Ja-12

Ja-12
Я-12

Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Producent	Jarosławskie Państwowe Zakłady Samochodowe
Typ pojazdu	ciągnik artyleryjski
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	3 + 8
Historia
Prototypy	1943
Produkcja	1943 – 1946
Egzemplarze	2296
Dane techniczne
Silnik	1 silnik wysokoprężny rzędowy GMC-4-71, 4-cylindrowy o pojemność 4650 cm3, mocy 112 KM (82,4 kW) przy 2000 obr./min.
Długość	4,89 m
Szerokość	2,44 m
Wysokość	2,21 m[a]
Prześwit	305 mm
Masa	6550 kg (własna) 8000 kg (całkowita) 2000 kg (ładowność)
Nacisk jedn.	0,52 kg/cm2 (z ładunkiem) 0,40 kg/cm2 (bez ładunku)
Osiągi
Prędkość	37,5 km/h (maksymalna po szosie bez holowanego działa[b]) 37,1 km/h (maksymalna po szosie z holowanym działem[b])
Zasięg pojazdu	350 km (po szosie bez holowanego działa[b]) 250 km (w terenie bez holowanego działa[b]) 290 km (po szosie z holowanym działem[b]) 230 km (w terenie z holowanym działem[b])
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	0,70 m
Rowy (szer.)	1,80 m
Kąt podjazdu	18° (wraz z holowanym działem[b] 30° (bez holowanego działa)
Dane operacyjne
Użytkownicy
Związek Radziecki, Polska, Czechosłowacja

Ja-12 (ros. Я-12) – radziecki średni ciągnik artyleryjski z okresu II wojny światowej.

Historia konstrukcji

W związku z zapotrzebowaniem Armii Czerwonej na ciągniki artyleryjskie mogące holować działa i haubice o kalibrze ponad 100 mm, które okazałe zbyt ciężkie dla dotychczas stosowanych ciągnikach półgąsienicowych, w Jarosławskich Zakładach Samochodowych^[1] rozpoczęto prace nad budową ciągników artyleryjskich o trakcji gąsienicowej. Pierwszy typ takiego ciągnika oznaczonego jako Ja-11 był jednak nieudany, głównie z uwagi na zbyt słaby silnik. Dlatego też w 1942 roku opracowany kolejny ciągnik oznaczony Ja-12.

Dla uproszczenia jego produkcji w konstrukcji jego zastosowano podwozie z lekkiego czołgu T-70^[2], natomiast nadwozie pochodziło z produkowanego w tym zakładzie samochodu ciężarowego JaG-6^[2]. Znacznie to uprościło jego produkcję, gdyż zarówno podwozie jak i nadwozie było produkowane seryjnie. W nowym ciągniku zastosowano silnik wysokoprężny produkcji amerykańskiej GMC-4-71^[2], które otrzymano w ramach umowy Lend-Lease, zastosowano do niego również przekładnie amerykańskie Spicer 5553. Tak zbudowany pojazd w pełni zaspakajał wymagania wojska, dlatego w sierpniu 1943 roku rozpoczęto seryjną produkcję ciągników artyleryjskich Ja-12.

Produkcja seryjna ciągników Ja-12 trwała do 1946 roku, w tym czasie wyprodukowano łącznie 2296 ciągników tego typu^[2].

Użycie

Ciągniki artyleryjskie Ja-12 były użytkowane w brygadach artylerii Armii Czerwonej, do holowania armat i haubic: armat przeciwlotniczych kal. 85mm, armaty kal. 122 mm, haubicoarmaty kal. 152 mm, haubic kal. 203 mm. Użytkowane był do 1954 roku, przy czym w trakcie remontów w części z nich zamontowano silniki produkcji radzieckiej JaAZ-204^[2], który był wierną kopią silnika GMC-4-71, lecz produkowaną już w Jarosławskich Zakładach Samochodowych.

Oprócz Armii Czerwonej ciągniki Ja-12 znalazły się na wyposażeniu oddziałów polskich organizowanych w ZSRR w latach 1943 – 1945^[3][2] oraz w I Czechosłowackim Korpusie w ZSRR^[2]. W tych też krajach użytkowany także były po zakończeniu II wojny światowej.

Opis pojazdu

Ciągnik artyleryjski Ja-12 był zbudowany na podwoziu lekkiego czołgu T-70, nie posiadał on jednak opancerzenia. Na tym podwoziu zamontowano nadwozie pochodzące z samochodu ciężarowego JaG-6. Napęd stanowił amerykański silnik wysokoprężny GMC-4-71 o mocy 112 KM. Sterowanie odbywało się za pomocą drążków sterowniczych podobnie jak w czołgu. Za kabiną zamontowana była drewniana skrzynia ładunkowa o ładowności 2 ton. Było tam też miejsce dla 8 żołnierzy obsługi działa^[4]. W kabinie było 3 miejsca^[4]. Z tyłu pojazdu zamontowano hak holowniczy, który umożliwiał holowanie działa lub przyczepy z ładunkiem o masie 5350 kg^[2][5].

Uwagi

1. Wysokość kabiny, nie uwzględniono wysokości osłony brezentowej części transportowej.
2. Działo mogło być zastąpione przyczepą o ładowności do 5000 kg.

Przypisy

1. W 1943 roku nazwę zakładu zmieniono na Jarosławskie Państwowe Zakładu Samochodowe.
2. Е.И. Прочко. Артиллерийские тягачи Красной Армии. „Бронеколлекция: журнал”, s. 20-26, 2005. (ros.). 
3. Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939 – 1945 Barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 308, 312. ISBN 83-223-2055-8.
4. П.Н. Сергеев. Гусеничные тягачи Красной Армии. Часть 3. „Военные машины: журнал”, s. 29-35, 2004. (ros.). 
5. П.Н. Сергеев podaje że mógł holować przyczepę z ładunkiem o masie 8 ton.

Bibliografia

• Е.И. Прочко. Артиллерийские тягачи Красной Армии. „Бронеколлекция : журнал”, s. 20-26, 2005. (ros.). 
• П.Н. Сергеев. Гусеничные тягачи Красной Армии. Часть 3. „Военные машины : журнал”, s. 29-35, 2004. (ros.). 
• Praca zbiorowa: Wojsko Polskie 1939 – 1945 Barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 308, 312. ISBN 83-223-2055-8.