Dryświaty (miejscowość)

Dryświaty

Kościół śww. Piotra i Pawła
Państwo	Białoruś
Obwód	witebski
Populacja (2009) • liczba ludności	280
Nr kierunkowy	2153
Kod pocztowy	211984
Położenie na mapie obwodu witebskiego Dryświaty
Położenie na mapie Białorusi Dryświaty
Położenie na mapie Polski w 1939 r. Dryświaty
55°35′20″N 26°40′00″E

Dryświaty^[1] (biał. Дрысвяты) – wieś na Białorusi, w obwodzie witebskim, w rejonie brasławskim, do 1945^[2] miasteczko^[3] w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie brasławskim, siedziba gminy Dryświaty.

Dryświaty leżą na Pojezierzu Brasławskim, nad jeziorem Dryświaty, na południowy zachód od Brasławia.

Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w starostwie niegrodowym dryświackim w powiecie brasławskim województwa wileńskiego^[4].

Historia

W XV wieku na wyspie w pobliżu dzisiejszych Dryświat wzniesiono drewniany zamek z trzema wieżami. Zamek wkrótce przeszedł w ręce królów Polski. W XV i XVI wieku zamek odwiedził francuski podróżnik i rycerz Gilbert oraz znany dyplomata, pisarz i podróżnik Zygmunt Gerbersztain. Był tu także wielki książę litewski Aleksander Jagiellończyk, późniejszy król polski, z żoną Heleną. W wieku XVI silny garnizon z zamku w Dryświatach uczestniczył w wojnach z Moskwą. W XVII wieku zamek był zaniedbany, ponieważ inwentaryzacja z 1622 roku mówi o trzech wieżach bez dachu i resztkach drewnianych pomostów. W roku 1611 wybudowano nowy kościół pod wezwaniem Matki Bożej, ufundowany w 1514 przez króla Zygmunta I. Wraz z fundacją nowego kościoła, król ufundował obraz ołtarzowy „Pokłon trzech króli” (obecnie w muzeum sztuki średniowiecznej w Mińsku). W tym czasie wyspa była połączona z brzegiem jeziora dwoma mostami. Około połowy XVII wieku pożar zniszczył wyspę z zamkiem (nie spłonął tylko kościół). Po pożarze zarządzający Dryświatami w imieniu króla wojewoda wileński Krzysztof Radziwiłł, nakazał przenieść miasto na brzeg jeziora.

W 1780 Dryświaty zostały nadane Karolowi i Hieronimowi Radziwiłłom, a w 1790 sprzedane Michałowi Ogińskiemu. Od 1794 majątek Łopacińskich: z odnogi saryjskiej – Jana Nikodema do 1810, z odnogi szarkowskiej – Ignacego i Dominika Tadeusza od 1820, a następnie z odnogi rafałowskiej – Józefa Nepomucena do ok. 1840, Antoniego Jerzego do 1855 i jego żony Anny, wygnanej w 1863 do Tambowa. W 1865 majątek został odsprzedany gubernatorowi ryskiemu Augustynowi Etingienowi.

W czasie rozbiorów miasto zostało zagarnięte przez Rosję.

Ponownie w Polsce w latach 1921–1939.

W latach 1921–1939 miasteczko było siedzibą gminy Dryświaty. Mieścił się tu urząd pocztowy obsługujący prawie cały teren gminy.

W okresie międzywojennym na terenie obecnej wsi znajdowało się miasteczko, kolonia (okolice obecnej ulicy Szkolnej) i majątek (okolice obecnej ulicy Nadbrzeżnej)^[5]. Wszystkie te trzy jednostki osadnicze nosiły tę samą nazwę Dryświaty.

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało:

• miasteczko – 191 osób, 184 było wyznania rzymskokatolickiego, 1 prawosławnego, 1 staroobrzędowego a 5 mojżeszowego. Jednocześnie 185 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 1 białoruska a 5 żydowską. Było tu 27 budynków mieszkalnych^[6]. W 1931 zamieszkiwało tu 375 osób w 74 budynkach^[7].
• kolonię – 53 osoby, 33 było wyznania rzymskokatolickiego, 3 prawosławnego, 12 staroobrzędowego a 5 mojżeszowego. Jednocześnie 33 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 3 białoruska, 5 żydowską a 12 rosyjską. Było tu 5 budynków mieszkalnych. W 1931 zamieszkiwało tu 136 osób w 21 budynkach^[7].
• majątek – 6 osób, wszystkie były wyznania prawosławnego i zadeklarowały białoruską przynależność narodową. Był tu 1 budynek mieszkalny^[6]. W 1931 zamieszkiwało tu 19 osób w 2 budynkach^[7].

Miejscowości należały do miejscowej parafii rzymskokatolickiej i prawosławnej. Podlegały pod Sąd Grodzki w Brasławiu i Okręgowy w Wilnie^[8].

Cerkiew Świętych Piotra i Pawła

Zabytki

• Kościół rzymskokatolicki śś. Piotra i Pawła z lat 1927–1929 roku według projektu Leona Witan-Dubiejkowskiego, parafialny
• Oficyny dworskie po dworze Łopacińskich z resztkami parku
• Zamczysko na wyspie
• Cerkiew prawosławna śś. Piotra i Pawła proj. A. Szpakowskiego z 1907 r., parafialna

Przypisy

1. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dnia 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 7. Cz. 2: Ziemia Wileńska: powiaty: Brasław, Duniłowicze, Dzisna i Wilejka. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1923, s. 3.
2. Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
3. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. T. 1: Województwo wileńskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1938, s. 5.
4. Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 74.
5. Яндекс.Карты – поиск мест и адресов, городской транспорт [online], Яндекс.Карты [dostęp 2020-07-08]  (ros.).
6. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. 7, część 2, 1924, s. 11 .
7. Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 5 .
8. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 368 .

Linki zewnętrzne

• Dryświaty, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 180 .