Erwin Sówka
Erwin Sówka (2018)
Data i miejsce urodzenia
18 czerwca 1936 Giszowiec
Data śmierci
21 stycznia 2021
Narodowość
polska
Dziedzina sztuki
malarstwo , prymitywizm
Odznaczenia
Honorowy dyplom przyznany E. Sówce
Erwin Sówka (ur. 18 czerwca 1936 w Giszowcu , zm. 21 stycznia 2021 [1] ) – polski malarz zaliczany do prymitywistów , emerytowany górnik kopalni węgla kamiennego Wieczorek w Janowie , był ostatnim żyjącym twórcą Grupy Janowskiej (gdy z grupy odszedł Teofil Ociepka , wyznaczył go na swojego następcę jako poważnie podchodzącego do okultyzmu , mistyki i śląskiego genius loci ).
Życiorys
Urodził się w rodzinie górniczej w Giszowcu . W wieku 16 lat podjął pracę w elektrowni Jerzy przy kopalni Giesche i już wtedy namalował swój pierwszy obraz. W krótkim czasie podjął pracę jako górnik w kopalni Giesche , gdzie pracował razem z Ewaldem Gawlikiem . Na emeryturę przeszedł w 1986.
W swojej twórczości nawiązywał do mitów górniczych i kultury starożytnego wschodu. Przedstawiał głównie akty kobiece na tle Nikiszowca , domów z wielkiej płyty , ogródków działkowych, górników i ich mieszkań.
Osiągnął światowy rozgłos. Jego prace prezentowane były w kraju i za granicą m.in. we Francji , Włoszech , i Chorwacji , a odnaleźć je można w zbiorach m.in.: Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie , Muzeum Narodowego we Wrocławiu , Muzeum Śląskiego w Katowicach , Galerii „Barwy Śląska” oraz w wielu polskich i zagranicznych kolekcjach prywatnych. Posiada biogram w Światowej Encyklopedii Sztuki Naiwnej. O jego twórczości powstało kilka filmów dokumentalnych (m.in. Sówka Erwin Adama Sikory z 2005), a Lech Majewski nakręcił pełnometrażową opowieść o malarzu i Grupie Janowskiej pt. Angelus (2001).
W 2012 został laureatem Cegły Janoscha , nagrody przyznawanej przez katowicką redakcję Gazety Wyborczej za zasługi w zachowywaniu kulturowej tożsamości Górnego Śląska i rozsławianiu regionu. W 2013 odznaczony Złotą Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego [2] . W 2017 otrzymał srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” [3] .
W 2014 wystąpił w teledysku grupy Pilar – w utworze Świt zagrał samego siebie.
Mieszkał w Katowicach w dzielnicy Zawodzie . Zmarł w wieku 84 lat[1] . Pogrzeb Erwina Sówki, w którym uczestniczył m.in. premier Mateusz Morawiecki odbył się 25 stycznia 2021. Po nabożeństwie w kościele św. Anny na Nikiszowcu został pochowany na tamtejszym na cmentarzu parafialnym [4] .
Upamiętnienie
26 listopada 2020 r. Erwinowi Sówce został przyznany dyplom "Honorowego Świadka Koronnego Polskiej Kultury". Wyróżnienie wręczono 27 maja 2021 r. podczas pośmiertnego wernisażu w Salonie Hoffman przy Kujawsko-Pomorskim Ośrodku Kultury w Bydgoszczy rodzinie [5] .
Na bocznej ścianie 4-piętrowego bloku, przy ulicy 1 Maja 162a-d w katowickiej dzielnicy Zawodzie powstał mural ku pamięci Erwina Sówki. Oficjalne odsłonięcie nastąpiło w sobotę 25 czerwca 2022 r. Mural powstał w ramach inicjatywy lokalnej, a wykonali go Raspazjan Jan i Karol Kobryń. Uroczyste odsłonięcie muralu odbyło się z udziałem władz miasta. [6] .
Wybrane prace
Barbara na Karmerze
Dwie żony
Echo
Eros
Inana
Kali
Nikisz
Nikisz (2)
Pokolenia
Trzy róże Nikiszu
Tryptyk śląski
W ogrodzie
Narodziny uczuć
Życie wewnętrzne
Wystawy
rodzaj wystawy
rok
miasto
miejsce
tytuł i uwagi
Indywidualna
1979
Katowice
X Ogólnopolskie Seminarium Nauk Politycznych, Uniwersytet Śląski
Malarstwo Erwina Sówki
Indywidualna
1980
Kraków
Galeria Piwnicy pod Baranami
Erwin Sówka. Malarstwo
Indywidualna
1985
Sosnowiec
Klub Twórczości Artystycznej „Impuls” Sosnowieckiej Spółdzielni Mieszkaniowej
Erwin Sówka. Malarstwo
Indywidualna
1985
Kraków
Galeria „Pisma Literacko-Artystycznego”
Erwin Sówka. Tantryczne fascynacje
Indywidualna
1986
Katowice
Galeria „Semafor”, Muzeum Śląskie
Erwin Sówka
Indywidualna
1992
Warszawa
Państwowe Muzeum Etnograficzne
Erwin Sówka – od okultyzmu do księgi Genesis…
Indywidualna
1992
Kraków
Uniwersytet Jagielloński
Erwin Sówka – Mistycyzm i tantryzm
Indywidualna
2001
Katowice
Muzeum Śląskie
Od okultyzmu do Hare Kryszna – Jubileusz 45-lecia pracy twórczej
