Dolina Eliaszówki

Dolina Eliaszówki (Dolina Eliasza) – dolina na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, rozciągająca się pomiędzy miejscowościami Czerna i Paczółtowice w powiecie krakowskim, województwie małopolskim^[1].

Opis doliny

Nazwa Dolina Eliasza pochodzi od imienia biblijnego proroka Eliasza, patrona klasztoru w Czernej znajdującego się na zachodnich zboczach doliny. Dawniej na terenie doliny istniało kilkanaście pustelni, obecnie istnieje jeszcze odnowiona pustelnia św. Agnieszki i kilka ruin innych pustelni. Druga, częściej używana nazwa (Dolina Eliaszówki) pochodzi od płynącego jej dnem potoku Eliaszówka^[2]. Obecnie jednak nie wyróżnia się już takiego potoku – w wykazie wód płynących Polski jest to górny bieg Krzeszówki^[3].

Jedną z większych atrakcji są ruiny przerzuconego przez głęboki jar tzw. Diabelskiego Mostu, łączącego klasztor w Czernej z wzgórzami siedleckimi. Stanowił on połączenie klasztoru z miejscowością Siedlec będącą uposażeniem klasztoru. Wybudowany został w latach 1671–1691. Zbudowany został z kamieni i przypomina swoim wyglądem rzymskie akwedukty. Zaraz za mostem znajdowała się Brama Siedlecka, kapliczka, w której odprawiano nabożeństwa dla ludności oraz budynek z pokojami mieszkalnymi i pralnia. Od 1889 r. z powodu znacznego już uszkodzenia most przestał być używany^[2].

Dolina posiada przeważnie strome zbocza, zbudowane z szarych wapieni z dolnego karbonu, w których skamieniałością przewodnią jest ramienionóg Productus cora. Jest prawie całkowicie porośnięta lasem. Znajduje się w niej wąwóz Kulenda oraz ciekawe odsłonięcia skalne z jaskiniami i grotami^[2]. Do 2019 r. grotołazi w obrębie doliny opisali następujące jaskinie i schroniska: Jaskinia pod Bukami, Grota Świętego Hilariona, Okap pod Grotą Świętego Hilariona, Schronisko przy Grocie Świętego Hilariona, Grota Świętego. Onufrego i Jaskinia za Siedmioma Progami^[4]. Niektóre z nich używane były dawniej przez eremitów z klasztoru w Czernej jako pustelnie^[2].

W dolinie jest kilka źródeł: ocembrowane Źródło proroka Eliasza, Źródło proroka Elizeusza i Źródło św. Józefa^[5]. Walory krajobrazowe i przyrodnicze spowodowały, że dolina włączona została w obszar Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie, a w 1989 r. utworzono tutaj leśny rezerwat przyrody Dolina Eliaszówki^[1]. Rezerwat posiada powierzchnię ok. 110 ha.

Część doliny zajęta jest przez tzw. Las Hrabski, którego nazwa pochodzi od jego właścicieli – hrabiów Potockich z pobliskich Krzeszowic. Las ten przecina droga z Krzeszowic do Olkusza. Od 1815 do 1914 przez północnym skraju lasu przebiegała granica dwóch cesarzy – austriackiego i rosyjskiego, będąca do dzisiaj tędy granicą archidiecezji krakowskiej i kieleckiej oraz gminy Krzeszowice i gminy Olkusz^[6].

U wylotu doliny znajduje się duży (czynny) kamieniołom Kopalnia Wapienia Czatkowice^[5].

• 
  Kulenda
• 
  Źródło proroka Eliasza
• 
  Diabelski Most w 2019 r.
• 
  Zespół klasztorny
• 
  Las Hrabski

Zobacz multimedia związane z tematem: Dolina Eliaszówki

Szlaki turystyczne

– pieszy Szlak Dolinek Jurajskich. Prowadzi przez: Krzeszowice, Dolinę Eliaszówki, klasztor w Czernej, Dębnik, Dolinę Racławki, Paczółtowic, Żary, Szklary, fragment Doliny Będkowskiej, Dolinę Kobylańską, zabytkowy dwór z 3 ćw. XVIII w. w Karniowicach, Dolinę Bolechowicką, Zelków, Wierzchowie, koło Jaskini Mamutowej i Jaskini Wierzchowskiej Górnej, następnie przez Ojcowski Park Narodowy (wezęł szlaków), potem przez Dolinę Sąspowską, Sąspów, Dolinę Prądnika, a szlak kończy swój bieg przy zamku Pieskowa Skała.

(Jurajski Rowerowy Szlak Orlich Gniazd) – z Krzeszowic przez Czerną i Dolinę Eliaszówki do Paczółtowic.

– rowerowy szlak z Krzeszowic przez Bartlową Górę, obok Diabelskiego Mostu przez Siedlec do Krzeszowic.

Przypisy

1. Jura Krakowsko-Częstochowska. Informator turystyczny, Ogrodzieniec, Związek Gmin Jurajskich, 2018, ISBN 978-83-947430-8-6
2. Ziemia Krzeszowicka. Dolina Eliasza [online] [dostęp 2019-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2016-07-07] .
3. Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 129, ISBN 83-239-9607-5 .
4. Jaskinie Polski [online], Państwowy Instytut Geologiczny [dostęp 2019-04-28] .strona główna serwisu
5. Geoportal. Mapa topograficzna i lotnicza [online] [dostęp 2019-04-07] .
6. Julian Zinkow, „Krzeszowice i okolice” Wydawnictwo PTTK „Kraj” Warszawa-Kraków, 1988