Frans Sammut urodził się w Żebbuġ na Malcie[1]. Naukę rozpoczął w szkole podstawowej w Zebbug[potrzebny przypis], a następnie kontynuował w Kolegium św. Alojzego, Kolegium Kształcenia Nauczycieli św. Michała, na Uniwersytecie Maltańskim (licencjat z języka maltańskiego i arabskiego)[1] oraz na Uniwersytecie w Perugii (dyplom nauczyciela języka włoskiego dla obcokrajowców)[potrzebny przypis].
Po raz pierwszy zdobył uznanie pod koniec lat 60., kiedy został współzałożycielem Moviment Qawmien Letterarju (Pomnik Odrodzenia Literackiego). Później pełnił funkcję sekretarza Akkademja tal-Malti (Akademii Języka Maltańskiego). W 2010 r. został wybrany na członka Międzynarodowego Stowarzyszenia Napoleońskiego[3].
Frans Sammut zakończył karierę w oświacie jako dyrektor szkoły, a w latach 1996–1998 był doradcą premiera Malty ds. kultury. Był żonaty z Catherine Cachia, z którą miał dwóch synów: Marka i Jean-Pierre’a.
Ostatnie słowa Fransa Sammuta brzmiały następująco: Moja żona i ja powinniśmy udać się do Jerozolimy, ale chyba plany się zmieniły. Teraz wybieram się do Niebieskiego Jeruzalem[4]. Serracino Inglott tak skomentował te słowa: Zrozumiałem wówczas, że czasem łzy i śmiech przenikają się wzajemnie[5]
Twórczość
Frans Sammut, 1970Frans Sammut, 2010
Opublikował wiele dzieł, m.in. bestsellerowe powieści: Il-Gaġġa (Klatka), na kanwie której Mario Philip Azzopardi nakręcił w 1971 r. film pt. Gaġġa[6], Samuraj, która zdobyła Nagrodę Rothmansa[1], Paceville, która zdobyła rządowy Medal Literacki[1] oraz Il-Ħolma Maltija (Sen maltański), o której krytyk literacki Norbert Ellul-Vincenti napisał, że jest niezrównana w literaturze maltańskiej[7]. Były premier i dramatopisarz Alfred Sant uznał ją za największe dzieło Sammuta[8], zaś brytyjska pisarka i poetka Marjorie Boulton określiła ją jako „wielkie dzieło”[9].
Frans Sammut opublikował również zbiory opowiadań: Labirint (Labirynt), Newbiet (Pory roku) oraz Ħrejjef Żminijietna (Opowieści naszych czasów).
W literaturze faktu Fransa Sammuta figurują następujące tytuły: Ir-Rivoluzzjoni Franċiża: il-Ġrajja ut-Tifsira (Rewolucja francuska: historia i znaczenie), Bonaparti f’Malta (Bonaparte na Malcie), którego francuskie tłumaczenie pt. Bonaparte à Malte wydano w 2008 r., oraz On The Da Vinci Code (2006) – dwujęzyczny (angielsko-maltański) komentarz do międzynarodowego bestsellera. Był również wydawcą Lexiconu Mikiela Antona Vassalliego. Vassaliego (zm. 1829) uważa się za ojca języka maltańskiego. W 2006 r. dokonany przez Sammuta przekład Motti, Aforismi e Proverbii Maltesi wydano jako Għajdun il-Għaqal, Kliem il-Għerf u Qwiel Maltin. W 2006 r. przekład Il-Ħolma Maltija (La Malta Revo) reprezentował Maltę w zbiorze klasycznych dzieł literackich w języku esperanto, wydanym przez Mondial Books of New York. W 2008 r. po raz piąty wydano Il-Gaġġa. W 2009 r. Sammut przedstawił rewolucyjną interpretację wiersza Pietru Caxara pt. Xidew il-qada (znanego także pod tytułem Il-Kantilena), najstarszego dokumentu pisanego w języku maltańskim[10]
Sammut przetłumaczył wielkie dzieła teatralne: Fedrę Racine’a (1978 r.) oraz Na dnie Maksyma Gorkiego, które wystawiono w Teatrze Manoel w reżyserii poety Maria Azzopardiego[11]
Niegdysiejszy rektor Uniwersytetu Maltańskiego, profesor filozofii i maltański intelektualista Peter Serracino Inglott stwierdził:
Geniusz Sammuta przejawiał się w jakże wolteriańskiej zdolności do strojenia postaci historycznych w ironiczną maskę przesady. Dzięki temu czytelnik dostrzega odmienną stronę osobistości, które zwykle traktuje się z nabożeństwem, więc może śmiać się z ich wątpliwości, niezręczności i nagłych zwrotów. Stylistyczne przejście z narracji historycznej do fabularnej jest bodaj największym wyzwaniem, z jakim musi się zmierzyć tłumacz[5].