Indywidualna
2004
Rybnik
Galeria Klubu Energetyka
Wystawa prac Erwina Sówki
Indywidualna
2005
Katowice
Galeria Sztuki Pogranicza – Muzeum Śląskie
Bogini- Kochanka – Demon. Kobieta w malarstwie E. Sówki
Indywidualna
2008
Katowice
Galeria ASP Rondo Sztuki
Dusza Ziemi
Indywidualna
2008
Płock
Galeria Oto Ja
Z Ziemi do Nieba
Indywidualna
2010
Bydgoszcz
Galeria Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej WOKiS
Mistrz i Uczeń
Indywidualna
2010
Katowice
Miejski Dom Kultury Katowice-Zawodzie
Wystawa prac Erwina Sówki
Indywidualna
2011
Płock
Spichlerz – Muzeum Mazowieckie
Erwin Sówka, czyli widzieć więcej
Indywidualna
2011
Gliwice
Muzeum w Gliwicach
Kopalnia kolorów
Indywidualna
2012
Katowice
Muzeum Śląskie
Sztukmistrz. E. Sówka retrospektywnie
Indywidualna
2014
Olsztyn
BWA Galeria Sztuki
Sztukmistrz ze Śląska
Indywidualna
2015
Katowice
Walcownia Cynku – Katowice-Szopienice
Erwin Sówka, czyli o znakach na niebie i ziemi
Indywidualna
2020
Racibórz
Muzeum w Raciborzu
Malarstwo Erwina Sówki
Indywidualna
2021
Bydgoszcz
Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy
„Wizjoner (Cykl wystaw jubileuszowych)”
Indywidualna
2021
Płock
Płocka Galeria Sztuki
„Powyżej Saturna (Cykl wystaw jubileuszowych)”
Indywidualna
2021
Zamość
BWA - Galeria Zamojska
„W labiryncie znaczeń (Cykl wystaw jubileuszowych)”
rodzaj wystawy
rok
miasto
miejsce
tytuł i uwagi
Zbiorowa
1973
Rzym, Włochy
Galeria La Feluca
I naifs delia Polonia
Zbiorowa
1974
Szczecin
Zamek Książąt Pomorskich
I Triennale Plastyki Nieprofesjonalnej
Zbiorowa
1974
Kraków
Pałac pod Baranami
I Triennale Plastyki Nieprofesjonalnej
Zbiorowa
1977
Zagrzeb, Jugosławia
Galerija Primitivne umjetnosti
Medunarodni susret naivne umjetnosti Naivi ‘77
Zbiorowa
1979
Katowice
Galeria Uniwersytecka, Muzeum Uniwersytetu Śląskiego
Dziecko w malarstwie nieprofesjonalnym
Zbiorowa
1982
Nowy Sącz
Muzeum Okręgowe
W kręgu Teofila Ociepki
Zbiorowa
198.
Zabrze
Muzeum Regionalne
Wizjonerzy w polskiej sztuce nieprofesjonalnej
Zbiorowa
1985
Radom
Muzeum im. Jacka Malczewskiego
Talent, pasja, intuicja
Zbiorowa
1986
Katowice
Galeria „P” Muzeum Śląskiego
Talent, pasja, intuicja
Zbiorowa
1988
Włocławek
Muzeum Etnograficzne
Alchemiczny krąg Teofila Ociepki
Zbiorowa
1991
Katowice
Muzeum Śląskie
Bóg, diabeł, demony..., czyli antropologia dobra i zła w polskiej sztuce nieprofesjonalnej
Zbiorowa
1991
Warszawa
Państwowe Muzeum Etnograficzne
Bóg, diabeł, demony..., czyli antropologia dobra i zła w polskiej sztuce nieprofesjonalnej
Zbiorowa
1992
Rouen, Francja
...
III Światowy Festiwal Sztuki „Art Dechirure” – Sztuka i rozdarcie
Zbiorowa
2003
Sztokholm, Szwecja
Instytut Polski
Malarze metafizycy z Janowa na Śląsku
Zbiorowa
2003
Düsseldorf, Niemcy
Instytut Polski
Sówka, Ociepka, Wróbel – mistrzowie dnia siódmego
Zbiorowa
2003
Katowice
Biuro Wystaw Artystycznych
Katowicki Underground Artystyczny po 1953 roku
Zbiorowa
2004
Katowice
Muzeum Śląskie
Malarze metafizycy z Janowa. Od Teofila Ociepki do Erwina Sówki
Zbiorowa
2004
Rapperswil, Szwajcaria
Muzeum Polskie
Silesia Viva
Zbiorowa
2005
Radom, Warszawa, Nowy Sącz, Krynica-Zdrój
Muzeum im. Jacka Malczewskiego, Państwowe Muzeum Etnograficzne, Galeria Dawna Synagoga, Muzeum Nikifora
Talent, pasja, intuicja II (cykl wystawowy)
Zbiorowa
2006
Nakło Śląskie
Zamek
Wystawa inauguracyjna sztuki intuicyjnej
Zbiorowa
2006
Katowice
Galeria Sztuki Pogranicza - Muzeum Śląskie
60 lat Grupy Janowskiej
Zbiorowa
2007
Dortmund, Niemcy
Westfälisches Industriemuseum
Silesia viva. Śląskie malarstwo naiwne ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Zabrzu
Przypisy
Bibliografia
Seweryn Aleksander Wisłocki: Mit, magia, manipulacja i orbis interior: śląska sztuka nieelitarna . Katowice: Wydawnictwo Naukowe ŚLĄSK, 2008, s. 32–34. ISBN 978-83-7164-562-4 .
Informacje o Erwinie Sówce
Joanna Tofilska : Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia . Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 145. ISBN 978-83-87727-68-0 .
Leszek Jodliński: Sztukmistrz. Erwin Sówka - retrospektywa . Katowice: Muzeum Śląskie, 2012, s. 192. ISBN 978-83-62593-34-7 .