Diecezja żmudzka

Diecezja żmudzka

Bazylika archikatedralna w Kownie
Państwo	Wielkie Księstwo Litewskie  Imperium Rosyjskie  Litwa
Siedziba	Wornie Kowno
Data powołania	1417
Data zamknięcia	1926
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	Kościół rzymskokatolicki
katedra	katedra św. Piotra i św. Pawła w Worniach katedra św. Piotra i św. Pawła w Kownie

Diecezja żmudzka – historyczna diecezja Kościoła rzymskokatolickiego obejmująca swoją jurysdykcją obszar Żmudzi.

Historia

• erygowana 24 października 1417 dekretem Litteras sacrosanctae legata papieskiego, Jana Rzeszowskiego.
• zatwierdzona 31 maja 1421 bullą papieża Marcina V (pierwotnie wchodziła w skład metropolii lwowskiej, później podlegała bezpośrednio Stolicy Apostolskiej, od 1427 była sufraganią metropolii gnieźnieńskiej. Siedzibą biskupstwa było miasteczko Wornie (Miedniki), skąd przeniesiono ją ukazem carskim do Kowna w 1864.
• kościołami katedralnymi były katedra św. Piotra i św. Pawła w Worniach (do 1864) i Bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kownie (1864–1926).
• zniesiona 4 kwietnia 1926 bullą „Lituanorum gente” papieża Piusa XI w związku z utworzeniem arcybiskupstwa w Kownie.

Po sprotestantyzowaniu diecezji kurlandzkiej w latach 1639–1685 biskupi żmudzcy wykonywali jurysdykcję także nad jej terytorium:

• XV wiek – 18 parafii i 1 filię.
• XVI wiek – 47 parafii i 5 filii.
• 1645 – 80 parafii i 11 filii.
• 1755 – 96 parafii i 34 filie.

Biskup żmudzki jako członek senatu I Rzeczypospolitej – senator duchowny zasiadał za biskupem przemyskim, a przed biskupem chełmińskim.

Katedra św. Piotra i Pawła w Worniach

Bibliografia

• Grzegorz Błaszczyk. Diecezja Żmudzka od XV wieku do początku XVII wieku. Ustrój. Poznań 1993. ISBN 83-232-0585-X.

Linki zewnętrzne

• Diecezja żmudzka. [w:] Silva Rerum [on-line]. bogitor.eu. [dostęp 2011-11-05]. (pol.).
• Zygmunt Gloger: Dyecezye i biskupstwa za Jagiellonów i królów elekcyjnych. [w:] Geografia historyczna ziem dawnej Polski [on-line]. ug.edu.pl. [dostęp 2011-11-05]. (pol.).