Grujecznik japoński (Cercidiphyllum japonicum Siebold & Zucc.) – gatunekdrzewa należącego do rodziny grujecznikowatych. Występuje w Chinach oraz Japonii[3]. Uprawiany jest jako drzewo ozdobne. Ajnowie wykorzystywali grujecznik do wyrobu dłubanek i broni[6]. W Japonii z bardzo trwałego drewna grujeczników wyrabia się meble i panele[6][7].
Morfologia
Kwiaty męskieKwiaty żeńskie
Pokrój
Drzewo osiąga ok. 40 m wysokości w ojczyźnie[6] i 20 m w Polsce. Gałęzie wyrastają prawie od samej ziemi.
Naprzeciwległe o długości 6–12 cm i szerokości do 6 cm, całobrzegie, szerokie i owalne do okrągławych, z przodu bardzo krótko zaostrzone, a u nasady głęboko sercowato wcięte. Niekiedy brzegi znaczą bardzo delikatne, tępe ząbki. Z wierzchu liści są matowe, zielone albo szarozielone i nagie, a pod spodem – wyraźnie niebiaskawozielone. Ogonki liściowe mają 3–6 cm długości i są ciemnoczerwonej barwy[8]. Wiosną są czerwonawe, latem niebieskawozielone, a jesienią jaskrawożółte, pomarańczowe lub czerwone[9].
Drzewo dwupienne. Kwiaty męskie składają się prawie wyłącznie z pęczków czerwonawych pręcików i stoją licznie w pachwinach pączków. Kwiaty żeńskie tak samo w pęczkach, stojące w pachwinach pączków, mają skręcone czerwone znamiona, długości około 5 milimetrów. Pojawiają się przed rozwojem liści[8]. Kwitnie od marca do maja.
Błyszczące, jasnozielone i pozaginane mieszki długości 1,5–2 cm, zawierają dużą liczbę oskrzydlonych nasion w kolorze brązowym.
Biologia i ekologia
Na naturalnych stanowiskach tworzy górne piętro lasu[10]. Rośnie w miejscach wilgotnych i żyznych w górach i na głębokich, żyznych glebach na nizinach[6]. Za młodu rośnie szybko – osiąga 4 m wysokości po 5 latach, 20 m po 50 latach, jest drzewem długowiecznym[6].
Ma dwie formy liści. Tylko na długopędach liście są naprzeciwległe i pierzasto unerwione. Stanowią one większość. Na krótkopędach natomiast liście stoją skrętolegle, a ich unerwienie jest dłoniaste. Ta różnolistność jest uważana za cechę stosunkowo pierwotną. Podobnie są oceniane cechy kwiatów. Kwiaty są jednopłciowe i rozdzielone na różne osobniki (dwupienność). Kwiaty żeńskie składają się z jednego owocolistka, który przy dojrzewaniu rozwija się w jeden wielonasienny mieszek. Otwiera się on na szwie brzusznym i uwalnia mnóstwo małych, płaskich, oskrzydlonych nasion[8].
Żółknące liście wydzielają aromat przyprawy do pierników lub karmelu, ale tylko póki są na gałęziach. Gdy opadną, stają się bezwonne[10]. Ten aromat liści nie może być jednak wykorzystany, ponieważ znika podczas suszenia liści. Jego struktura chemiczna nie została poznana[8].
Zastosowanie
Roślina ozdobna
Z powodu swych wyrafinowanych kwiatów i jesiennego przebarwienia liści uważany jest za jedno z najbardziej atrakcyjnych drzew liściastych, które z Azji Wschodniej dotarły na Zachód i mogą być tutaj uprawiane[8]. Pozostałe na gałęziach owoce przywabiają zimą ptaki[11]. Gatunek sadzony jest w parkach i kolekcjach.
Uprawa
Najlepiej czuje się w miejscach nieco ocienionych, w pełnym słońcu wolniej rośnie. Wymaga podłoża żyznego i wilgotnego, o odczynie lekko kwaśnym lub obojętnym (pH 6-7). Nie zagrażają mu choroby i szkodniki. Mróz może zaszkodzić tylko młodym roślinom, dlatego w pierwszych latach warto je okrywać. Nie trzeba przycinać[10].
Galeria
Pień i liście
Liście w zbliżeniu
Owoce w postaci rożkowatych mieszków długości 2 cm
Przebarwione liście grujecznika
Młode drzewo w parku Mariemont w Belgii
Drewno grujecznika
Przypisy
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02](ang.).
↑ abCercidiphyllum japonicum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-12-14]. (ang.).
