Fritz Thyssen

Friedrich Thyssen
	; Fritz Thyssen w 1928
Data i miejsce urodzenia	9 listopada 1873 ; Mülheim an der Ruhr
Data i miejsce śmierci	8 lutego 1951 ; Buenos Aires
Zawód, zajęcie	przemysłowiec
Małżeństwo	Amelie Helle
Dzieci	Anita
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Friedrich „Fritz” Thyssen (ur. 9 listopada 1873, zm. 8 lutego 1951) – niemiecki przemysłowiec, od 1926 dyrektor koncernu stalowego Thyssen AG (obecnie ThyssenKrupp), członek NSDAP oraz członek pruskiej Rady Państwa^[1].

Czasy przedwojenne

Thyssen był niemieckim nacjonalistą, który poparł narodowy socjalizm wierząc, że jest on zabezpieczeniem przed wybuchem rewolucji komunistycznej w Niemczech. Powojenni śledczy odkryli, że przekazał 650 000 reichmarek na rzecz prawicowych partii, głównie nazistów, chociaż sam Thyssen twierdził, że samej NSDAP darował 1 000 000 reichmarek^[2]. W listopadzie 1932 r. Thyssen i Hjalmar Schacht byli głównymi organizatorami listu do prezydenta Paula von Hindenburga wzywającego go do mianowania Hitlera kanclerzem. Początkowo nie sprzeciwiał się dyskryminacji Żydów w życiu publicznym, lecz zmienił poglądy po pogromach w czasie nocy kryształowej w listopadzie 1938 roku. Od tego czasu krytykował politykę gospodarczą reżimu, który podporządkowywał całą gospodarkę zbrojeniu i przygotowaniom do wojny^[3].

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej, Thyssen emigrował wraz z rodziną do Szwajcarii, a następnie do Francji, skąd wysłał do Hermanna Göringa list protestacyjny w sprawie działań wojennych oraz gdzie, razem z Emery Revesem (Imre Révészem), rzekomo napisał książkę „I Paid Hitler” (w rzeczywistości napisał ją sam Reves na podstawie stenogramów wywiadów przeprowadzonych z Thyssenem, który nie autoryzował tekstu w całości i nie wyraził zgody na publikację), ujawniającą kulisy finansowania NSDAP przez niemieckich przedsiębiorców^[4]^[1]. W tym samym czasie został pozbawiony obywatelstwa niemieckiego, usunięty z partii i Rady Państwa, a jego majątek skonfiskowano^[4]. Po zajęciu Francji przez Niemcy został aresztowany i przetransportowany, najpierw do Hotelu Adlon w Berlinie^[5], a następnie w 1943 r. do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen. W lutym 1945 r. przeniesiony do KL Dachau^[1], skąd pod koniec kwietnia został przeniesiony do Tyrolu jako zakładnik oddziału SS, z którego rąk uwolnili go żołnierze Wehrmachtu i przekazali amerykańskiej armii 4 maja 1945 roku.

Życie powojenne

Po zakończeniu wojny, Thyssen był sądzony w procesach denazyfikacyjnych za przynależność do NSDAP oraz złe traktowanie swoich żydowskich pracowników przez jego firmy w latach 30. XX wieku. W dniu 2 października 1948 r. sąd skazał go na grzywnę w wysokości 15% jego majątku jako rekompensatę dla pracowników, którzy ucierpieli w wyniku jego polityki^[1].

W styczniu 1950, wraz z żoną wyemigrowali do Buenos Aires, gdzie zmarł w następnym roku. Thyssen został pochowany w rodzinnym mauzoleum w Mülheim^[6].

Kontrowersje

W wydanej w 1944 roku książce Naziści schodzą do podziemia, Curt Riess przedstawia teorię, że ucieczka Thyssena do Francji stanowiła element planu partii nazistowskiej, mającego na celu podstawienie aliantom „opozycjonisty” – potencjalnego szefa nowego niemieckiego rządu, co stanowiłoby zabezpieczenie jej wpływów, gdyby inwazja na Francję zakończyła się porażką prowadzącą do odsunięcia od władzy ówczesnych oficjeli partyjnych^[7].

Jako argument autor przytacza m.in. początkowo ekskluzywne warunki aresztu Thyssena, którego aresztowanie nastąpiło w okresie pisania książki przez Reissa^[5].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Thyssen Fritz, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-03-06] .
↑ William L. Shirer: The Rise and Fall of the Third Reich. Simon & Schuster, 1990, s. 145. ISBN 0-671-72868-7.
↑ Richard J. Evans: The Third Reich in Power. 2005, s. 372. ISBN 978-0143037903.
↑ ^a ^b Riess 2015 ↓, s. 69.
↑ ^a ^b Riess 2015 ↓, s. 70.
↑ Find aF. Grave Find aF., Fritz Thyssen [online] .
↑ Riess 2015 ↓, s. 70–71.