jak w przypadku innych języków regionu). Jednocześnie ma’anyan nie przeszedł szeregu zmian fonologicznych, które nastąpiły w języku malgaskim (prawdopodobnie odzwierciedlając wpluwr języków komoryjskich, możliwy substrat bantu)[15]. Elementy austronezyjskiego systemu stron gramatycznych, który został zatracony w ma’anyan, zachowały się z kolei w języku malgaskim[16].
Służy zasadniczo jako język mówiony i nie wykształcił własnego systemu pisma (podobnie jak pozostałe języki Kalimantanu)[17]. Zalążki piśmiennictwa w języku ma’anyan (głównie w postaci przekładów religijnych) powstawały w poł. XIX w. i XX w., w związku z działalnością misjonarzy zachodnich[18]. We wczesnych publikacjach zawarto pewne dane leksykalne (1889, 1913)[19][20] oraz skrótowy opis gramatyki (1913)[21]. Nowsze materiały opisowe nt. ma’anyan to m.in. opracowania gramatyczne: Struktur bahasa Maanyan (1984)[1] , A grammar of Maanyan: A language of Central Kalimantan (1985/1988)[2] oraz słownik: Kamus Bahasa Ma’anyan (1997)[22]. Jest zapisywany alfabetem łacińskim[3].
Przypisy
- ↑ a b Kawi, Ismail i Ranrung 1984 ↓.
- ↑ a b Gudai 1985 ↓.
- ↑ a b c d M. PaulM.P. Lewis M. PaulM.P., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Ma’anyan, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-02-12] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-18] (ang.).
- ↑ Gudai 1985 ↓, s. 3.
- ↑ Kawi, Ismail i Ranrung 1984 ↓, s. 10.
- ↑ Dunis Iper, Wihadi Admojo, Petrus Poerwadi: Struktur bahasa Paku. Jakarta: Pusat Bahasa, Departemen Pendidikan Nasional, 2002, s. 2. ISBN 979-685-268-3. OCLC 52269184. [dostęp 2023-05-22]. (indonez.).
- ↑ a b Diedrich 2018 ↓, s. 5–6.
- ↑ Smith 2017 ↓, s. 443.
- ↑ Diedrich 2018 ↓, s. 6, 12.
- ↑ RitsukoR. Kikusawa RitsukoR., Malagasy, [w:] KeithK. Brown, SarahS. Ogilvie (red.), Concise Encyclopedia of Languages of the World, Amsterdam: Elsevier, 2009, s. 674–677, ISBN 978-0-08-087774-7, ISBN 978-0-08-087775-4, OCLC 318247422 (ang.).
- ↑ Adelaar 1995 ↓, s. 326.
- ↑ Kawi, Ismail i Ranrung 1984 ↓, s. 7.
- ↑ Gudai 1985 ↓, s. 2.
- ↑ Dahl 1951 ↓.
- ↑ Adelaar 2006 ↓, s. 206–207.
- ↑ Dahl 1993 ↓, s. 65.
- ↑ Gudai 1985 ↓, s. 1.
- ↑ Dahl 1951 ↓, s. 24.
- ↑ C. den Hamer. Proeve eener vergelijkende woordenlijst van zes in de Z. O. afd. v. Borneo voorkomende taaltakken. „Tijdschrift voor Indische Taal-, Land- en Volkenkunde”. 32, s. 455–486, 1889. (niderl.).
- ↑ Sidney H. Ray. The languages of Borneo. „The Sarawak Museum Journal”. 1 (4), s. 1–196, 1913. OCLC 214980103. [dostęp 2024-03-07]. (ang.).
- ↑ Hermann Sundermann. Der Dialekt der „Olon Maanjan“ (Dajak) in Süd-Ost-Borneo. „Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederlandsch-Indië”. 67 (2), s. 203–236, 1913. DOI: 10.1163/22134379-90001790. ISSN 1383-5408. OCLC 5170331389. JSTOR: 20769692. (niem.).
- ↑ G. Rubay, A. Widen, P. Bangel, A. Dansen, C. Y. Ngabut: Kamus Bahasa Ma’anyan. Palangkaraya: Proyek Pembinaan Perpustakaan Umum Dati II, 1997. [dostęp 2022-10-21]. (indonez.). Brak numerów stron w książce
Bibliografia
- K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Asian Roots of the Malagasy: A Linguistic Perspective, „Bijdragen tot de taal-, land- en volkenkunde / Journal of the Humanities and Social Sciences of Southeast Asia”, 151 (3), 1995, s. 325–356, DOI: 10.1163/22134379-90003036, ISSN 0006-2294, OCLC 5672481889, JSTOR: 27864676 (ang.).
- K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., The Indonesian migrations to Madagascar: making sense of the multidisciplinary evidence, [w:] TrumanT. Simanjuntak, Ingrid H.E.I.H.E. Pojoh, MohammadM. Hisyam (red.), Austronesian Diaspora and the Ethnogeneses of People in Indonesian Archipelago: Proceedings of the International Symposium, Jakarta: LIPI Press, 2006, s. 205–232, ISBN 979-26-2436-8, OCLC 73745051 (ang.).
- K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Loanwords in Malagasy, [w:] MartinM. Haspelmath, UriU. Tadmor (red.), Loanwords in the World’s Languages: A Comparative Handbook, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 2009, s. 717–746, DOI: 10.1515/9783110218442.717, ISBN 978-3-11-021844-2, ISBN 978-3-11-021843-5, OCLC 642692803 (ang.).
- Otto ChristianO.Ch. Dahl Otto ChristianO.Ch., Malgache et maanjan: une comparaison linguistique, Oslo: Egede-Instituttet, 1951 (Avhandlinger utgitt av Egede Instituttet = Studies of the Egede Institute 3), OCLC 24974578 (fr.). Brak numerów stron w książce
- Otto ChristianO.Ch. Dahl Otto ChristianO.Ch., Language conflict in Madagascar around AD 700, [w:] Ernst HåkonE.H. Jahr (red.), Language Conflict and Language Planning, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1993 (Trends in Linguistics. Studies and Monographs 72), s. 59–68, DOI: 10.1515/9783110886580.59, ISBN 978-3-11-088658-0, ISBN 978-3-11-013539-8, OCLC 647030490 (ang.).
- DanielaD. Diedrich DanielaD., A grammar of Paku: a language of Central Kalimantan, University of Melbourne, 2018, OCLC 1315666165 [dostęp 2023-05-22] (ang.).
- Darmansyah H.D.H. Gudai Darmansyah H.D.H., A Grammar of Maanyan: A Language of Central Kalimantan, Canberra: Australian National University, 1985, DOI: 10.25911/5d763957026a1, OCLC 65850313 [dostęp 2022-10-21] (ang.).
- DjanteraD. Kawi DjanteraD., AbdurachmanA. Ismail AbdurachmanA., WillemW. Ranrung WillemW., Struktur bahasa Maanyan, Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1984, OCLC 14708996 [dostęp 2023-01-01] (indonez.).
- Alexander D.A.D. Smith Alexander D.A.D., The languages of Borneo: a comprehensive classification [online], University of Hawaiʻi at Mānoa, 2017 [dostęp 2024-02-16] (ang.).
Linki zewnętrzne
|
|