Government of Malta Literary Prize given to Frans Sammut in 1991 for the novel PacevilleGovernment of Malta Literary Prize given to Frans Sammut in 1995 for Il-Ħolma Maltija
Publikacje
Fedra, 1978.
Labirint u Stejjer Oħra [Labirynt i inne opowiadania] (opowiadania), 1968 r.
Il-Gaġġa [Klatka] 5 wydań (powieść) 1971 r. – ekranizacja: Gaġġa [Klatka], reżyseria: Mario Philip Azzopardi, 1971 r.
Logħba Bejn Erbgħa [Gra między czworgiem ludzi] (mikropowieść), 1972 r.
Samuraj 3 wydania (powieść), 1975 r.
Kristu fil-Poeżija Maltija 1913-1973 [Chrystus w poezji maltańskiej 1913-1973] (nieopublikowana rozprawa, Uniwersytet Maltański), 1977 r.
Fedra [Fedra Racine’a](sztuka), 1978 r.
Il-Qtil fi Sqaq il-Ħorr [Zabójstwo w Alei Uczciwych] (mikropowieść), 1979 r.
Il-Proċess Vassalli [Proces Vassaliego] (sztuka), 1980 r.
Il-Mixja tal-Ħaddiem lejn il-Ħelsien [Marsz robotników ku wolności] (analiza polityczna), 1982 r.
Ir-Rivoluzzjoni Franċiża: il-Ġrajja u t-Tifsira [Rewolucja francuska: historia i znaczenie] (historia), 1989 r.
Paceville (powieść), 1991 r.
Letteratura [Literatura] (krytyka literacka), 1992 r.
Il-Ħolma Maltija [Sen maltański] (powieść), 1994 r., 2012 r.[12], przekład na esperanto: La Malta Revo, wydana w Nowym Jorku, 2007 r.
Bonaparti f’Malta [Bonaparte na Malcie] (historia), 1997 r., przekład francuski: Bonaparte à Malte, 2008 r.
Newbiet [Pory roku] (opowiadania), 1998 r.
Ħrejjef Żminijietna [Opowieści naszych czasów] (opowiadania), 2000 r.
Dun Ġorġ: Il-Bniedem tal-Poplu [Ojciec Jerzy: człowiek z ludu] (opracowanie historyczno-religijne), 2011 r.
Ġrajjet Ħaż-Żebbuġ [Historia Ħaż-Żebbuġ] (historia) (przekład z oryginału o. Salvatora Ciappary), 2011 r.
Lexicon (Mikiela Antona Vassalliego), 2002 r.
Għala Le għall-UE [Dlaczego „nie” dla Unii] (analiza polityczna), 2003 r.
Ħarsa mill-qrib lejn ħajjet San Filep u l-Kult tiegħu [Bliskie spojrzenie na św. Filipa: życie i kult] (opracowanie historyczno-religijne), 2004 r.
On The Da Vinci Code/Dwar The Da Vinci Code [O Kodzie Leonarda Da Vinci] (krytyka literacka), 2006 r.
Għajdun il-Għaqal, Kliem il-Għerf u Qwiel Maltin [Powiedzenia, aforyzmy i przysłowia maltańskie] (przekład z oryginału Mikiela Antona Vassalliego). 2006 r.
I Giovanniti: La Storia dei Cavalieri di Malta [The History of the Knights of Malta] (history) 2006, published in 2015 (Bonfirraro Editore, Italy)[13]
Alfred Sant: Il-Viżjoni għall-Bidla [Alfred Sant: wizja zmiany[14] (analiza polityczna), 2008 r.
Wprowadzenie do słownika Vincenza Azopardiego, w którym analizuje „Cantilenę” Caxara (krytyka literacka, lingwistyka), 2009 r.
↑Maltese works in Esperanto. independent.com.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-12)]., The Malta Independent, 2 September 2007. Dostęp 15 maja 2011 r.
_cropped.jpg)
